Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Elyan Caspar
Kanonik, pierwszy drukarz wrocławski, wydrukował pierwsze teksty w języku polskim.
Caspar Elyan urodził się w Głogowie około 1430 r. O jego dzieciństwie nic pewnego nie wiadomo. W 1451 r. udał się na studia do Lipska, gdzie został immatrykulowany jako „natione Polonus”. Przez cztery lata studiował tam na Wydziale Sztuk. We wrześniu 1455 r. Elyan zdał wymagane egzaminy i uzyskał stopień bakałarza sztuk wyzwolonych. Potem udał się na dalsze studia do Krakowa, gdzie w półroczu letnim 1461 r. został wpisany w poczet studentów jako „Casper Elyan de Glogovia Maiori”. Przez kilka lat słuchał wykładów miejscowych profesorów studiując prawo kanoniczne. W 1467 r. Elyan przeniósł się na uniwersytet w Erfurcie. Studia ukończył około 1470 r. jako bakałarz prawa kanonicznego i sztuk wyzwolonych. Uzyskał również licencjaturę, czyli prawo wykładania na wyższych uczelniach. Wykładów jednak nie podjął. Już podczas pobytu w Erfurcie Elyan zapoznał się z trudną i dosyć tajemniczą wówczas sztuką drukarską. Prawdopodobnie drukarstwa uczył się również w Kolonii. Po ukończeniu studiów i uzyskaniu święceń kapłańskich osiedlił się we Wrocławiu, gdzie poświecił się stanowi duchownemu, początkowo jako kantor w kościele św. Krzyża. Z pomocą kapituły przy kościele. uruchomił w 1475 r. drukarnię (Drukarnia Świętokrzyska). W tym samym roku wydał statuty synodalne biskupów wrocławskich (Statuta synodalia episcoporum Wratislaviensiums). Zamieścił w nich trzy codzienne modlitwy w języku polskim: Otcze nas, Zdrowaś Maria milostczi i Vyarze w Boga Otcza. Były to pierwsze teksty drukowane w języku polskim i świadczyły o dużej jeszcze wówczas obecności Polaków na Śląsku. C. Elyan wydał ogółem co najmniej 9 ksiąg. W 1483 r. zakończył działalność wydawniczą. Był już zresztą w tym czasie kanonikiem i prałatem. W tymże roku udał się do Rzymu, gdzie przebywał przez trzy lata. W 1486 r. udał się w drogę powrotną. Do Wrocławia jednak nie dojechał. Zmarł w drodze.
Literatura: H. Barycz, Elyan. Elian. Helian Kacper [w:] Polski Słownik Biograficzny; M. Burbianka, Badania nad warsztatem Kaspra Elana [w:] „Roczniki Biblioteczne”, R. 14, 1970; K. Dziatzko, Casper Elyan, Breslauer erster Drucker, Wrocław 1979; B. Kocowski, Rozwój badań nad początkami drukarstwa na Śląsku, [w:] 500-lecie polskiego słowa drukowanego na Śląsku, Wrocław 1978; B. Kocowski, Zarys dziejów drukarstwa na Dolnym Śląsku [w:] „Sobótka”, R. II, 1947; H. Szczegóła, Kasper Elyan z Głogowa pierwszy polski drukarz [w:] „Nadodrze”, nr 12, 1960; H. Szczegóła, Koniec panowania piastowskiego nad środkową Odrą, Poznań 1968; H. Szwejkowska, Książka drukowana XV - XVIII wieku. Zarys historyczny, Warszawa 1980; W. Urban, Autograf Kaspra Elyana [w:] „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, t. I, z. 2, Lublin 1960.
Janusz Chutkowski [EZG z 1, 1993 – Elyan Caspar]; Red. 2008
