Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
podkategoria:Urbanistyka i architektura
Kolegiata w Głogowie – odbudowa w latach 2000-2020
Prace budowlane przy odbudowie kolegiaty rozpoczęły się przed 1994 r. (zob. H. Rudowicz, Kolegiata – odbudowa, EZG z. 48, 1999). Od połowy dekady nabrały one wyraźnie przyspieszenia, głównie dzięki dotacjom z Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej w latach 1994 i 1999). Prace spowolniła powódź w lecie 1997 r.; dotyczyło to zwłaszcza zabezpieczenia reliktów kościołów romańskich wraz z wybudowaniem stropu nad kryptą, mającą służyć ich zachowaniu i wyeksponowaniu. Do końca 1999 r. wykonano konstrukcję żelbetową podziemia i nadziemia oraz zakonserwowano relikty. W październiku 1998 r., począwszy od prezbiterium, rozpoczęto montaż konstrukcji stalowej dachu. Po wykonaniu całej więźby dachowej i jej odeskowaniu, w 2000 r. przystąpiono do pokrycia dachu blachą miedzianą (dostarczoną przez Hutę Miedzi „Głogów”). Do końca 2000 r. wykonano we wnętrzu świątyni konstrukcje żelbetowe nawy głównej, stropu prezbiterium, schodów na chór i samego chóru. Stosując nowatorskie metody, uratowano dwa oryginalne filary północne i łączące je łęki. Cały czas prowadzone były prace na wieży i w jej wnętrzu oraz remont fasad kościoła (w tym rekonstrukcja górnej partii szczytu zachodniego) i przypór. W 2001 r., po założeniu dachów i demontażu drewnianego rusztowania wokół wieży, kolegiata ukazała się kształcie znanym dotąd tylko z archiwalnej ikonografii.
Kolejno działania koncentrowały się na zamknięciu otworów okiennych i wejściowych, restauracji wnętrza i na odbudowie sklepień. Od 2000 r. uzupełniano kamienne maswerki w oknach, a w warsztatach krakowskich artystów (Cz. Dźwigaj, J. Skąpski) powstawały witraże. W 2002 r. zaczęto je – każde wysokości 11 m – osadzać w prezbiterium, a do końca 2004 r. pojawiły się we wszystkich 21 oknach świątyni. Kolejno wykonane zostały portal zachodni i portale boczne (wszystkie wg projektu prof. O. Czernera). W każdym z nich umieszczono (ostatnie w 2008 r.) brązowe, płaskorzeźbione wrota – dzieła prof. Cz. Dźwigaja. W 2009 r. portal główny ozdobił ceramiczny tympanon, autorstwa J. Teper i P. Romińskiego. We wnętrzu, dzięki hojności prywatnych dobrodziejów, rozpoczęto systematyczne remonty kaplic bocznych. W 2006 r. rozpoczęły się prace restauratorskie w prezbiterium (wg projektu prof. Czernera i arch. A. Zadorożnej). Do połowy 2008 r. zostało zrekonstruowane, tradycyjną metodą przemurowania, renesansowe sklepienie kolebkowe z lunetami (następnie zostało uzupełnione jeszcze sztukateriami). W 2009 r. kolegiata otrzymała iluminację – uroczysty pierwszy pokaz zakończył jubileuszowe obchody 900-lecia Obrony Głogowa. W 2011 r. kaplicy Mariackiej przywrócono sklepienia krzyżowo-żebrowe. Decyzją prof. Czernera zamurowano, według jego projektu, wysoką arkadę od strony nawy północnej (w przyziemiu zbudowano portal). Najważniejszą inwestycją dekady 2011-20 było odtworzenie gotyckich sklepień w nawach, w latach w 2012-2014 (wszystkie sklepienia w kolegiacie wykonała w latach 2007-2015 głogowska firma „Sobota” sp. z o.o.). W 2015 r. oddana została do użytku zwiedzających wieża. W kościele założone zostały instalacje podtynkowe. W latach 2015-20 odnowiono m.in. pozostałe kaplice i wyremontowano zakrystię. Największą inwestycją było położenie posadzek z piaskowca, w: prezbiterium, nawach, wszystkich kaplicach i zakrystii. W przywracaniu tożsamości kolegiaty istotne znaczenie miała renowacja i wyeksponowanie ocalałych elementów wyposażenia oraz wystroju kościoła. Renowacji podano obydwa nagrobki kanoników oraz płytę nagrobną księżnej Małgorzaty Cylejskiej. W kaplicach odrestaurowane zostały w latach 2004-06 pozostałości fresków. W sklepienie nawy głównej wbudowany został zwornik z 1401 r. Zebrane detale kamienne wyeksponowane zostały w Krypcie Romańskiej. Nie mniej ważne było uzupełnianie brakującego wyposażenia. Najważniejszym z nich było sprawienie dzwonów. W 2005 r. renomowana ludwisarnia Braci Felczyńskich wykonała trzy dzwony, które po raz pierwszy zabiły na kolegiackiej wieży 1.07.2006 r. W kolejnych latach poczyniono też ważne dla funkcjonowania świątyni zakupy sprzętu – wśród nich organy elektroniczne Allen Bravura L 124. Wnętrze kościoła wzbogaciły także elementy zabytkowe, m.in chrzcielnica. Prowadzona jest także obecnie zbiórka na replikę konserwatorską obrazu Cranacha „Madonna z Dzieciątkiem” – z inicjatywy społecznej.
W opisywanym okresie odbudowę prowadziła parafia Wniebowzięcia NMP, administrowana przez ks. prałata Ryszarda Dobrołowicza, a od 2005 r. przez ks. kanonika Rafała Zendrana. Nadzór konserwatorski sprawował prof. Olgierd Czerner. Starania duszpasterzy, wysiłek projektantów i budowniczych oraz wsparcie dobrodziejów sprawiły, że świątyni przywrócona została zarówno jej tożsamość sakralna, jak i ranga cennego zabytku. Kolegiacki ośrodek duszpasterski stał się też miejscem otwartym na całą społeczność miasta, m.in. poprzez uroczystości i wydarzenia kulturalne oraz lokalne święto „W cieniu kolegiaty”.
Literatura:
O. Czerner, Dwadzieścia lat restauracji kolegiaty na Ostrowie Tumskim w Głogowie, w: Kolegiata głogowska – historia i przyszłość, Materiały z konferencji popularno-naukowej, Głogów 2006. s. 33-39;
O. Czerner, Mój wiek XX, 1970-2000, t. II, Wrocław 2015, passim; O. Czerner, Spełnione i niespełnione zamierzenia przy kolegiacie głogowskiej, w: Glogovia Maior. Wielki Głogów między blaskiem dziejów i cieniem ruin, red. B. Czechowicz, M. Konopnicka, Głogów–Zielona Góra 2010, s. 407-418;
Kolegiata w Głogowie. Historia – odbudowa – zabytek, red. A. Bok, Głogów 2020, s. 137-145.
Antoni Bok [EZG 80, 2020 – Kolegiata– odbudowa w latach 2000-2020]
