Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Kamienie pamiątkowe w Głogowie po 1945 roku
Kamień z tablicą upamiętniającą Jana z Głogowa znajduje się na skwerze otoczonym drzewami między ulicami Strzelecką, Nadbrzeżną i Zamkową. Umieszczony jest przy skarpie od strony ulicy Nadbrzeżnej. Dawniej na kamieniu była osadzona tablica odlana z brązu, z napisem: „W 500 rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika jego nauczycielowi Janowi z Głogowa – Społeczeństwo Miasta”. Nad tablicą był umieszczony symbol Międzynarodowego Roku Kopernikowskiego. Tablica i symbol zostały zerwane i skradzione przez wandali, prawdopodobnie uległy zniszczeniu. Wcześniej na tym miejscu znajdował się betonowy obelisk z umieszczoną na szczycie kotwicą (oryginalną z barki rzecznej). Był to symbol pracy pracowników dawnej Głogowskiej Stoczni Rzecznej, przekształconej później na „FAMABĘ”. W okresie międzywojennym stał w tym miejscu pomnik upamiętniający 47. Pułk Piechoty.
Kamień z tablicą poświęconą obronie Głogowa w 1109 r. jest posadowiony powyżej basenu – sadzawki na pl. Jana z Głogowa, tyłem do ulicy Poczdamskiej. Do wysokiego głazu jest przytwierdzona tablica upamiętniająca bohaterską obronę Głogowa w 1109 r. Odsłonięcia tablicy dokonano w 850 rocznicę obrony Głogowa. Wykonana z czarnego marmuru zawiera napis: „W upamiętnieniu bohaterskiej obrony Głogowa w roku 1109 i walk wyzwoleńczych, które doprowadziły do powrotu naszego miasta do Macierzy. Społeczeństwo miasta w sierpniu 1959”. Kamień został umieszczony na postumencie przedwojennego pomnika Fryderyka II z pieskiem.
Kamień z tablicą upamiętniającą odkrywcę polskiej miedzi – Jana Wyżykowskiego znajduje się przy szczytowej ścianie budynku Zespołu Szkół im. Jana Wyżykowskiego, przy ul. Wita Stwosza. Na dużym kamieniu jest umieszczona płaskorzeźba głowy Jana Wyżykowskiego, a poniżej znajduje się tablica z napisem: „doc. Dr Jan Wyżykowski 31.03.1917 – 29.10.1974 – odkrywca Wielkiej Polskiej Miedzi”. Głaz został wydobyty w kopalni miedzi „Rudna”. Tablicę i płaskorzeźbę wykonali z miedzi uczniowie Wojciech Kaernej i Marian Pacholak w ramach pracy dyplomowej pod kierunkiem mgr inż. Jana Rzepy, w 1980 r. Całość została odsłonięta w czasie obchodów XV-lecia szkoły w 1985 roku.
Kamień z tablicą upamiętniającą gen. Karola Świerczewskiego znajdował się na terenie dzisiejszego Liceum Ogólnokształcącego nr II przy ulicy Daszyńskiego. Obecnie pozostał jedynie kamień. Na postumencie z polnych kamieni osadzono duży głaz (znaleziony w lesie pod Bądzowem), na którego przedniej części umieszczono popiersie gen. Świerczewskiego i tablicę pamiątkową z inskrypcją: „Gen. /Świerczewskiemu/ 22.02.1887 – 28.03.1947 /Młodzież i Rodzice/ Szkoły Podstawowej Nr 3 / w Głogowie”. Poniżej znajdowała się imitacja okrągłej pieczęci z napisem: „Samorząd Szkolny”, dolną część tablicy opatrzono datą: „Głogów 26.03.1977 r.”. Odlew głowy generała i tablicę szkoła otrzymała od Dolnośląskiego Okręgu Wojskowego, który również wyremontował budynek szkoły. Obecnie popiersie znajduje się w głogowskim muzeum.
Kamień upamiętniający nadanie nazwy Rondu Konstytucji 3 Maja znajduje się obok Miejskiego Ośrodka Kultury przy Placu Konstytucji 3 Maja. Na równo obciętej połowie kamienia jest przytwierdzona tablica z napisem: „W 200 rocznicę obrad Sejmu Czteroletniego i 50-lecie powstania Stronnictwa Demokratycznego. Uchwałą Miejskiej Rady Narodowej w Głogowie nadano nazwę Rondo Konstytucji 3 Maja. Maj 1988 rok”. Odsłonięcie kamienia z tablicą pamiątkową nastąpiło w dniu 2 V 1988. Inicjatorem nadania nazwy był Miejski Komitet Stronnictwa Demokratycznego w Głogowie.
Tablica i kamień upamiętniający powstanie Szkoły Podstawowej w Brzostowie znajduje się przy budynku przy ulicy Okrężnej 21 (obecnie: Centrum Pomocy Osobom Niepełnosprawnym, siedziba organizacji pozarządowych). Na ociosanym głazie jest umieszczona tablica z jasnego marmuru z napisem: „W rocznicę powstania /Szkoły Podstawowej/ w Brzostowie/ Komitet Rodzicielski/ 1945 – 1960”. Kamienny cokół składa się z dwóch części i został użyty wtórnie po pomniku z czasów I wojny światowej.
Kamień pamięci poległych żołnierzy radzieckich (obecnie bez tablicy pamiątkowej) znajduje się obok byłego Gminnego Ośrodka Kultury w Brzostowie przy ulicy Okrężnej. Kamień został ustawiony społecznie przez mieszkańców Brzostowa w 1978 r. Na ociosanym kamieniu, uformowanym w prostokątną bryłę znajdowała się tablica z napisem: „Chwała Bohaterom Armii Radzieckiej, którzy zginęli za wolność ziemi głogowskiej w 1945 roku – Cześć ich pamięci”. W tym miejscu pochowanych było 40 żołnierzy radzieckich. W latach 50. ich szczątki ekshumowano i przewieziono na cmentarz wojskowy do Gorzowa Wielkopolskiego.
Kamień z tablicą upamiętniającą ofiary totalitaryzmu znajduje się przy ulicy Obrońców Pokoju obok Banku Zachodniego. Został postawiony na wniosek Radnego Tadeusza Bątorka i odsłonięty 3 V 1998. Zbudowany z naturalnego kamienia (bez obróbek) ma na frontowej części przytwierdzona tablicę miedzianą z napisem: „Ofiarom Totalitaryzmu i Stanu Wojennego w Polsce – Mieszkańcy Głogowa”. Fundatorem kamienia pamiątkowego była Gmina Miejska Głogów.
Kamień pamiątkowy poświęcony Pontonierom 6 Warszawskiej Brygady Pontonowo–Mostowej znajduje się na terenie byłej jednostki saperów od strony ulicy Sikorskiego. Na granitowym głazie w formie nieregularnego wieloboku jest umieszczona okrągła tablica miedziana z napisem: „W XXX Rocznicę Forsowania Odry i Nysy Bohaterskim Pontonierom 6 WSZBPM w Hołdzie – Żołnierze JW. 1257. Głogów 16.04.1975”. Na górnej części tablicy znajduje się wypukła płaskorzeźba orła, na dolnej symbol wojsk inżynieryjnych. Głaz (użyty prawdopodobnie wtórnie, został przywieziony spod Przemkowa) posadowiono na prostokątnej postawie z lastryko, na przedzie której jest umieszczona tabliczka z napisem: „Dar hutników z Głogowa”. Przed kamieniem został ustawiony przenośny znicz metalowy. Prace wykonano w czynie społecznym, a projektantami całości i nadzorującymi wykonanie byli: Czesław Kargol, Mikołaj Rokosz i Zdzisław Urbaniak. Miedziane tablice wykonano w pracowni plastycznej Huty Miedzi „Głogów”.
Kamień poświęcony poległym funkcjonariuszom MO i SB znajdował się na skwerze przed fosą przy ul. Wały Chrobrego (na wprost fasady frontowej głogowskiego sądu, w miejscu, gdzie niegdyś stała fontanna). Głaz pamiątkowy wywoływał w ostatnim okresie kontrowersje podsycane przez prawicowych polityków (należy przypomnieć, że według dostępnej wiedzy funkcjonariusze polegli z rąk pospolitych przestępców w czasie wykonywania obowiązków służbowych), więc pod koniec 2008 r. został bez rozgłosu przeniesiony na cmentarz komunalny przy ulicy Świerkowej i posadowiony w pobliżu kaplicy cmentarnej. Na frontowej, ociosanej ścianie kamienia znajduje się brązowa, ozdobna tablica z napisem: „Funkcjonariuszom MO i SB Poległym w Walce o Utrwalanie Władzy Ludowej na Terenie Powiatu Głogowskiego – Banasik Józef, Domagalski Ryszard, Duda Czesław, Klimowicz Mieczysław, Kuczkowski Zdzisław, Mikołajczyk Józef, Szczepaniak Marian, Tulko Bronisław, Szkudlarek Eugeniusz w XXX Rocznicę PRL. Społeczeństwo Miasta i Powiatu”. Regularny prostokąt tablicy z prawej strony przechodzi w dekoracyjne liście, na których umieszczony awers medalu: „Za Zasługi w Obronie Porządku Publicznego” i tarczę z herbem Głogowa (w wersji obowiązującej w latach l962-l990). Głaz został posadowiony na czterech dużych kamieniach, obok których ułożono jeszcze pięć podobnych, które symbolizują 9 istnień ludzkich. Z boku znajduje się mała tabliczka z napisem: „Miejscem tym opiekuje się Ośrodek Szkolno – Wychowawczy w Głogowie”. Całość była posadowiona nieco skośnie na płaszczyźnie ułożonej z brukowej, bazaltowej kostki.
Literatura:
E. Jakubaszek, Miejsca Pamięci Narodowej w woj. zielonogórskim. Przewodnik, Zielona Góra 1972;
Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa, Warszawa 1988;
J. Serafin, Głogów. Przewodnik po historii miasta utrwalonej w pomnikach i literaturze, „Bractwo Krzyżowców”, PTTK Świdnica, Seria monograficzna, z. 10, 1998;
Janina Serafin, Pomniki Głogowa, Głogów 2001.
Michał Cimek [EZG z. 51/52, 2000 – Kamienie Pamiątkowe (1),(2)] 2008
