Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Lazarety w Głogowie
Głogów należał do miast, w których przebywały duże, zorganizowane oddziały wojska. Pobyt ten niósł ze sobą wiele problemów logistycznych i społecznych. Jednym z nich było zapewnienie takiego poziomu zdrowotności, by nie zagrażał zgromadzonym w zamkniętym murami mieście żołnierzom i mieszkańcom. Tworzono, a nawet budowano specjalne obiekty, które w przypadku dużego garnizonu były stałymi szpitalami wojskowymi. Nazywano je popularnie lazaretami.
W Austrii i Prusach szpitale polowe powstawały od XVII w. W Prusach Kolegium Lazaretów Polowych organizowało lazarety wojskowe z liczbą łóżek wynoszącą 10% stanu osobowego armii. Królewski Regulamin Piechoty z 1750 r. polecał, by w każdym garnizonie, w którym stacjonuje batalion lub regiment (pułk), zorganizować lazaret. Kierowano do nich chorych żołnierzy. W małym garnizonie, gdzie przebywała jedna lub kilka kompanii lub szwadronów jazdy, trzeba było też zaadaptować do funkcji lazaretu wybrany dom. Od 1730 r. kształcono chirurgów wojskowych w Kolegium Medyko-Chirurgicznym w Berlinie. Cyrulików kompanijnych szkolono w oddziałach. W okresie wojen napoleońskich nastąpił rozwój stałych szpitali oraz tworzono liczne szpitale ruchome. W XIX w. nastąpił dalszy rozwój szpitalnictwa wojskowego. W lazaretach pacjenci leczeni byli na koszt państwa.
W Głogowie, w czasach habsburskich przechodzące i stacjonujące oddziały podlegały szpitalnictwu miejskiemu. Ale kiedy w końcu XVI w. wraz z przybywającymi ze Styrii wojskami w mieście do miasta zawleczona została epidemia cholery, żołnierzy umieszczono w izolowanych szałasach, a w zimie wybudowano baraki. Można to traktować jako początek koszar, wojskowego szpitala i izolatorium w mieście.
Pruski lazaret garnizonowy mieścił się na rogu ówczesnej Stockgasse (później Langestrasse, ob. ul. Długa). W czasie wojen śląskich twierdza była również lazaretem. W 1742 r. wstrzymano naukę w kolegium jezuickim wypełnionym chorymi i rannymi żołnierzami. W trakcie II wojny śląskiej w kolegium znajdowało się przeciętnie 1000 jeńców i rannych zwożonych z miejsc działań wojennych. Kiedy przepełniły się szpitale, używano na ten cel klasztorów. Ok. 1760 r. lazaret rozbudowano o przylegający dom Krausego i położony naprzeciw budynek mieszkalny.
W trakcie okupacji francuskiej lazarety zorganizowano już na początku 1807 r., kiedy utworzono szpital dla VIII Korpusu na 800 łóżek. Wraz z wycofaniem oddziałów francuskich ze Śląska (1808) przeniesiono tu lazaret z Nysy. Opuszczając w 1814 r. poddaną twierdzę Francuzi pozostawili do opieki i pielęgnacji w głogowskich szpitalach ok. 740 rannych. Po 1815 r. lazaret garnizonowy urządzono w byłej fabryce sukna Müllera, gdzie jeszcze wcześniej znajdował się dwór biskupi. Nie odpowiadający zmieniającym się warunkom, obiekt został opuszczony w końcu XIX w. W nowej części miasta bowiem, po przesunięciu umocnień, na jednej z działek w 1878 r. rozpoczęto budowę nowoczesnego szpitala garnizonowego (Stern-Lazarett). Służył wojsku do końca I wojny światowej.
Tworzony od 1935 r. duży garnizon Wehrmachtu potrzebował szpitala. Czterooddziałowy obiekt uruchomiono w 1939 r. W trakcie wojny był centrum szpitalnym dla oddziałów ulokowanych w budynkach publicznych miasta (m.in. koszary, klub oficerski, szkoły, dom NSDAP). 23 I 1945 r. ostatni pociąg ewakuowanego szpitala odjechał do środkowych Niemiec. Zaraz po zdobyciu Głogowa nieznacznie uszkodzony obiekt został wykorzystany przez oddziały sowieckie w tym samym celu. Do jesieni był tam frontowy szpital. Później obiekt został przekazany władzom polskim. W tym okresie okoliczne szpitale wojskowe wywiozły dużo sprzętu. Od 1947 r. pełnił funkcję Szpitala Powiatowego wraz z ambulatorium, jako własność Wojska Polskiego.
Wraz z rozwojem garnizonu od 1951 r., wojskowa służba zdrowia rozwijała swoją bazę w koszarach. W szpitalu, który z czasem przekazano cywilnej służbie zdrowia, oficerowie-lekarze odbywali praktyki szpitalne, wspomagając szczupłe kadry. Na terenie JW utworzono Garnizonową Izbę Chorych, w której znajdował się również oddział szpitalny na 40 łóżek. Na wypadek wojny rozwijany miał być szpital segregacyjny, a później chirurgiczny. Wraz ze zmianami i przekształceniami wojska oraz zmniejszaniem garnizonu, zmniejszyła się i wojskowa służba zdrowia.
Literatura:
R. Berndt, Geschichte der Stadt Gross-Glogau, bd. II, Glogau 1886;
K. Dola, Opieka społeczna i zdrowotna w Głogowie do czasów pruskich (1742) [w:] Misericordia et veritates. Księga pamiątkowa ku czci bp. W. Urbana, Wrocław l986, s. 113-146;
K.M. Heidecker, Das Reservelazarett in Glogau, NGA 1/2004;
J. Helwig, Twierdza Głogów. Czasy wojen napoleońskich 1806-1814; Oświęcim 2011;
H-J. Jäschke, Mein 16. Lebensjahr. Als Kindersoldat im Krieg und verwundet in russischer Gefangenschaft, Norderstedt 2009;
W. Maciuszczak, Twierdza Głogów-Garnizon i ludzie, Głogów 2009;
Garnizon Głogów: Historia - Teraźniejszość - Przyszłość, red. W. Maciuszczak, Z. Mazurek, Głogów 2011 (tam bibliografia).
Wiesław Maciuszczak [EZG z. 72, 2012 - Lazarety]
