Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Spis treści |
Jadwiżanki
Zgromadzenie Sióstr św. Jadwigi od Niepokalanej Bogurodzicy Dziewicy Maryi (Congregatio Sororum Sanctae Hedvigis ab Immaculata Virgine Genetrice Maria) - CSSH.
Założenie Zgromadzenia i jego reguła
Założycielem Zgromadzenia był ksiądz Robert J.A. Spiske (ur. 29 I 1821 w Leśnicy koło Wrocławia, zm. 5 III 1888 we Wrocławiu) - działacz społeczny, kanonik, kaznodzieja katedralny, honorowy członek i kapelan Stowarzyszenia Kawalerów Maltańskich. Jako wikariusz parafii Najświętszej Maryi Panny na Piasku we Wrocławiu, w 1848 r. zajął się organizacją charytatywnego Stowarzyszenia Katolickich Panien i Wdów pod wezwaniem św. Jadwigi. Praca duszpasterska księdza Spiskego polegała na wspieraniu Stowarzyszenia św. Jadwigi, którego członkinie udzielały opieki osieroconym i biednym dzieciom oraz starszym osobom niezaradnym życiowo. Tej charytatywnej organizacji udzielał poparcia ordynariusz wrocławski, kardynał Melchior Dieppenbrock (zm. 1853) i jego następca Heinrich E.K. Förster (zm. 1881). W 1856 r. dzięki staraniom Spiskego wyłoniło się z niej habitowe Zgromadzenie Sióstr św. Jadwigi. Dla niego w tym samym roku Spiske nabył we Wrocławiu przy Hirschstrasse (dzisiaj ul. Sępa Sarzyńskiego 27/29) nieruchomość, trzypiętrowy budynek i parcelę. Otwarcie tego domu, uznanego przez władze za instytucję dobroczynną, nastąpiło w 1858 r. Zamieszkało w nim 75 podopiecznych (27 chłopców i 48 dziewcząt). Pracujące tam wychowawczynie prowadziły zakonny tryb życia według zasad ustalonych przez Spiskego (ustawy oparte na regule św. Augustyna). Zatwierdzenie zgromadzenia uzyskał Spiske od papieża Piusa IX na audiencji 7 IX 1858. Pierwszych obłóczyn dokonano 14 VI 1859, a w 1872 r. zgromadzenie otrzymało papieski dekret pochwalny. Ksiądz Robert Spiske pozostał jego opiekunem i kierownikiem. Zgodnie z wolą założyciela zadaniem Sióstr św. Jadwigi jest chrześcijańskie wychowanie i nauczanie dzieci oraz młodzieży, które obejmują działalnością pedagogiczną i wychowawczo-opiekuńczą w ochronkach, przedszkolach, w szkołach i w zakładach wychowawczych oraz w pracy duszpasterskiej w różnych grupach młodzieżowych. Równocześnie siostry obejmują miłością samarytańską chorych, opuszczonych w domach, zakładach leczniczo-opiekuńczych i szpitalach.
Historia zgromadzenia na Śląsku
Dom generalny Zgromadzenia Sióstr Jadwiżanek wraz z nowicjatem od początku jego istnienia znajdował się we Wrocławiu. Przed II wojną św. zarządowi generalnemu podlegały cztery prowincje (dolnośląska, czeska, katowicka oraz duńska). Trzy prowincje posiadały wyodrębnione zarządy, a dolnośląska podlegała bezpośrednio przełożonej generalnej. Po wysiedleniu przez hitlerowców sióstr z domu prowincjalnego w Katowicach (13 X 1941) przełożona generalna – matka Augustyna Małgorzata Schmidt przeniosła 35 sióstr na teren prowincji dolnośląskiej. Na kapitule generalnej w maju 1944 r. przełożoną generalną ponownie wybrano matkę Schmidt. W latach 1939-45 prowincja dolnośląska miała tylko 5 placówek parafialnych (Chrząszczyce, Kwielice, Ostrożnica, Szalejów Górny oraz Zakrzów). Placówki te, z wyjątkiem dwóch (Kwielice, Szalejów) w 1945 r. włączono do prowincji katowickiej. Po 1945 r. wraz ze zmianami politycznymi i narodowościowymi w Polsce dokonano reorganizacji i repolonizacji poszczególnych instytutów. Od 25 II 1946 prowincja dolnośląska przyjęła nazwę wrocławska. Siostry zakonne pochodzące z polskich rodzin i władające polskim językiem otrzymały polskie obywatelstwo. Pozostałe 181, które nie potrafiły udowodnić polskiego pochodzenia lub nie znały dobrze języka polskiego, zostały wysiedlone do Niemiec (gdzie zorganizowały nową prowincję zwaną niemiecką, z siedzibą w Berlinie Zachodnim). Do Niemiec przeniesiono również zarząd generalny. Dom świętej Jadwigi we Wrocławiu, stanowiący do 1946 r. siedzibę generalatu stał się domem prowincjalnym. Władzę w tej prowincji przekazano (na zasadzie mianowania) Polsce – matce Marii Joannie Meller. Prowincje polskie (wrocławska i katowicka) do 1969 r. posiadały specjalne uprawnienia, udzielone przez zarząd generalny i potwierdzone dekretem prymasa Stefana Wyszyńskiego.
Jadwiżanki w Głogowie
W następstwie I wojny św., kiedy dużo rodzin zostało rozbitych (na frontach zginęło wielu mężczyzn, a epidemie uśmierciły wiele kobiet) dużo dzieci w Głogowie zostało osieroconych. Chcąc zaradzić tej trudnej sytuacji głogowski proboszcz Richard Kastner (1915-1926) zwrócił się z prośbą do przełożonej generalnej jadwiżanek o skierowanie do Głogowa sióstr do zorganizowanego sierocińca. W tym celu zaadaptowano stary budynek szkolny w pobliżu kościoła parafialnego na klasztor z domem wychowawczym dla sierot. Przełożona generalna osobiście nadzorowała organizację domu zakonnego w Głogowie. Fundator nazwał głogowski sierociniec Zakładem świętego Klemensa Hofbauera (Dworzaka). 2 II 1920 do placówki wprowadziły się jadwiżanki: matka Modesta Langer oraz siostry – Barbara Przywolka, Mansueta Spynczik i Emanuela Lazar. W ciągu pierwszych 3 lat siostry napotykały na liczne utrudnienia. Schematyzm sióstr Kongregacji św. Jadwigi z 1932 r. podaje, iż w Głogowie pracowało 7 jadwiżanek (matka Eulalia Heintze - przełożona, matka Candida Biewald oraz siostry – Angelina Hoffmann, Emanuela Lazar, Cortona Linke, Claudina Nelischer i Albana Paschke). Do 1940 r. głogowskie jadwiżanki prowadziły pod nadzorem proboszcza Josepha Wagnera ochronkę dla 80 dzieci. W istniejącym do 1944 r. domu wychowawczym dla sierot znajdowało się 80 dzieci. Zniszczoną podczas działań wojennych placówkę zakonną w Głogowie zlikwidowano w 1945 roku.
Jadwiżanki w Kwielicach
Siostry św. Jadwigi podjęły także pracę w Kwielicach. Dom wraz z całą posiadłością i ogrodem podarował Zgromadzeniu ogrodnik Paul Kirchner. Darowizna ta została potwierdzona umową notarialną 1 IX 1925 (zgodę państwową na przyjęcie darowizny uzyskano 1 IX 1926). Biskup wrocławski kardynał Adolf Bertram w dniu 25 III 1926 zgodził się na przyjęcie domu i udzielił błogosławieństwa. Pierwsze trzy siostry: matka Aleksja Haase, s. Klementyna Sieg i s. Anastazja Skrzypek wprowadziły się do domu nazwanego Domem św. Józefa w dniu 21 IV 1926, w święto Opieki św. Józefa. Wkrótce siostry oprócz pracy parafialnej wykonywanej przy kościele (zakrystianka, organistka) rozwinęły także działalność w zakresie opieki nad chorymi oraz udzielały dziewczętom nauki szycia i robót ręcznych. W następnych latach prowadziły również ochronkę dla dzieci i udzielały nauki religii przy parafii. W czasie II wojny św. prowadziły do 1943 r. ochronkę dla 25 dzieci. Do 1944 r. prowadziły kursy szycia i robót ręcznych dla dziewcząt. Po wojnie do 1947 r. funkcjonowała ochronka dla 12 dzieci . Poza pracą parafialną i katechizacja siostry zajmowały się pielęgnacją chorych w domach. Zawsze cieszyły się przychylnością i życzliwością miejscowej ludności. W następnych latach, choć zmienił się stan osobowy sióstr, nadal służyły one pracą w parafii. 14 XI 1953 administrator parafii w Kwielicach ksiądz Jarosław Wodonos dokonał poświęcenia kaplicy (pod wezwaniem św. Jadwigi od Niepokalanej Dziewicy) w domu sióstr jadwiżanek. Tak jak w poprzednich dziesięcioleciach, również obecnie siostry świadczą posługę pracując w parafii św. Michała Archanioła w Kwielicach oraz katechizując w Szkole Podstawowej i Gimnazjum w Grębocicach. 14 VIII 1996 siostra Faustyna Koczan, parafianka z Kwielic przyjęła we Wrocławiu u sióstr jadwiżanek pierwszą profesję zakonną. W latach 1951-1967 jadwiżanki pracowały także w sąsiedniej parafii w Grodowcu (wówczas Wysokiej Cerkwi), gdzie przybyły w 1951 r. wraz z objęciem parafii przez księdza Władysława Kądziołkę (1951-1957). Jadwiżanki posługiwały tu jako zakrystianki, katechetki i pielęgniarki. Jednakże w czasie administrowania parafią księdza Karola Kwaśniewskiego (1966-1967) zły kontakt z siostrami sprawił, że arcybiskup wrocławski Bolesław Kominek decyzją z 12 IV 1967 zniósł dom jadwiżanek w Grodowcu i tutejsze siostry przeniesiono do Wrocławia.
Literatura:
M.R. Górniak, Jadwiżanki [w:] Zakony i zgromadzenia zakonne na ziemi głogowskiej, Głogów 2009, s. 91-102;
M. R. Górniak, J.B. Sadowski, 700-lecie parafii w Kiwielicach, Grębocice-Lublin 1997, s. 24-29;
W. Kluz, Apostoł Wrocławia. Ksiądz Robert Spiske (1821-1888), Wrocław 1984;
M. Machał, Ksiądz Robert Spiske - wrocławski kandydat na ołtarze, Wrocław 1992;
J. Marecki, Zakony żeńskie w Polsce. Instytuty życia konsekrowanego - instytuty i zgromadzenia zakonne - instytuty świeckie - wspólnoty życia apostolskiego, Kraków 1997, s. 18-19, 48-49;
G.A. Niedziela, Zgromadzenie Sióstr św. Jadwigi. Prowincja wrocławska (dawna dolnośląska) – Congregatio Sororum Sancti Hedvigis w latach 1939-1947 [w:] Żeńskie zgromadzenia zakonne w Polsce 1939-1947, Lublin 1995;
Schematyzm diecezji zielonogórsko-gorzowskiej. 50 lat - wydanie jubileuszowe, Zielona Góra 1995, s. 797-799;
J. Schweter, Historia Zgromadzenia Sióstr św. Jadwigi, Katowice 1989;
J. Swastek, Sylwetka duchowa założyciela Zgromadzenia Sióstr św. Jadwigi - Księdza Roberta Spiskego i starania o jego beatyfikację, „Dolny Śląsk” 10 (2002) s. 327-334;
Ch. Witek, Jadwiżanki, [w:] Encyklopedia Katolicka, Lublin 1997, t. VII;
Zgromadzenie Sióstr Świętej Jadwigi, „Posłaniec Serca Jezusowego”, 66 (1938), nr l, s. [12-16].
S.T. Zimny, Miejsce pielgrzymkowe Wysoka Cerkiew (Grodowiec) na Dolnym Śląsku [maszynopis], Grębocice 1975, s. 40.
Marek R. Górniak [EZG z. 58/59, 2005 – Jadwiżanki, EZG z. 70, 2009 – Jadwiżanki (2)], Red. 2009
