Dolny Śląsk - dziedzictwo przeszłości utrwalone w zabytkach

Niederschlesien - die Erbschaft der Vergangenheit in Denkmälern verewigt

Lower Silesia - inheritance of the past in remains

Pałac w Rynarcicach został zbudowany w drugiej połowie XVIII wieku, w sto lat później uległ rozbudowie. Na zachód od niego znajduje się park naturalistyczny z ciekawym drzewostanem. Jednym z wielu właścicieli pałacu był hrabia von der Asseburg. Dr. jur. Wilhelm Güttler to z kolei właściciel od 1918 do 1937 roku. W latach 1937 - 1945 majątek w Rynarcicach stanowi własność rodu von Bottlenberg.

Opuszczony pałac oraz jego zdewastowane wnętrze wczesną wiosną 2013 roku.

Pałac oraz zabudowa mieszkalno - gospodarcza wczesną wiosną 2013 roku.

Wczesna zima 2013 rok.

Droga do majątku.

Pałac wiosna/lato 2015 rok.

Zabudowa mieszkalno - gospodarcza 2015 rok.

Wnętrze pałacu - proces dewastacji rozpoczęty.

Park przy pałacu.

Budynek dawnej gospody w Rynarcicach.

Przy drodze prowadzącej do pałacu ulokowana jest tablica z nazwiskami mieszkańców wioski - żołnierzy, poległych w I wojnie światowej.

Mały budynek dworca kolejowego, budynek w sąsiedztwie dworca oraz dom właściciela drugiego przedwojennego majątku w Rynarcicach.

Głaz narzutowy "Piotrek" - pomnik przyrody w Rynarcicach.

Kościół filialny pw. św. Marcina

Obecny kościół w Rynarcicach został wzniesiony około II połowy XV wieku na założeniach wcześniejszej świątyni, która wzmiankowana była już w 1312 roku. Kościół był przebudowywany w XVIII wieku. Jest to jednonawowy murowany z kamienia i cegły obiekt zorientowany, wzniesiony na rzucie prostokątnym. Nawę od węższego, prezbiterium oddziela tzw. łuk tęczowy. Świątynia była poważnie uszkodzona w czasie działań wojennych, w 1945 roku.
            Charakterystycznym elementem tej dość skromnej budowli są zewnętrzne, dwuprzęsłowe podcienia na całej długości prezbiterium. Wszystkie otwory architektoniczne mają wykrój ostrołukowy lub pełny, z których wyróżniają się dwa gotyckie profilowane portale. Świątynia nakryta jest dwupołaciowym dachem ceramicznym. We wnętrzu zachowała się dość ciekawa, barokowa ambona oraz umieszczone w niszy kościelnej ściany, ornamentowane, gotyckie sakramentarium, a także trzy renesansowe płyty nagrobne z końca XVI wieku.

Tekst umieszczony za zgodą autora z publikacji - Świątynie powiatu lubińskiego. Henryk Rusewicz, Lubin 2006

Wnętrze kościoła oraz drzwi z 1723 roku.

Płyty umiejscowione w ścianie kościoła.

Wejście do świątyni, miejsce w sąsiedztwie kościoła po dawnej plebani oraz ślad po budowli (grobowcu ?) przed świątynią.

Pozostałość cmentarza w pobliżu kościoła. Wiele z widocznych płyt nagrobnych już nie istnieje a zdjęcia mają charakter archiwalny.

Archiwalne widokówki i zdjęcia

Historische Ansichtskarten und Fotos

1.1. Dawne nazwy wsi.

Reynhertsdorf- 1317-18r. i 1319 r., Reynhartsdorf- 1459 r., Rimersdorf GroB -1789r. i potem zamiennie z GroB  Rimersdorf do 1945r. Odtąd – Rynarcice.

1.2. Etymologia nazwy wsi.

Nazwa patronimiczna od imienia Reinhord (por. pierwotne brzmienie nazwy); pochodzenia niemieckiego.

1.3. Historia wsi i dóbr.

Pierwsze wzmianki o Rynarcicach pochodzą z dokumentów książęcych z lat 1317-1318 i 1319r. wydanych przez księżną Matyldę Głogowską i jej synów Henryka i Jana, gdzie wymienieni są Zwoto i Preczlaus z Reynhersdof. Istnieje przypuszczenie, iż już w tym czasie znajdowała się we wsi jakaś siedziba, brak jednak na to potwierdzenia w źródłach. W dokumencie z 1357r. wymieniony był natomiast Nickel von Rinherdsdorf, który wraz z okolicznym rycerstwem i mieszczaństwem lubińskim złożył hołd księżniczce Agnieszce.

W XIV w, wzniesiono w Rynarcicach kościół p.w.  św. Marcina. Z 1360r. pochodzi informacja, iż Bernhard Schlidow odkupił od Reinharda von Susk patronat nad kościołem. Ołtarz główny datowany dokumentami na 1494r. zawierał wizerunki patronów kościoła: NM Panny i św. Marcina. W 1524r. został przejęty przez ewangelików, którzy utworzyli szkołę. W XVI w. dobra tutejsze należały do rodziny von Stoschów wywodzących się z Mojęcic. Na skutek kilkakrotnego podziału majątku rodziny  w 2 poł. Tegoż stulecia Rynarcice przypadły w udziale w 1595r. Friedrichowi von Stosch, który 1586r. pojął za żonę Susannę von Zedlitz, zmarł zaś w 1615r. i zostal pochowany w grobowcu w tutejszym kościele. O siedzibie wówczas także nic nie wiadomo. Skoro jednak właściciel dóbr zasłużył sobie na tak okazały pochówek, wnioskować można, iż siedziba ta była na miarę jego zasług. W czasach Friedricha von Stoscha majątek nie stanowił lenna książęcego. Wojna trzydziestoletnia przyniosła wsi duże straty; spłonął wówczas, m.in. dom parafialny. W 1719r. majętność zakupił Abraham, Friedrich von Pamwitz z Piotrowic. Nie wiadomo jak długo był jej właścicielem. Kolejno posiadali Rynarcice von Reder oraz Heinrich Ferdinand von Nickisch (1789r.), którego główną siedzibą  były Miłoradzice. Jak się zdaje istniejąca wówczas siedziba zachowała w swym zasadniczym zrębie swój kształt do dziś. W 1830r. dobra należały Kraube’go, w 1841r. zakupił je Britt. W 1876r. właścicielem dóbr był Anton Schlieben, w 1886r.- Bruno Lobbecke z Brunszwiku, który 1894r. sprzedał majątek hrabiemu Friedrichowi von der Asseburg- Falkenhein (w tym także drugi folwark na przeciwległym krańcu wsi). W 1917r. nabył dobra fabrykant fortepianów z Berlina- Edwin Bechstein, jednakże już po roku zbył je na rzecz doktora praw Wilhelma Guttlera. Ten zachował je aż do wybuchu II wojny światowej, doprowadzając do wysokiej stabilizacji, był udziałowcem mleczarni w Rudnej. W czasie wojny majątek należał do barona von Botelenberga.

Obecny dwór w Rynarcicach, jakkolwiek istnieją pewne przesłanki co do jego średniowiecznej proweniencji, pochodzi w swym zrębie z 2 poł. XVII w. Jest to założona na planie prostokąta dwukondygnacyjna budowla z naczółkowym mansardowym dachem. Nie uległa ona na przestrzeni dziejów zasadniczej przebudowie. Prawdopodobnie na początku XIX w. dobudowano na osi elewacji zachodniej dwukondygnacyjne skrzydła. W tej formie dwór przetrwał do końca XIX w. Wówczas od południa dostawiono skrzydło a korpus przybudówkę z urządzeniami sanitarnymi. Na osi fasady wzniesiono przedsionek, przebudowano otwory okienne, zaś skrzydło uzyskało szczyt z dekoracją sztukatorską. Przebudowa dotyczyła również układu komunikacyjnego; zagospodarowano do celów mieszkalnych poddasze. Kolejna generalna przebudowa zmieniająca układ miała miejsce w 1973r. Od zachodu, na tyłach pałacu, przylegał do terenu folwarku ogród ozdobny.

Śladami po nim są dwa buki purpurowe, cisy i modrzewie. Biorąc pod uwagę wiek tych drzew datować go można na połowę XIX w. Natomiast w latach 70-tych XIX w. otaczającą ogród łąkę zadrzewiono tworząc niewielki park typu swobodnego, przed pałacem zaś gazon z lipami i modrzewiami. Wówczas też nastąpiło wydzielenie części przypałacowej od majdanu gospodarczego.

1.4. Układ przestrzenny wsi.

Rynarcice są w swym historycznym układzie wsią wielodrożną. Na zachodnim jej krańcu, przy zakolu drogi wschód- zachód, znajduje się drugi folwark z pałacem, których historię omówiono powyżej. Wiedzie doń brukowany granitową kostka dojazd od owej głównej drogi; wybrukowany jest również dziedziniec gospodarczy. W zabudowie, ułożony w kształt wydłużonego czworoboku występują pewne braki. Część należąca do pałacu jest wygrodzona drewnianym płotem na ceglanej podmurówce (scheda po przebudowie z k. XIX w.). Zabudowa gospodarcza pochodzi z lat od początku XIX w. do lat 20-tych XX w; wśród niej zwraca uwagę powozownia oraz obok niej obora z data 1905r. i inicjałami G. v .d. A. W centrum wsi, na wzniesieniu terenu położonym po północnej stronie wspomnianej drogi wiejskiej, znajduje się kościół otoczony terenem d. cmentarza obwiedzionego kamiennym murem. Na wschodnim krańcu wsi, na południe od  tejże drogi, widoczne są pozostałości  drugiego, wspomnianego w części historycznej, folwarku z domem zarządcy. Droga zaś wiedze dalej na wschód ku wzniesieniom w pocz. XX w. zabudowaniom stacji kolejowej położony przy lini Rudna Gwizdanów- Lubin.

Postuluje się objęcie wsi strefa obrony krajobrazowej. Dla folwarku i pałacu z parkiem przewiduje się strefę ochrony konserwatorskiej ‘’B’’. Słusznie również wydaje się wyznaczenie strefy ochrony ekspozycji na wzgórze kościelne z drogi na odcinku przy folwarku z pałacem. 

1.5. Tabelaryczne zestawienie danych.

2.1. wykaz zabytków architektury i budownictwa. 

Kościół filialny p. w  świętego Marcina , XV, XVIII wpisany do rejestru zabytków pod nr 544/ L , dnia 14.4.1981

Mur cmentarza przykościelnego

Pałac cmentarza z folwarkiem i parkiem

Pałac  IX  36, XVIII, XiX wpisany do rejestru zabytków pod nr 641/L dnia 18.4.1983

Oficyna mieszkalna I ,nr 33 ,XX  wpisana do rejestru zabytków pod nr 641/L dnia 18.4.1983

Oficyna mieszkalna II, nr 33 ,XX  wpisana do rejestru zabytków pod nr 641/L dnia 18.4.1983

Chlew i  cielętnik ,XX wpisany do rejestru zabytków pod nr 641/L dnia 18.4.1983

Obora ,XX wpisana do rejestru zabytków pod nr 641/L dnia 18.4.1983

Park krajobrazowy wpisana do rejestru zabytków pod nr 628/L dnia 11.05.1921

Zabudowa wsi

Dom mieszkalny nr 1 , kolejowy PKP

Dom mieszkalny nr 3

Dom mieszkalny nr 7

Dom mieszkalny nr 9

Dom mieszkalny nr 11

Dom mieszkalny nr 12

Dom mieszkalny nr 14

Dom mieszkalny nr 16

Dom mieszkalny nr 18

Budynek gospodarczy przy nr 24

Dom mieszkalno- gospodarczy nr 25

Dom mieszkalny nr 32

2.1.1. inne elementy objęte ochroną

Cmentarz przy kościelny ,1 poł. XIV wieku z późniejszymi poszerzeniami . aleja przy drodze z wsi do stacji kolejowej oraz aleja prostopadła do niej .

Aleja prowadząca do wsi od południa i aleja kasztanowców wychodząca od wsi na północ do folwarku w kierunku szkoły.

2.3. stanowiska archeologiczne

467. osada chronologia: późne średniowiecze

468. osada chronologia: wczesne średniowiecze

469. osada chronologia: późne średniowiecze

470. grodzisko chronologia : późne  średniowiecze

Otoczono strefą „W” – ochrony archeologicznej

471. punkt osadniczy chronologia: 2 połowa XIII-XIV wiek

472.  punkt osadniczy chronologia: VI -1 połowa X wiek

473. punkt osadniczy chronologia: 2 połowa XIII-XIV wiek

Małe Rynarcice (Rynarciczki)

Link   -    http://www.glogow.pl/okolice/podstrony/polkowicki/malerynarcice.htm

Źródło - http://www.rudna.pl

Śląsk - Dolny Śląsk - Schlesien - Niederschlesien - Silesia - Zabytki Dolnego Śląska

Będę wdzięczny za wszelkie informacje o historii miejscowości, ciekawych miejscach oraz za skany archiwalnych widokówek lub zdjęć.

Wenn Sie weitere Bilder oder Ortsbeschreibungen zu dem oben gezeigten Ort haben sollten, wäre ich Ihnen über eine Kopie oder einen Scan sehr dankbar.

Tomasz  Mietlicki    e-mail  -  itkkm@o2.pl