Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Przybyszów
Wieś w gminie Sława, położona około 3 km na wschód od Sławy. Do Przybyszowa należy przysiółek Cegłówka. Przed r. 1945 do Przybyszowa (Pürschkau) przynależał jeszcze folwark Potrzebówko Górne (Bänisch-Vorwerk).
Historia do roku 1945
Pierwotną nazwą wsi granicznej księstwa głogowskiego było Zbiersko (podana w Recesie Granicznym między Wielkopolską a Księstwem Głogowskim z pierwszej połowy XVI w.), którą Niemcy zmienili na Pürschkau. Po 1945 r. powrócono na krótko do pierwotnej nazwy Zbiersko, następnie zmieniono ją na Pietruszkowo, by w końcu ustalić nazwę obowiązującą do dzisiaj - Przybyszów.
Trudno dzisiaj ustalić kiedy wieś powstała. Faktem jest, że istniała w 2. połowie XV w., gdy Sława i okoliczne włości zostały nabyte przez ród Rechenbergów. Od 1667 do 1884 r. nalezały one do rodziny Barwitz-Fernemont, a następnie do Haugwitzów. W dokumentach, jak też i międzywojennych publikacjach historyczno - krajoznawczych, majątek ziemski określano nazwą Herrschaft Schlawa-Pürschkau. Wynikało to z faktu, że większość ziemi ornej, łąk i pastwisk rozciągała się pomiędzy tymi miejscowościami. Większość mieszkańców wsi żyła z rolnictwa. Ziemie na tym terenie nie są urodzajne, dlatego oprócz uprawy mniej wymagających zbóż i roślin okopowych, posiadano liczne pogłowie zwierząt. Zwyczajem było, że właściciel majątku osobiście nadzorował go w trakcie wzmożonych prac polowych i w tym celu przeprowadzał się wówczas ze Sławy do Przybyszowa. Po żniwach wraz z chłopami świętował dożynki.
Zabudowę gospodarczą majątku ziemskiego ulokowano po prawej stronie głównej drogi, na małym wzniesieniu, w części północnej wsi. Składała się ona z obór, stajni i innych budynków inwentarskich. Przed budynkami, po lewej stronie drogi zbudowany został około 1600 r., dwór (niemieckie źródła podają, że pierwotnie był tam klasztor cystersów lub stanica rycerska), a po drugiej stronie drogi, na wzniesieniu kaplica dworska ufundowana w latach 1657-1658 przez barona von Barwitza. Za kaplicą, w budynku szeregowym mieszkała służba z rodzinami.
Po I wojnie światowej (1918) i Powstaniu Wielkopolskim (1919) odcinek granicy niemiecko - polskiej przebiegał na północ od Przybyszowa. Droga polna długości około 2 km do polskiego Potrzebowa była przecięta około l km za Przybyszowem szlabanem granicznym. Można ją było przekroczyć w razie niesienia pomocy przy gaszeniu pożaru w liczbie 6 strażaków oraz w celu pilnego dotarcia z polskiego Potrzebowa do lekarza w Sławie. Na skraju wsi wybudowano dla rodzin straży granicznej 3 domy.
W tamtych latach w Przybyszowie mieszkali również Polacy. Po wybuchu II wojny światowej wywożono ich do pracy przymusowej w głąb Rzeszy. Niedaleko wsi od 1944 r. w folwarkach Bänischvorwerk i Neuvorwerk znajdowały się dwa obozy Żydówek (liczba więźniarek jest trudna do ustalenia - źródła podają, że przeszło przez nie od kilkuset do 2 tysięcy kobiet). W nieludzkich warunkach były wykorzystywane do kopania rowów strzeleckich, przeciwczołgowych oraz do pracy na roli. W styczniu 1945 r. przy likwidacji obozów, co najmniej kilkadziesiąt z nich zostało zamordowanych. Osobno w majątku pracowało około dziesięciu młodych Polek między innymi Halina Pyziak.
Historia po roku 1945
W lutym 1945 r. ziemię sławską zajęła Armia Czerwona. W pierwszych miesiącach po zdobyciu w Przybyszowie stacjonowało kilkudziesięciu żołnierzy radzieckich, pracujących i nadzorujących pozostawiony majątek ziemski. Żywność w nim produkowaną wywożono ciężarówkami do Miśni nad Łabą na potrzeby armii radzieckiej.
W opuszczonej przez Niemców wsi pierwszymi polskimi rodzinami osiedlającymi się do czerwca 1945 r. byli: Skrzypczakowie i Wojtkowiakowie oraz repatrianci: Hulisowie i Mazurowie. Do końca 1945 r. Przybyszów zaludnił się osadnikami cywilnymi i wojskowymi. Dawny majątek ziemski przejął PGR. Z czasem pałac, zamieszkiwany przez osoby prywatne, z powodu braku pieniędzy na remonty zaczął niszczeć. W maju 1995 r. Przybyszów liczył 444 mieszkańców.
Literatura:
Z. Celichowski, Reces Graniczny między Wielkopolską a Księstwem Głogowskim z roku 1528-1531 (z mapą pasa granicznego), Poznań 1900;
E. Franke, Schlesiersee die Stadt am grössten See Schlesiens, Schlawa 1938;
S. Kowalski, Zabytki województwa zielonogórskiego, Zielona Góra 1987;
L. Stępczak, Kronika Publicznej Szkoły Powszechnej w Sławie Śl. powiatu głogowskiego (Dolny Śląsk), oryginał w posiadaniu rodziny Stępczaków;
Wschowa miasto i powiat, pr. zb. pod red. W. Korcza, Zielona Góra 1973.
Artur Pacyga [EZG z. 32, 1995 - Przybyszów (1); EZG z. 36, 1996 – Przybyszów (2)]
