Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Duża Wólka
Wieś w gminie Grębocice, położona w odległości 14,5 km na pd.-wsch. od Głogowa, na wysokości około 100 m n.p.m., na Wzgórzach Dalkowskich (wschodnia część Grzbietu Dalkowskiego). Przed rokiem 1945 nosiła nazwę Gross Schwein.
Historia do roku 1945
W średniowiecznych źródłach Duża Wólka (dalej: D.W.) występowała pod nazwami: „Swynyn” (1322 - w dokumencie księcia Henryka IV wymieniony jest rycerz Swatho de Swynyn) i „Grosen Swen” (1407 i 1471 r.). W 1580 r. pojawia się także „villa Swinno”). W nowszych czasach utrwaliła się pisownia Gross Schwein (Gross-Schwein, Grossschwein), obowiązująca do 1945 r.
Według źródeł kościelnych z 1399 r. wieś (wraz z innymi 16 miejscowościami) należała do parafii w Grodowcu. Prawdopodobnie stanowiła ona jedną jednostkę osadniczą z przysiółkiem Świnino (Klein Swein – 1679), odległym o 1 km. W następnych wiekach były to odrębne włości rycerskie. Właścicielem D. W. była rodzina von Pusch: 1499 r. - Nicolaus, 1510 – Balzer, 1570 – Georg (który wybudował wówczas murowany dwór), 1614 – Balzer, 1681 - Balzer. W 1. połowie XVIII w. z D.W. związana była katolicka rodzina szlachecka von Hohenhauss (m.in. Joachim Heinrich baron von Hohenhauss – starszy ziemski weichbildu głogowskiego).
Według tabel podatku gruntowego z około 1765 r. mieszkało tu (rodziny): 2 kmieci, 9 zagrodników, 9 ludzi wolnych. 10 chałupników i komorników oraz 6 rzemieślników. Właścicielem majątku ziemskiego była pani von Pförtnerin. W 1791 r. (Zimmermann) była to hrabina von Schmettow. Wieś liczyła wówczas 28 budynków i 123 mieszkańców. Oprócz siedziby pańskiej i folwarku, wymieniono karczmę i wiatrak.
W XIX w. D.W. należała do kompleksu dóbr dominialnych Hohenzollernów (Königliches Hausfideikommis). Tworzyły je niepodzielne majątki Obiszów (gdzie znajdował się zarząd), D.W. i Turów; całość – 750 ha, oraz około 700 ha lasów, zarządzanych przez nadleśnictwo w Potoczku (Königliche Oberförsterei Töppendorf). Dobra zostały w 1840 r. wydzierżawione na 99 lat przez rodzinę Metscher; w 1865 r. drogą koligacji przeszły na rodzinę von Jordan. Po wygaśnięciu dzierżawy, od 1935 r., zarządzała nimi kamera dworska (Hofkammmer) w Berlinie, a na miejscu, w imieniu księcia Wilhelma pruskiego (który wówczas zamieszkał z rodziną w Obiszowie, †1940), dotychczasowy administrator Ruess z Turowa.
Majątek D.W. obejmował 581 ha, z czego 342 ha przypadało na lasy. W Gutsbezirk Gross-Schwein mieszkało w 1910 r. 26 mieszk., pozostali, w liczbie 72, podlegali administracyjnie gminie wiejskiej Gross-Schwein (należał do niej również młyn Goldbachmühle). Po likwidacji dóbr rycerskich, jako niezależnych jednostek administracyjnych (1928), miejscowość znalazła się w granicach nowo utworzonej gminy Obiszów (Obisch). Tutejsi wierni wyznania ewangelickiego (ok. 60 osób) uczęszczali do pobliskiej kaplicy w Świninie (należącej do parafii protestanckiej w Grębocicach), a katolicy – do Grodowca. Tam też udawały się do szkoły ludowej dzieci katolików, podczas gdy protestanckie – do Obiszowa.
Historia po roku 1945
Po zakończeniu II wojny św. na przełomie czerwca i lipca 1945 r. przybyli tu pierwsi polscy osadnicy. W lipcu wybrano sołtysa Jana Szajnickiego. Od 1946 r. D.W. była siedzibą Państwowego Nadleśnictwa o tej samej nazwie (obecnie leśnictwa, od 1990 r. należącego do Nadleśnictwa Głogów). W latach 1952-1956 funkcjonowała tu Spółdzielnia Produkcyjna (skupiała 9 miejscowych rolników). Wieś od 1945 r. należy do Gminy (w latach 1955-1972 - Gromady) Grębocice. Obecnie mieszka tu ponad 50 osób. Wierni wyznania katolickiego należą do parafii Kwielice. Dzieci uczęszczają do Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Grębocicach.
Literatura:
Das war Glogau. Stadt und Land an der Oder 1913-1945, Hannover 1991, s. 20, 126;
M.R. Górniak, Gmina Grębocice. Informator historyczno-geograficzny, Grębocice-Lublin 2005, s. 25;
J. Kuczer, Szlachta w życiu społeczno-gospodarczym księstwa głogowskiego w epoce habsburskiej 1526-1740, Zielona Góra 2007, s. 229, 253;
Z. Kwaśny, J. Wosch, Tabele podatku gruntowego i ludności wsi śląskich z około 1765 roku, Wrocław 1975, s. 12;
W. Nawrocki, Zmiany administracyjne powiatu głogowskiego w Polsce Ludowej (maszynopis), Głogów 1968, s. 13, 19, 30;
Schlesisches Güter-Adressbuch, Breslau 1870-1937;
F.A. Zimmermann, Beyträge zur Beschreibung von Schlesien, t. 10, Brieg 1791, s. 291.
Marek R. Górniak [EZG z. 66/67, 2007 - Duża Wólka], Red. 2008
