Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Starostowie ziemscy (XIV-XVIII w.)
Od początku XIV w. starosta (Capitaneus, Hauptmann), był najważniejszym urzędnikiem książęcym, o kompetencjach namiestniczych (wcześniej rolę taką pełnił palatyn). W późniejszych wiekach, tytułowano go starostą ziemskim (Landeshauptmann). Każdy weichbild miał swego starostę weichbildowego (Hauptmann, Weichbildhauptmann). Po podziale Głogowa i księstwa głogowskiego na dwie części: królewską (czeską) i książęcą (książąt głogowskich), każda z nich miała swojego starostę. Jeden był przedstawicielem książąt głogowskich, drugi królów czeskich (a w XV w. ich lenników, książąt cieszyńskich). Po przekształceniu księstwa głogowskiego w dziedziczne terytorium Korony Czeskiej (1508 r.), znacznie zwiększyła się realna władza starostów. Ponieważ księciem głogowskim stał się król czeski, bezpośrednie rządy w księstwie sprawowali starostowie, z możliwością podejmowania decyzji bez zatwierdzenia jej przez króla. Z czasem ich urząd stał się kolegialnym i w I połowie XVII w. przyjął nazwę „rządu” (rejencji) księstwa głogowskiego (Regierung, Amtsregierung, Amtsregierung der Hauptmannschaft). W skład urzędu wchodzili: starosta ziemski, zastępca starosty (Amtsverweser, Verweser) oraz sekretarz. Starostami bywali najczęściej przedstawiciele szlachty głogowskiej. Król każdego starostę mianował samodzielnie. Wprowadzenie na urząd odbywało się na zamku królewskim w Głogowie w obecności stanów. Tutaj wybrany składał najpierw przysięgę królowi, potem stanom księstwa. Siedzibą starostów był zamek. W razie konfliktu stany mogły składać na starostę skargę do króla czeskiego. Pomocniczym organem starosty, a później rejencji była kancelaria, którą kierował kanclerz. Oprócz niego w skład kancelarii wchodzili: wicekanclerz, sekretarz, pisarze, koncypiści, kopiści, ingrosatorzy itp. Realna władza starostów znacznie wzrosła w XVI w. Zestawienie starostów od 1523 r. do 1652 r. zrobił Andreas Gryphius w Glogauisches Fürstenthumbs Landes Privilegia. Z kolei ich wykaz do 1731 r. zamieszcza w pracy Geschichte der Stadt und Festung Gross-Glogau, wydanej w 1853 r., F. Minsberg.
Literatura:
J. Bardach, Historia Państwa i Prawa Polski, t.I, Warszawa 1973;
A. Gryphius, Glogauisches Fürstenthumbs Landes Privilegia, Lissa 1653.
M. Ptak, Zgromadzenia i urzędy stanowe księstwa głogowskiego od początku XIV w. do 1742 r., Wrocław 1991;
F. Minsberg, Geschichte der Stadt und Festung Gross-Glogau, Glogau 1853, s. 522-526.
Jerzy Dymytryszyn [EZG z. 50, 1999 – Starostowie ziemscy (XIV-XVIII w.)]
