Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Kościół pw. św. Piotra [1996]
Kościół p.w. św. Piotra związany był z tzw. „miastem polskim”. Wybudowano go w końcu XII w. jako romańską, trójnawową bazylikę z trzema półkolistymi absydami. Wymiary zewnętrzne kościoła wynosiły 25 x 18 m. Pełnił on rolę kościoła parafialnego aż do budowy kościoła pw. św. Mikołaja, który znalazł się w obrębie nowo lokowanego miasta. W związku z przeniesieniem parafii do kościoła św. Mikołaja, biskup Tomasz I osadził w opustoszałym kościele św. Piotra dominikanów, jednocześnie fundując im klasztor (na południe od kościoła). W 1258 r. książę Konrad oddał dominikanom na ich prośbę plac znajdujący się po północnej stronie świątyni, z przeznaczeniem na budowę nowego klasztoru. W tym czasie zakonnicy dokonali pierwszej przebudowy kościoła, polegającej na przedłużeniu i wzmocnieniu murów prezbiterium, które zakończono prostą ścianą. a do jego północnej strony dostawiono mury nowo budowanego klasztoru. Kolejna przebudowa, dokonana jeszcze w średniowieczu, nadała świątyni charakter gotycki. Korpus nawowy został znacznie wydłużony i poszerzony, a romańskie mury rozebrane. Użytkujący kościół dominikanie wielokrotnie przeżywali ciężkie chwile między innymi za rządów księcia Jana II, kiedy zostali wypędzeni przez niego z klasztoru, a także w czasie reformacji gdy 29 X 1564 r. protestanci zajęli kościół. Największą jednak tragedią dla dominikanów była sekularyzacja w 1810 r. Z kościoła, który w 1789 r. uległ pożarowi uczyniono zbrojownię, a później koszary saperów. W XIX w. budynek kościelny jeszcze dwukrotnie płonął. W 1827 r. zawaliła się wieża, której nie odbudowano, a pod koniec wieku zdecydowano się rozebrać cały budynek kościelny. W latach 1963-1965 podczas prac architektoniczno-archeologicznych odsłonięto w odległości 200 m od zamku romańskie relikty kościoła św. Piotra. Po przebadaniu fundamentów wyeksponowano je wśród zieleni w celu zwiedzania. Składają się na nie (nadbudowane) fundamenty półkolistych absyd oraz prezbiterium (przed i po przebudowie). Nie są to jedyne pozostałości po najstarszej świątyni lewobrzeżnego miasta. W kościele św. Wawrzyńca w Brzostowie znajdują się elementy wyposażenia skasowanego w 1810 r. kościoła św. Piotra. Są nimi ołtarz główny wraz z rzeźbami ołtarzowymi (w kościele dominikańskim ołtarz w kaplicy Różańcowej). Przed wojną w zakrystii kościoła znajdował się także obraz przedstawiający Maryję trzymającą dzieciątko i różaniec, pochodzący z kościoła św. Piotra).
Literatura:
J. Chutkowski, Dzieje Głogowa, t.I, Legnica 1991;
H. Hoffmann, Die katholischcn Kirchen in Glogau, Breslau 1937;
S. Kowalski, Zabytki Środkowego Nadodrza, Zielona Góra 1976;
T. Kozaczewski, Głogów miasto średniowieczne, [w]: „Kwartalnik Urbanistyki i Architektury”, T. XVIII z. l, 1973;
T. Kozaczewski, Sprawozdanie z badań architektoniczno – archeologicznych przeprowadzonych w latach 1963-1965 [w:] Ze studiów nad średniowiecznym Głogowem i Krosnem, Zielona Góra 1970.
Rafael Rokaszewicz [EZG z. 40, 1996 – Kościół pw. św. Piotra] 2008
