Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Ewergeci
Związek Ewergetów (Evergetenbud) był tajną organizacją masońska, która powstała w Siedlisku lub Głogowie jesienią 1793 r. Jej zalążkiem było Towarzystwo Czytelnicze, która założył w 1789 r. porucznik von Leipziger. Towarzystwo to, od dyskusji literackich, ewoluowało w kierunku dysput politycznych, inspirowanych przede wszystkim przez rewolucję francuską. Wśród członków Towarzystwa wymienić trzeba urzędnika Kamery Głogowskiej Hansa von Helda (1774-1842), który na łamach „Berliner Monatsschrift” pisywał rewolucyjne wiersze, oraz Josepha Zerboniego di Sposetti – autora projektu reform edukacyjnych.
W 1793 r. Towarzystwo Czytelnicze przekształciło się w tajną organizację masońską o charakterze politycznym, pod mianem „Gutesthuer“ (Evergetenbud). Na jej czele stanął były kapucyn i profesor lwowski Ignatz Fessler (1756-1839), od 1787 r. nauczyciel domowy u księcia Schönaich-Carolath w Siedlisku. Fessler opracował statut Związku i jego program działania. Jako naczelne zadanie przyjęto czynienie dobra, doskonalenie moralne i zdobywanie wiedzy. Nawiązano w tym miejscu do idei popularnych na Śląsku tak zwanych filozofów moralnych, skupionych wokół wrocławianina Christiana Garve (1742-1798) oraz do ideałów wczesnego Oświecenia. Oczekiwano reform ze strony państwa, stąd też sprzeciwiano się wszelkiemu radykalizmowi politycznemu i społecznemu. Radykalnych „mówców i krzykaczy” Fessler zalecał nawet wydać w ręce władz. Ewergeci potępiali program francuskich jakobinów, za przelew krwi i naruszanie własności prywatnej.
Jednak od początku w związku zarysowały się napięcia. Fessler, który z oporami podjął się przewodniczenia, chciał trzymać się z dala od polityki, podczas gdy „młodzi gniewni” - Zerboni i Held - sprzeciwili się postulatom uległości wobec państwa i skłaniali w kierunku jakobińskiej publicystyki Thomasa Payne’a. Szerzyli hasła wzywające do przygotowania rewolucji w Prusach. Rozdźwięki pomiędzy Fesslerem, który nie mógł pogodzić się z radykalizmem swoich kolegów, a Heldem i Zerbonim, były głównym powodem tego, że Związek Ewergetów przetrwał zaledwie trzy lata. Rozpadł się ostatecznie w 1796 r. Jeszcze w tym samym roku Fessler osiedlił się Berlinie i poświęcił literaturze, pisząc głównie powieści historyczne.
Literatura:
I.A. Fessler, Actenmässige Aufschlüsse über den Bund der Evergeten in Schlesien, herausgegeben von [I. A.] Fessler, Freyberg 1804;
Historia Śląska, t. II, cz. 1, Pr. zb. pod red. W. Długoborskiego, Wrocław 1966.
W. Wattenbauch, Correspodenz zwischen Zerboni, Held und Nieter mit dem Herausgeber der „Genius der Zeit”, [w:] „Cultur“, nr 3 z 1870 r.;
H. Vogt, Die deutsche jacobinische Literatur und Publizistik. 1789-1800, Berlin 1955.
Jerzy Jankowski [EZG z. 13, 1994 - Ewergeci], Red. 2008
