Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Grodzisko z okresu plemiennego w Gostyniu
Na przełomie VIII/IX w. n.e. poważną rolę w procesie kształtowania się osadnictwa wczesnośredniowiecznego zaczęły odgrywać nowe formy osadnicze – grody, wyznaczając tym samym nowy etap rozwoju społecznego. Były to grody o powierzchni wnętrza od 0,03 do 0,08 ha, maksymalnie 0,1 ha. Jednym z najstarszych obiektów tego typu na Śląsku był Gostyń. Było to grodzisko niewielkie, o powierzchni wnętrza sięgającej około 0,06 ha, otoczone wałem wzniesionym na nasypie ziemnym lub glinianym oraz fosą, jako dodatkowym elementem obronnym. Zabudowa wnętrza skupiała się wokół wałów. Pozostałości po zabudowie grupowały się głównie w części płd.-wsch. grodziska, w niewielkiej odległości od domniemanej bramy.
Gród uległ nagłej katastrofie, co sprawiło, że w obiektach przykrytych warstwą spalenizny i resztkami zawalonego wału zachowała się duża ilość zabytków ruchomych, a także szkieletów ludzkich. Oprócz częściowo odkrytych budynków mieszkalnych uchwycono także kilka jam zasobowych, z których pozyskano około 30 naczyń, dużą ilość broni (groty oszczepów różnej wielkości, groty strzał) oraz pozostałości przedmiotów codziennego użytku np. noże żelazne, nożyce, krzesiwo, klucz, kilkanaście misek żelaznych, a także różne gatunki zwęglonego zboża (żyto, proso, groch). Dzięki tak bogatym znaleziskom Gostyń jest do dziś jednym z najważniejszych i najpewniej datowanych grodzisk okresu przedpiastowskiego. Grodzisko było badane przez K. Langenheima w 1938 r. oraz M. Kaczkowskiego w 1968 r.
Nieco inny pogląd na to założenie przedstawił w 1999 r. S. Moździoch. Jego zdaniem było to jedno z nielicznych dotychczas miejsc kultowych zachodniej Słowiańszczyzny. Swoją argumentację uzasadnia m.in. lokalizacją na wyodrębnionym wyraźnie terenie, brakiem śladów warstwy kulturowej, tak charakterystycznej przy tego typu stanowiskach, licznymi znaleziskami całych lub wyklejających się w całości naczyń oraz dużym asortymentem zabytków metalowych. Na uwagę zasługują także liczne fragmenty przepalonych kości ludzkich.
Literatura (chronologicznie):
K. Langenheim, Ein wichtiger frühslawischer Siedlungsfund vom „Schmiedeberg” bei Gustau [w:]
„Altschlesien“, z. 1, 7. 1937; Tenże, Der frühslawischer Burgwall von Gustau. Kr. Glogau, Tamże, 8. 1939, s. 104-127;
J. Patzold, Eine bemerkenswerte Vorratsgrube in Burgwallanlage auf dem Schmiedeberg bei Gustau, Kr. Glogau, [w:] AB, 1939, s. 61-65;
W. Hensel, Wstęp do studiów nad osadnictwem Wielkopolski wczesnohistorycznej, Poznań 1948, s. 185-187;
Z. Hołowińska, Gostyń [w:] Słownik Starożytności Słowiańskich, t. II, 1964, s. 140;
Z. Hilczerówna, A. Urbańska-Łosińska, Rozwój terenów osadniczych u schyłku starożytności i we wczesnym średniowieczu w południowej części woj. zielonogórskiego [w:] Studia nad początkami i rozplanowaniem miast nad środkową Odrą i dolną Wartą, t. II, 1970;
M. Kaczkowski, Charakterystyka osadnictwa wczesnośredniowiecznego w rejonie Głogowa od połowy XV do połowy XI wieku w świetle źródeł archeologicznych [w:] „Zielonogórskie Zeszyty Muzealne”, Zielona Góra 1971, s. 17, 31;
J. Lodowski, Dolny Śląsk na początku średniowiecza (VI-XI w.), 1980, s. 97-98, 228.
S. Moździoch, Miejsca centralne Polski wczesnopiastowskiej - organizacja przestrzeni we wczesnym średniowieczu jako źródło poznania systemu społeczno-gospodarczego [w:] Centrum i zaplecze we wczesnośredniowiecznej Europie środkowej, Wrocław 1999, s. 28-31;
Krzysztof Czapla [EZG z. 4, 1993 – Gostyń - grodzisko], 2008
