Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
NSDAP na ziemi głogowskiej
Kryzys gospodarczy końca lat 20. XX w. i pogarszające się warunki życia ludności w Niemczech, były przyczyną wzrostu radykalnych nastrojów w polityce. Burzliwy rozwój przeżywała partia nazistowska Adolfa Hitlera. W 1925 r. powstał Śląski Okręg (Gau) NSDAP na czele z Helmutem Brücknerem. W 1926 r. naziści liczyli na Śląsku 1.100 członków, a w siedem lat później już 62.644. w dniach 4 i 5 VII 1925 odbył się I Zjazd NSDAP Okręgu Śląskiego. Zjawili się na nim między innymi organizatorzy komórek partyjnych z Głogowa i Nowej Soli. Pierwsza organizacja terenowa NSDAP (Ortsgruppe) w powiecie głogowskim powstała w 1929 r. w Grębocicach. W tym samym roku zawiązano Ortsgruppe w Głogowie, przekształconą z komórki partyjnej, która istniała tu od 1927 r. Siedzibą głogowskich nazistów był początkowo budynek przy ulicy Mühlstraβe (ul,. Młyńska), później znajdowała się ona przy rynku. Kreisleiterem okręgu został w 1933 r. Karl Brückner. Pełnił tę funkcję aż do zdobycia Głogowa przez Armię Czerwoną. W 1930 r., wkrótce po założeniu organizacji terenowej partii, utworzono bojówkę: SA-Sturm (Sturm-58), która już w maju tego roku wzięła udział w bójce z socjaldemokratami w Ruszowicach, za co 7 SA-manów zostało postawionych przed sądem w Głogowie. W październiku 1930 r. powstało Hitler-Jugend, a w grudniu SS (Sztafety Ochronne), z siedzibą przy Potsdamstraβe 2 (ul. Poczdamska). Od kwietnia do września 1930 r. we wsiach podgłogowskich odbyło się wiele partyjnych zgromadzeń. Umiejętna propaganda doprowadziła z czasem do powstania komórek partyjnych i Ortsgruppe we wszystkich prawie miejscowościach okręgu głogowskiego. Skuteczna propaganda była jednym z elementów sukcesu nazistów. Szczególnie ważną rolę odegrały w niej prasa. W Głogowie partyjną gazetę „Nordschlesische Tageszeitung” zaczęto wydawać w marcu 1932 r. Podobnie jak w całych Niemczech, tak i tutaj NSDAP bezwzględnie zwalczała swoich przeciwników politycznych. W lutym 1931 r. doszło do bójki między bojówkarzami NSDAP i Socjaldemokratami, tym razem w Brzostowie w lokalu „Kinzel”, a niedługo później w Nosocicach. Populistyczne hasła hitlerowców zyskiwały sobie duże poparcie w latach kryzysu. W wyborach do Sejmu Pruskiego 24 IV 1932 głosowały na członka NSDAP, architekta Kurta Huhnholza, 6.554 osoby, tj. 41,8% wszystkich wyborców. Był on pierwszym po wojnie posłem reprezentującym Głogów w Sejmie Pruskim. W drugiej turze wyborów na prezydenta Rzeszy 10 IV 1932 w okręgu głogowskim oddano na Hitlera 21.484 głosy. W dniu 30 I 1933, świętowanym później przez hitlerowców jako dzień „przejęcia władzy”, NSDAP urządziła na ulicach Głogowa pochód z pochodniami, który zakończył się wielką manifestacją na Rynku. 5 lutego na ratuszu miejskim zawieszono flagę ze swastyką. Naziści święcili swój triumf. W wyborach do Reichstagu 5 marca 1933 r. 40% wyborców głosowało w Głogowie na listę NSDAP. W Radzie Miejskiej hitlerowcy uzyskali 15 z 32 mandatów. Wkrótce cała władza w państwie znalazła się w rękach hitlerowców. Podział na okręgi partyjne miał istotniejsze znaczenie niż dawny podział administracyjny, a lokalni przywódcy partyjni z reguły kierowali władzami prowincjonalnymi. Rozbudowana została sieć organizacji hitlerowskich, która opanowała całe społeczeństwo. Szczególną rolę zaczął odgrywać aparat policyjny z SS i Tajną Policją Państwową (Gestapo) na czele. W Głogowie Gestapo miało siedzibę przy ul. Steinweg 19 (dziś Kamienna Droga).
Literatura:
Das War Glogau Stadt und Land an der Oder 1913-1945, Hannover 1991;
Die Geschichte der NSDAP im Kreise Glogau [w:] Heimatkalender für den Stadt und Landkreis Glogau, 1942;
Głogów. Zarys monografii miasta, pod red. K. Matwijowskiego, Wrocław-Głogów 1994.
Jerzy Dymytryszyn [EZG z. 38, 1996 – NSDAP na ziemi głogowskiej]
