Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Spis treści |
Kwielice
Wieś sołecka w gminie Grębocice, pow. polkowicki, położona na Wzgórzach Dalkowskich, w obniżeniu (około 115 m n.p.m.), w odległości 9 km na południe od Głogowa. Niemiecka nazwa: Quilitz, od 1937 r. Marienquell.
Nazwa wsi
Nazwa wsi wywodzi się prawdopodobnie od kwiczoła (turdus pilaris), lub nazwiska osadnika bądź zawodu (łowca ptaków). W średniowiecznych źródłach wieś występuje pod nazwami: Quelici (1253), Quelicz (1297, 1417), Quelitz (1305), Quelez (1319), Cwelich (1376). W okresie nowożytnym najczęściej: Quilitz, Quielitz.
Kwielice w średniowieczu
Pierwszy raz wieś wymieniona jest w dokumencie księcia głogowskiego Konrada z 13 XII 1253, jako już lokowana na prawie niemieckim. Kwielice otrzymały formę okolnicy, właściwej dla ukształtowania terenu: równoleżnikowej doliny wzdłuż cieku. O parafii i kościele wzmiankowano w rejestrach kościelnych w 1297 r. Kolejne pismo z 22 IX 1318 dotyczy zamiany części wsi Krzepielów na 4 łany w Kwielicach między księciem Henrykiem i Mikołajem Buntensee. Świadkami dwóch dokumentów z 1319 r. byli z Kwielic, kolejno: sołtys Jakub i Tyczko. Dokument wystawiony w Głogowie 27 XII 1320 przez książąt Henryka i Przemka potwierdza, że Fryczko z Bornego zakupił w Kwielicach 28 łanów czynszowych zwolnionych z danin książęcych, z wyjątkiem służby wojennej. Majątek ten w latach 1403-1405 Franciszek von Borna wraz z matką Zofią sprzedał. Przywilejem z 17 V 1343 król Karol IV Luksemburski nadał miastu Głogów sołectwo lenne we wsi Kwielice (villla Quilitz) ze wszystkimi dotychczasowymi prawami. Inne dokumenty, w których wymieniony jest majątek we wsi Kwielice, zostały wystawione 5 II 1347 i 19 II 1359 w Głogowie. 10 I 1360 wymieniony jest kościół parafialny, a w 1376 r. - plebanus in Cwelich. Książę głogowski Henryk VII Rumpold sprzedał lenno kościelne w Kwielicach z obszarem 11,5 łanów klasztorowi augustianów w Żaganiu - dokument z 22 XII 1382. Aktem z 2 IV 1427 archidiakon kolegiaty głogowskiej Heinrich Roll przekazał żagańskiemu klasztorowi kościół w Kwielicach. Ze źródeł wiadomo, iż wieś trapiły epidemie czarnej ospy w latach 1350, 1395, 1464, 1498 Głód w 1362 r. spowodował upadek gospodarczy Kwielic. Rok 1473 był natomiast katastrofalny z powodu 8 miesięcznej suszy; przyczyniła się ona do licznych pożarów wsi i okolicznych lasów oraz dotkliwego braku wody. Wieś ucierpiała też podczas wojny króla Macieja Korwina z Janem II Żagańskim w 1488 r.
Kwielice w okresie nowożytnym
W posiadaniu opactwa augustianów - kanoników regularnych parafia i dobra kościelne pozostawały do 1810 r. Zakonnicy ustanawiali tutejszych proboszczów. W XVI w. rozwój luteranizmu oraz pojawienie się licznych sekt były powodem przemian społecznych. Jednak w Kwielicach dominowali katolicy. W 1580 r. do Komunii Św. w tutejszym kościele przystąpiło 500 osób, w 1687 r. 430, a w 1694 - 403 osoby. W roku szkolnym 1687/88 do szkoły parafialnej w Kwielicach uczęszczało 30 uczniów. W 1610 r. na Kwielice napadła licząca około 500 osób banda grabiąc dobytek mieszkańców. Wieś silnie ucierpiała podczas wojny trzydziestoletniej. Podobnie w 1813 r. - od przemarszów wojsk. W latach 1756-1944 ludność Kwielic kształtowała się następująco: w 1756 i 1791 r. - 429 mieszkańców, w 1845 r. - 707, w 1858 r. - 672, w 1890 r. - 509, w 1910 r. - 547, 1925 - 452 w 1936 r. - 542, w 1944 r. – 542 (dane dla gminy Marienquell). W 1791 r. w Kwielicach mieszkało 33 wolnych chłopów (kmieci), 29 komorników i 17 zagrodników. Było tu wówczas 96 zagród, w tym 4 młyny wodne (Zimmermann). W 1925 r. w Kwielicach mieszkało 362 katolików i 90 protestantów Od 21 IV 1926 w miejscowej parafii pracowały siostry z zakonu św. Jadwigi. Dom wraz z posiadłością w Kwielicach podarował im ogrodnik Paul Kirchner. W swoim domu zw. „Domem św. Józefa” urządziły kaplicę zakonną pod wezwaniem św. Jadwigi od Niepokalanej Dziewicy. Od 1937 r. Kwielice (Quilitz) tworzyły wspólną gminę z Ogorzelcem (Görlitz) o nazwie, po przemianowaniu w tym samym roku, Marienquell. Do gminy o łącznej powierzchni 1017 ha należał również przysiółek Kwieliczki (Neu-Marienquell Vorverk). Gmina podległa okręgowi urzędowemu (Amtsbezirk) Obisch (Obiszów). W okresie rządów hitlerowskich w Kwielicach urzędował sołtys z 2 zastępcami i 6 radnymi, przedstawiciel władzy hitlerowskiej, agent pocztowy oraz 2 nauczycieli w miejscowej szkole katolickiej. W 1931 r. do 3 klas uczęszczało 64 uczniów. Czynna była cegielnia w pobliżu wsi, znajdowały się m.in. mleczarnia i dwie gospody. Funkcjonowała linia pocztowo-autobusowa z Głogowa przez Kwielice do Komornik. Na początku lutego 1945 r. w obliczu ofensywy wojsk radzieckich, wiele rodzin opuściło Kwielice. Ewakuowali się prawdopodobnie do pobliskich wsi. W nocy 9 II 1945 pozostali we wsi mieszkańcy zostali zmuszeni przez Wehrmacht do jej opuszczenia. Jednak pewna ilość pozostała, względnie powróciła po zakończeniu działań wojennych, gdyż 28 czerwca Wojsko Polskie wysiedliło znajdujących się tu Niemców (wysiedleńcy doprowadzeni zostali do granicy na Nysie Łużyckiej). Z Kwielic pochodził ksiądz Eduard Müller (1818-1895), uznawany za ważną postać XIX-wiecznej reformy katolicyzmu w Niemczech; zyskał miano apostoła Berlina.
Historia od roku 1945
W dniach 2-7 czerwca 1945 roku do Kwielic przybyli pierwsi polscy osadnicy pochodzący ze wsi Grąblina w powiecie Konin. Druga grupa osadników przybyła ze wsi Kuchary w powiecie Jarocin (w lipcu dołączyli do nich pozostali członkowie rodzin). W lipcu sołtysem wybrany został Mieczysław Jaworski. Sołectwo należało do gminy Grębocice. Oprócz Kwielic obejmowało Ogorzelec (tam w sierpniu wybrany został sołtys) i przysiółek Kwieliczki (1946 Marianów; obecnie nie istniejący). l IX 1945 powstała Szkoła Powszechna w Kwielicach. W czterech oddziałach rozpoczęło naukę 40 uczniów. Pierwszym nauczycielem był Karol Zdanowicz. W 1946 r. we wsi powstała jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, jej organizatorami byli Stanisław Łyskawka i Antoni Nowak. Jednostka liczyła 22 członków. Prężnie działającym zakładem pracy we wsi była Mieszalnia Pasz. W latach 1951-1961 na terenie wsi istniały 2 spółdzielnie produkcyjne (w latach 1951-1956 licząca 69-74 członków gospodarujących na 548-608 ha, a w latach 1957-1961 prowadzona przez 10 osób na powierzchni 55-70 ha). Od 1954 Kwielice należało do gromady, od 1972 r. gminy, Grębocice. W listopadzie 1996 r. w Kwielicach mieszkało 385 osób, w dniu 30 IX 2009 – 397. Parafia rzymskokatolicka pw. św. Michała Archanioła obejmuje następujące miejscowości (w nawiasie ilość mieszkańców wg danych parafii): Kwielice (405), Duża Wólka (60), Kurów Mały (72), Obiszów (303), Ogorzelec (55), Turów (120). Przy parafii nadal czynne są siostry jadwiżanki. Głównymi zabytkami we wsi są kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła (XIV-XV i XVI w., 1735) i plebania (1794).
Literatura:
J. Blaschke, Geschichte der Stadt Glogau und des Glogauer Landes, Glogau 1913;
Das war Glogau. Stadt und Land an der Oder 1913 – 1945, Hannover 1991;
M.R. Górniak, Gmina Grębocice. Informator historyczno-geograficzny, Grębocice-Lublin 2005;
M.R. Górniak, Jadwiżanki, [w:] Zakony i zgromadzenia zakonne na ziemi głogowskiej, Głogów 2009;
M.R. Górniak, Pamiętniki i wspomnienia osadników rejonu gminy Grębocice (Zeszyt 1), Grębocice-Lublin 2006;
M. R. Górniak, J.B. Sadowski, 700-lecie parafii w Kwielicach, Grębocice-Lublin 1997;
A. Królak, Krótki szkic monograficzny wsi Kwielice i kościoła parafialnego [maszynopis];
F.A. Zimmermann, Beyträge zur Beschreibung von Schlesien, t. 10, Brieg 1791.
Marek R. Górniak [EZG z. 43, 1997 – Kwielice], Red. 2009
