Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Fabrycjusz Jakub
Działający w XVII w. Jacobus Fabritius był pierwszym, zaakceptowanym przez władze, pastorem luterańskim na ziemi amerykańskiej. Pochodził z Głogowa, trudno jednak ustalić definitywnie, czy był narodowości polskiej, czy niemieckiej. W Głogowie otrzymał godność pastora. Następnie wyjechał do Holandii, gdzie przez kilka lat pełnił obowiązki duszpasterskie.
Kiedy luteranie z Nowej Holandii zwrócili się z prośbą do konsystorza w Amsterdamie o przysłanie pastora, Fabrycjusz zgłosił się i w 1669 r. przybył do Ameryki. Na początku pracował głównie w obecnym Nowym Jorku i Albany. Jednak jego nieodpowiednie prowadzenie się: spory z członkami zborów, trudności z żoną, kłopoty z urzędnikami, przez których był kilkakrotnie aresztowany, oskarżenia o pijaństwo powodują, że stał się on, najpierw w Albany, a potem w Nowym Jorku, osobą niepożądaną.
W 1671 r. Fabrycjusz został wysłany do Nowej Szwecji nad rzeką Delaware, by pracować jako pastor wśród tamtejszej kolonii Szwedów i Finów. Jednakże jeszcze dwukrotnie powrócił do Nowego Jorku (wówczas Nowy Amsterdam). Najpierw w 1674 r., kiedy to wszedł w konflikt z żoną (co skończyło się separacją) oraz władzami miasta (naruszył obowiązujący go zakaz sprawowania funkcji duszpasterskich na terenie Nowego Jorku). W sierpniu 1675 r. Szwedzi i Finowie znad Delaware złożyli na niego skargę o to, że nie rozumieją dobrze ich języka i zażądali zmiany pastora. Doszło do konfliktu, który skończył się zawieszeniem Fabrycjusza w funkcji duszpasterza na obszarze całej kolonii i ponownym jego powrotem do Nowego Jorku.
Przez dwa lata Fabrycjusz pozostawał bez pracy. Po tym okresie Szwedzi, nie doczekawszy się ze swojej ojczyzny pastora, przeprosili go i wezwali ponownie do siebie. Tak więc od 1677 r. sprawował on funkcję duchownego w obecnej Filadelfii. Świecił wówczas przykładem gorliwego pastora, a jego szwedzcy wierni darzyli go wielkim szacunkiem. Od 1688 r. był także duchownym niemieckich luteranów w Filadelfii.
Pomimo utraty wzroku w 1682 r. Fabrycjusz nieustannie pracował, obejmując zasięgiem swojej posługi religijnej stany Delaware i Pensylwanię. Pod koniec życia pozostawał w nędzy. Zmarł w 1693 r. Dokumenty szwedzkich Amerykanów wyrażają się o Fabrycjuszu z najwyższym uznaniem.
Literatura:
M. Haiman, Poles in New York in the 17-th and 18-th centuries, Chicago 1938, s. 40-44;
M. Haiman, Polish pioniers of Pensylwania, Chicago 1941, s. 29-31;
M. Haiman, Polacy wśród pionierów Ameryki, Chicago 1930;
J. W. Jordan, A History of Delaware Country. Pensylwania and its Poeple, t. 1, New York 1914, s. 84;
J. Pertek, Polacy na morzach i oceanach, t. 1, Poznań 1981, s. 404.
Dariusz Hybel [EZG z. 17, 1994 - Fabrycjusz Jakub]
