Dolny Śląsk - dziedzictwo przeszłości utrwalone w zabytkach

Niederschlesien - die Erbschaft der Vergangenheit in Denkmälern verewigt

Lower Silesia - inheritance of the past in remains

Lechitów
Dreyhäuser, Dreihäuser (1887), Lechów (1941).
Przysiółek: Sądowel - Zandouel (1203), Sandelwalde, Tschistey.

Pierwotna nazwa Lechitowa - Dreihäuser oznacza “trzy domy”. Historyczna nazwa przysiółka wywodzi się z języka starosłowiańskiego i oznacza miejsce, w którym mieścił się sąd.

Pierwotnie Lechitów był kilkudomową osadą, która rozwinęła się pod grodem w Sądowlu. Najwcześniej znanym jej właścicielem około 1765 r. była rodzina von Stosch. Według opisu Knie z 1845 r. istniała tu zagroda rybacka oraz leśniczówka należące do Grabowna (Graben) w powiecie Góra.
Wieś o układzie typu ulicowego położona jest przy lokalnej drodze prowadzącej z Wąsosza do Wierzowic Wielkich.
Najwcześniejsza wzmianka o Sądowlu pochodzi z bulli Hadriana IV z 1155 r. Mieścił się tutaj jeden z pierwszych grodów kasztelańskich należących do biskupstwa wrocławskiego. Kolejne informacje związane są z zawarciem pokoju w 1217 r., który zakończył wojnę pomiędzy Władysławem Laskonogim a Henrykiem I Brodatym, w 1245 r. Sądowel wymieniony został w bulli Innocentego IV. Założenie Wąsosza w 1290 r. przez Henryka III spowodowało przeniesienie tam kasztelani i stopniowy upadek Sądowla. Wojna w 1319 r., w której książę brzeski Bolesław III zdobył grody w Pobielu, Wasoszu i Sądowlu, doprowadziła do zniszczenia i opuszczenia miejscowości. Jeszcze raz dawną kasztelanię wymieniono w 1329 r. w dokumencie, na mocy którego książę Konrad I Oleśnicki otrzymał zwierzchnictwo na księstwem.
W 2 poł. XVIII w. w Sądowlu wzmiankowano kościół ewangelicki, plebanię i szkołę. Miejscowość zamieszkiwało 90 osób, w tym 9 chałupników.
Około połowy XIX w. Sądowl posiadał folwark, 10 budynków mieszkalnych, kościół ewangelicki, gospodarstwo oraz 73 mieszkańców, w tym 5 rzemieślników i 1 kramarza. Była to wówczas niewielka osada, której rozwój przebiegał w oparciu o uprawę zbóż i w niewielkim stopniu rzemiosło na lokalne potrzeby.
Majątek w Sądowlu przechodził następujące zmiany własnościowe: rodzina von Haugwitz, radca von Fischer (1765, 1787), Bernhard Rieben (1886 – 1894) i Heinrich hrabia Finck von Finckenstein (1894 – 1937).
Sądowel położony jest nad Baryczą, na północny zachód od Wąsosza, przy drodze do Góry. Na lewym i prawym brzegu Baryczy zlokalizowane są grodziska wczesnośredniowieczne, we wsi kilka domów konstrukcji szachulcowej oraz kościół z XIX w.

Wykaz zabytków architektury i budownictwa

Charakterystyka istniejącej zabudowy

LECHITÓW – niewielka wieś położona przy zachodniej granicy gminy. Zabudowa dość rozproszona, rozlokowana wzdłuż drogi lokalnej Wąsosz-Góra. Zagrody przedwojenne, budynki parterowe z dachami dwuspadowymi, krytymi dachówką ceramiczną i cementową.
Na zachodnim krańcu wsi ruiny folwarku oraz parku podworskiego. Całe założenie dworskie w złym stanie, niezagospodarowane. Dawny układ parku mało czytelny. Wokół parku zachowane jest ceglane ogrodzenie, a główna aleja kryta brukiem kamiennym.
Przysiółkiem Lechitowa jest Sądowel, pierwsza kasztelania, której funkcję przejął później Wąsosz (w końcu XIII w.).
Obecnie jest to mała osada, składająca się z kilku zagród rozlokowanych wokół zabytkowego kościoła. Są to budynki przedwojenne, parterowe, z dachami dwuspadowymi krytymi dachówką ceramiczną i blachą dachówkową. Niektóre z nich posiadają konstrukcję „muru pruskiego”.
Miejscowość leży w zakolu Baryczy, w miejscu gdzie zachowało się starorzecze.

REITWEIN
PROVINZ BRANDENBURG - REGIERUNGS - BEZIRK FRANKFURT - KREIS LEBUS

Reitwein, auch Reuthwein und Ruthewyn geschrieben, das Berghaus von einem slawischen Worte „Rutschewina", d. i. morastige Gegend, herleiten will, ist ein alter Ort Markgraf Waldemar der Grosse verkaufte Ruthewyn, das ihm also eigenerbthürnlich gewesen, 1316 mit allem Zubehör, mit dem See Prisszenesken und 5 Pfund Pfeffer, die davon zu entrichten waren, mit dem oberen und unteren Gerichte, frei von allen Beden und Diensten, für 147 Mark Brandenburgischen Silbers den Frankfurtischen Bürgern Jacob von Gummer und Johann Schyele, die damit zu gesammter Hand belehnt wurden. 1336 trat Markgraf Ludwig das Dorf Ruthewyn, das also wieder an den Landesherrn gekommen sein musste und den See Piscenige an den Rath zu Frankfurt tauschweise gegen das halbe Dorf Tuchband und das halhe Dorf Maatzinova ab. 1414 erhielt Lorenz Beier, ein Frankfurtischer Rathsherr, Hebungen zu Ruthewyn. 1572 erhielt der Rath zu Frankfurt die landesherrliche Erlaubniss, sein Dorf Reuthwein dem Caspar Von Platow erblich zu überlassen und dafür, was dieser in Boosen besass, tauschweise anzunehmen. Bei diesem Kauf blieb der Rath dem Churfürsten lehnspflichtig wegen Reitwein, der von Platow wurde Afterlehnsmann des Rathes. Die von Platow, sie führten im Wappen drei Rosen und auf dem Helme drei Gartenlilien mit verschlungenen Stengeln, erhielten sich fast ein Jahrhundert im Besitz von Reitwein, doch gewann der Hofmarschall Hans von Thümen 1590 den Pfandbesitz, der auf seinen Sohn Hans Georg überging. Im Jahre 1666 bei dem Concurs der von Platow'schen Erben kaufte Herr Joachim Erdmann von Burgsdorff Reitwein, bei dessen Familie es geblieben ist, bis diese Linie des edlen Burgsdorff sehen Geschlechts in seinem Mannesstamm ausging und die Erbtochter Erdmuth Amalie von Burgsdorff es im Jahr 1849 an ihren Gemahl, den Grafen Rudolf Finck von Finckenstein vererbte, in dessen Besitz sich Reitwein gegenwärtig befindet. Bis 1414 war Reitwein nach Lebus eingepfarrt. Das Fischereigewerbe wurde namentlich in früherer Zeit sehr schwunghaft betrieben. Die  Feldmark Reitwein's liegt, mit Ausnahme des Forstes und einer Ackerfläche von 200 Morgen, in der Oberniederung, sie gehört zu den fruchtbarsten im Lebuser Kreise, der Boden giebt das vierte oder fünfte Korn. Die herrschaftlichen Felder werden in Schlägen bewirtschaftet: 1100 Morgen in acht Schlägen, 600 Morgen in sieben Schlägen, 300 Morgen in sechs Schlägen, 200 Morgen auf der Höhe ebenfalls in sechs Schlägen. Der Rindviehstand von Oldenburger Zucht besteht auf dem Gute aus 112 Haupt, es werden 12 Mastochsen aufgestellt. Die Schäferei zählt 2000 Stück veredelte Schafe. Zwanzig Zuchtsäue, 80 Schweine und 24 Pferde werden auf dem Gute gehalten. Die Plateau- Abhänge nach der Oberniederung sind mit Eichen, Birken, Buchen, Eschen, Ahorn und Acazien bewachsen und werden als Mittelwald behandelt; der Forst auf dem Plateau dagegen besteht aus Kiefern in 60jährigem Umtriebe. Das Schloss liegt in einem englischen Park, den der jetzige Besitzer angelegt hat. Die Kirche und der Thurm sind in den Jahren von 1856 und 57 an der Stelle der alten unzulänglichen ganz neu erbaut worden und zwar in gothischem Styl nach einer Zeichnung des Oberbauraths Stüler. In dem Schlosse hatte Friedrich der Grosse vor der Zorndorfer Schlacht sein Hauptquartier.

Archiwalne widokówki i zdjęcia

Historische Ansichtskarten und Fotos

Archiwalna widokówka przedstawia pałac oraz gospodę w Lechitowie. Plebania (pastorówka) oraz kościół to już pobliski Sądowel.

Archiwalne zdjęcie z wesela jakie odbyło się11.10.1939 roku w majątku hrabiego Finck von Finckenstein.

Informacje o sąsiednim Sądowlu - Tschistey früher Sandewalde:

Śląsk - Dolny Śląsk - Schlesien - Niederschlesien - Silesia - Zabytki Dolnego Śląska

Będę wdzięczny za wszelkie informacje o historii miejscowości, ciekawych miejscach oraz za skany archiwalnych widokówek lub zdjęć.

Wenn Sie weitere Bilder oder Ortsbeschreibungen zu dem oben gezeigten Ort haben sollten, wäre ich Ihnen über eine Kopie oder einen Scan sehr dankbar.

Tomasz  Mietlicki    e-mail  -  itkkm@o2.pl