Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Łagoszów Wielki
Wieś sołecka w gminie Radwanice, na Równinie Szprotawskiej. Do sołectwa należy przysiółek Dobromil. Przed rokiem 1945 wieś nosiła nazwę Gross Logisch.
Historia do 1945 roku
Łagoszów Wielki (dalej: Ł.W.) wymieniony został w 1305 r. wśród biskupich wsi czynszowych, pod nazwą „Logusch”. W 1376 r. odnotowany został kościół, w 1399 r. – parafia należąca do archiprezbiteratu głogowskiego. Nazwa wsi posiada etymologię słowiańską, od ług, łuża - obydwa słowa odnoszą się do terenu nizinnego i podmokłego (por. Łużyce – od bagna, mokradła). Znajduje to potwierdzenie w topografii wsi: jej obręb sięga wilgotnej Równiny Szprotawy. Przymiotnik Wielki (Gross) pojawił się w nazwie po założeniu drugiego Łagoszowa (Klein Logisch). Odtąd: Grossinlogusch, w czasach nowożytnych: Gross Logisch. Struktura historycznej zabudowy Ł.W. wskazuje na pierwotnie założenie słowiańskie z zagrodami skupionymi wokół kościoła. Z tego rdzenia wieś rozwinęła się następnie jako ulicówka w obydwu kierunkach - wschodnim i zachodnim, jako założenie osadnicze z czasów kolonizacji na prawie niemieckim. W XIV-XV w. wieś należała prawdopodobnie do królewskiej części księstwa głogowskiego (źródło z 1383 r. wymienia jako takie sąsiednie wsie).
Podczas reformacji większość parafian przeszła na protestantyzm. Nie zmieniło się to zasadniczo po odebraniu im kościoła (10 I 1654). Do czasu wybudowania kościoła w Buczynie (1742) luteranie udawali się do kościoła w Pogorzeliskach.
Historia kształtowania się własności rycerskiej jest słabo poznana. W XVII-XVIII w. dobra Großlogisch wraz z Wiesau (wschodnia część obecnych Radwanic) były w posiadaniu rodziny von Nostitz (w 1664 r. Hans Nickel von Nostitz ufundował dla łagoszowskiego kościoła kielich i naczynie na hostię). W tabelach podatku gruntowego (ok. 1765) wymienione są kategorie ludności, z ilością rodzin dla każdej: kmiecie - 11, zagrodnicy - 17, ludzie wolni - 4, chałupnicy i komornicy – 13. Wśród nich 11 osób trudniło się rzemiosłem. W 1791 r. Ł.W. należał do landrata von Sydow. We wsi znajdowały się m. in. szkoła, karczma, wiatrak i młyn wodny oraz trzy folwarki. Posiadała 321 mieszkańców.
Po zniesieniu poddaństwa chłopów (1807), a następnie, wraz z postępem gospodarczym, we wsi zwiększała się ilość osób zatrudnionych poza rolnictwem. Powstawały sklepy i zakłady usługowe. W początkach XX w funkcjonowały już także placówki bankowe i kasy oszczędnościowej, lekarz, straż pożarna, następnie także placówka pocztowa. Drobny przemysł reprezentowały cegielnia w majątku i tartak. Warzono również piwo: w latach 1880-1919 istniał browar („Brauerei Theodor Pohl”, następnie „Brauerei Ad. Zimmerling”). W 1930 r. notowane jest koło związku chłopskiego i koło sportowe.
Majątek rycerski obejmował w 1880 r. 200 ha. (1930 - 150 ha). W XIX w. i aż do II wojny św. jego właściciele często się zmieniali. W dobrach mieszkało w 1913 r. 31 osób. Po ustawowym rozwiązaniu dóbr jako jednostki administracyjnej (Gutsbezirk) włączone one zostały w 1928 r. do gminy wiejskiej. W 1938 r. Ł.W. włączony został do powiększonej wówczas gminy Wiesau. Parafia katolicka należała do archiprezbiteratu Hochkirch (Grodowiec). Funkcjonowały dwie szkoły wyznaniowe: ewangelicka i katolicka.
W połowie XIX w. Ł.W. osiągnął najwyższy w historii stan ludności (1845 r. – 658 osób). Wyzwolenie chłopów wraz z ich odpływem do miast spowodowało stopniowy spadek (1890 - 606, 1913 – 483). W 1925 r. wieś liczyła 521 mieszk. (372 ewangelików, pozostali – katolicy). W latach 30. nastąpił znów niewielki spadek ludności (1936 – 473). Do odnotowania jest przypływ polskich sezonowych pracowników rolnych z poznańskiego, jaki nastąpił po I wojnie św.
W obliczu nadciągającego frontu, 9 II 1945 nastąpiła zorganizowana ucieczka ludności. Około 10-12% mieszkańców, wyznania katolickiego, pozostało na miejscu. Niektórzy z nich zostali zamordowani przez żołnierzy rosyjskich. Po 6 tygodniach exodusu ludność z Ł.W. zatrzymała w Górnej Frankonii. Następnie osiedliła się w różnych rejonach Niemiec. Nieliczni mieszkańcy powrócili do swojej wsi (wśród nich również proboszcz). Zostali oni następnie wysiedleni do Niemiec.
Literatura:
J. Blaschke, Geschichte der Stadt Glogau und des Glogauer Landes, Glogau 1913;
M. Liersch, Versuch einer Chronik Groß Logischs, „Wiesauer Blättel“ 2006, nr-y 07, 08, 09;
Das war Glogau Stadt und Land an der Oder 1913-1945, Hannover 1991;
Die Tragödie Schlesiens 1945/46 in Dokumenten unter besonderer Berücksichtung des Erzbistums Breslau. Hrsg. von J. Kaps, München 1952/53;
Exodus. Fluchts-, Besatzungs– und Vertreibungsschicksale von Glogauern aus Stadt und Landkreis. Hrsg. von F. Urbanek, Hannover 1997;
H. Hoffmann, Die katholischen Kirchen des Landkreises Glogau, Breslau 1937;
A. Koch, Liebes, unvergessenes Groß Logisch, „Neuer Glogauer Anzeiger“, 1964 nr. 05;
[B. Liebs], Flucht, Ausweisung, Heimfahrt und Bleibe, „Wiesauer Blättel“ 2006 nr-y 08, 09, 2007 nr 010;
Plan und Bewohner von Groß Logisch, „Wiesauer Blättel“ 2005 nr 04;
Tabele podatku gruntowego i ludności wsi śląskich z około 1765 r., oprac. Z. Kwaśny i J. Wosch, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1975;
F.A. Zimmermann, Beyträge zur Beschreibung von Schlesien, t. 10, Brieg 1791.
Antoni Bok [EZG z. 68, 2008 - Łagoszów Wielki - historia do 1945 roku]
