Dolny Śląsk - dziedzictwo przeszłości utrwalone w zabytkach

Niederschlesien - die Erbschaft der Vergangenheit in Denkmälern verewigt

Lower Silesia - inheritance of the past in remains

Przed drugą wojną światową w Szklarach Górnych było 703 mieszkańców i 193 domy mieszkalne, 2 szkoły podstawowe (ewangelicka i katolicka), jeden kościół katolicki, dla ewangelików był kościół w Oborze. Wcześniej w połowie XIX wieku było 665 mieszkańców (270 ewangelików), 1 młyn wiatrowy, 1 młyn konny, 1 cegielnia, a w folwarku głównym hodowano 1380 owiec rasy merynoskiej i 277 sztuk bydła rogatego. Od 1917 roku był dworzec kolejowy (oddalony 1 km od centrum) linii Lubin – Ciechanów, zlikwidowanej w latach 80-tych XX wieku. Elektryfikacja miejscowości miała miejsce w początku lat 20-tych XX wieku. Dobra rycerskie Szklar Górnych przed drugą wojną światową miały powierzchnię ponad 2800 ha, a ich trzonem były: dwa folwarki /Kirchvorwerk i Neu Forwerk/ 1002 ha /444 rola, 96,5 łąki, 5,4 pastwiska, 402,3 las, 0,7 staw, 9,8 park i ogród, 43,3 drogi i zabudowa/; Folwark w Owczarach /Böeckey/ 772 ha /193 rola, 38,5 łąki, 505 las, 3 pastwisko, 2 park, 31,2 zabudowa/; Folwark w Biedrzychowej /Friedrichswalde/ z cegielnią (rury drenarskie i dachówki) 84 ha /63 rola, 4,1 łąka, 14,2 las, 0,8 ogród, 1,5 zabudowa/; Cegielnia w Pieszkowicach /Petersdorf/ produkująca rury drenarskie i dachówki, 45,2 ha /15,8 rola, 1,6 łąka, 0,3 pastwisko, 24,2 las, 3,3 ogród i zabudowa/. Ponadto do tych dóbr należały: przysiółek Lubków /Lübenwalde/ 17 domów i 60 mieszkańców (wypalony w 1945 roku); Leśniczówka w Oborze 1 dom 2 mieszkańców; Leśniczówka Adlergrund (przy szosie vis-a-vis Biedrzychowej) wypalona w 1945 roku, 1 dom 3 mieszkańców; Nadleśnictwo Nowy Folwark 1 dom 3 mieszkańców.

Po drugiej wojnie światowej dobra Ballestremów na Dolnym i Górnym Śląsku przejęło w całości państwo polskie, a tutejsze folwarki (także w Oborze i Owczarach) przeszły pod zarząd Państwowego Gospodarstwa Rolnego.

Warto skrótowo wspomnieć właścicieli tutejszych dóbr rycerskich.

W roku 1331 właścicielem był Johann von Donyn; nie są bliżej znani dalsi dziedzice-rycerze z rodziny von Stössel i von Schindel, których kamienne płyty nagrobne zachowały się w prezbiterium obecnego kościoła św. Piotra Pawła; 1516 von Glaubitz, budowniczy nowego kościoła masywnego, jego płyta nagrobna jest przedsionku kościoła; ok. 1618 Johann von Brauchitsch, wprowadził do tutejszego kościoła luteranizm, co trwało do 1654 roku. (jego płyta nagrobna zastała wmurowana w północną ścianę kościoła ewangelickiego w Oborze);  syn Hieronim von Brauchitsch był żonaty z Dorotą von Berge z domu von Weichwitz (ich płyty nagrobne też wmurowano w ścianę kościoła ewangelickiego w Oborze); 1605 Franciszek von Baruch, cesarsko-austriacki radca wojenny; 1654 von Loss (też pan na Owczarach); 1657 von Oberg; 1663 Karl von Minkwitz; 1691 Gotthart von Minkwitz;1687 Johann Heinrich von Churschwand; 1720 generał kawalerii hrabia Hautoi de Bronne rodem z Lotaryngii, był budowniczym nowego barokowego zamku, jego żona Jakobina Charlotta z domu vom Frankenberg (nie mieli potomstwa); 1742 jego bratanek hrabia Jan Albert Clairon de Haussonville, żonaty z Marią Fryderyką z domu von Kottwitz; 1760 hrabia Charle Clairon de Haussonville; 1820 hrabia Bernard Clairon de Haussonville; 1822 Ernst Chrystian Raabe; 1833 Oskar Raabe; 1896 Fuhrmann Karring; 1899 hrabia Franciszek II von Ballestrem z Pławniowic, prezydent Raichstagu; 1910 hrabia Valentin Wolfgang von Ballestrem; 1920 hrabia Mikołaj von Ballestrem.

Majątek kupiony był dla najstarszego syna Valentina Wolfganga, który był żonaty z hrabiną Agnieszką z domu von Stolberg-Stolberg. Tu urodziło się ich 9 dzieci, a po śmierci ojca w 1910 roku i objęciu majoratu przenieśli się do Pławniowic. Od 1920 roku majorat przejął najstarszy syn Mikołaj mieszkający w Pławniowicach, a matka Agnieszka do 1940 roku zamieszkiwała w Szklarach Górnych.

Za czasów Ballestremów do tutejszego zamku dobudowano dwa boczne skrzydła, uporządkowano obszerny park zamkowy z okazami starodrzewu, urządzając także oranżerię. Unowocześniono i przebudowano zabudowania folwarku głównego, przeznaczając dawną owczarnię i fabrykę krochmalu na mieszkania dla robotników. Urządzono ujeżdżalnię konną. Dokupiono dwa folwarki w Oborze. Zbudowano dom dla Sióstr Szarytek, które opiekowały się chorymi i prowadziły ochronkę dla dzieci. Zbudowano nową szkołę katolicką w 1916 roku, a istniejącą szkołę ewangelicka rozbudowano w 1927 roku. W centrum zadbane domy w większości należały do hrabiego i były wynajmowane rzemieślnikom i handlowcom. Przede wszystkim dokonano na koszt hrabiego gruntownego remontu zabytkowego kościoła św.Piotra i Pawła, który w 1910 roku był ponownie konsekrowany przez wrocławskiego biskupa pomocniczego Karola Augustyna. Kościół, także pałac dziedziców, przetrwały w dobrym stanie ostatnią wojnę światową i obecnie są w utrzymane w idealnym stanie. W nienajlepszym stanie pozostały budynki dawnego folwarku. Od 1949 roku gospodarzami kościoła są Księża Salezjanie.

Pałac w Szklarach Górnych.

Neobarokowy pawilon ogrodowy (od strony południowej) z 1900 roku. W 1971 roku rozebrano przykrywającą go kopułę.

W otaczającym rezydencję parku typu krajobrazowego, zachowało się wiele ciekawych okazów drzew i krzewów, a także staw rybny. Z licznych niegdyś elementów architektury ogrodowej zachowały się ruiny wzniesionego około 1720 roku (renowacja 1900 rok) pawilonu z ciekawą kolumnadą i pięknymi figuralnymi rzeźbami z piaskowca. Na wschód od głównego założenia pałacowo-parkowego znajduje się kompleks zabudowań gospodarczych, z którego wyróżnia się budynek o cechach klasycystycznych.

Pozostałość fontanny w parku.

Kartusz herbowy - Hrabiego d/Hautoy de Bronne - Graf von Frankenberg - Ludwigsdorf.

Zabudowa gospodarcza dawnego majątku.

Kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła

Obecny kościół parafialny p.w. św. Piotra i Pawła wzniesiony został z kamienia i cegły przed rokiem 1331, a przebudowany w roku 1516. Z tego też okresu pochodzi wystawiony w części nawowej kościoła, dzwon ufundowany przez rodzinę Glaubitzów. Bryła świątyni jest zorientowana, dwunawowa, z wyodrębnionym, prostokątnym prezbiterium o tej samej wysokości, co część nawowa. Cztery przęsła naw zwieńczone są sklepieniami krzyżowymi Przy prostokątnym prezbiterium od strony północnej dobudowana jest zakrystia, zaś przy nawie od strony południowej znajduje się kaplica oraz kruchta z oknami w kształcie elipsy. Okna w części nawowej są ostrołukowe, pozostałe o wykroju pełnym lub prostokątne. Od strony zachodniej, na osi budowli znajduje się pokryta ostrosłupowym dachem wieża. Dolna jej część jest w rzucie czworobocznym zaś od poziomu kalenicy dachu głównego, ośmioboczna. Dwuspadowe dachy świątyni są ceramiczne. We wnętrzach świątyni zachował się niezmiernie bogaty, w większości barokowy wystrój. Jego głównym elementem jest piękny drewniany ołtarz z przełomu XVII i XVIII wieku, z piękną dekoracją snycerską. Równie dekoracyjne są ołtarze boczne z około 1720 roku oraz renesansowa drewniana ambona z 1596 roku o wyraźnych cechach manierystycznych. Ponadto wymienić należy wspaniałe chrzcielnice, gotycką z XIV wieku i renesansową z końca XV wieku, a także późnobarokowy prospekt organowy. Na szczególną jednak uwagę zasługują licznie zgromadzone w prezbiterium renesansowe oraz barokowe całopostaciowe nagrobki. Stanowią one unikalną wręcz kolekcję rzeźby nagrobnej o doskonałych proporcjach i rysunku. Podobne pojedyncze nagrobki znajdują się w kaplicy bocznej oraz w kruchcie. Gruntownej renowacji licznych zabytków zgromadzonych w kościele, a także samego kościoła dokonano w latach 1908 – 1910 z inicjatywy i na koszt ówczesnego właściciela majątku, Franciszka Walentego Ballestrem.

Tekst umieszczony za zgodą autora z publikacji - Świątynie powiatu lubińskiego. Henryk Rusewicz, Lubin 2000

Niezwykle bogate wnętrze świątyni.

Dzwon ufundowany przez ród von Glaubitz oraz średniowieczna chrzcielnica z XV wieku i płyty umieszczone we wnętrzu świątyni.

Płyty nagrobne umieszczone na zewnętrznej ścianie kościoła oraz pozostałość cmentarza okalającego niegdyś kościół.

Plebania obok kościoła.

Zniszczony pomnik poległych na frontach I wojny światowej żołnierzy pochodzących ze Szklar Górnych oraz stojący w pobliżu św. Jan Nepomucen.

Dawna szkoła to obecnie ośrodek zdrowia.

Wnętrze kościoła parafialnego p.w. św. Piotra i Pawła oraz figura św. Jana Nepomucena w pobliżu świątyni.

Pałac oraz neobarokowy pawilon ogrodowy (ruina).

Zabudowa gospodarcza dawnego majątku.

Autor fotografii Eckhard Huth z Drezna.

Dawny niemiecki i powojenny polski dworzec kolejowy w Szklarach Górnych oraz budynek dawnego Kirchvorwerk w pobliżu kościoła.

Archiwalne widokówki i zdjęcia

Historische Ansichtskarten und Fotos

SZKLARY GÓRNE

Układ przestrzenny wsi

Szklary Górne są wsią o układzie wielodrożnym. W części środkowej wsi znajduje się założenie pałacowo-parkowe z folwarkiem po południowej stronie drogi prowadzącej do Lubina; po przeciwnej stronie drogi usytuowany jest kościół oraz zagroda plebańska. W niewielkim oddaleniu na pn.-zach. od kościoła znajdują się relikty dawnego zespołu folwarku kościelnego - Kirchvorwerk (zachowany budynek gospodarczy z ok. poł. XIX w.). Mało okazała zabudowa zagrodowa skupiona w pobliżu dawnego majątku. Na południe od parku wysunięty jest należący dawniej do dóbr folwark Owczary, do którego od południa prowadzi aleja kasztanowców. Kościół jest budowlą orientowaną, murowaną, dwunawową, o układzie halowym z czteroprzęsłowym wnętrzem nakrytym sklepieniem krzyżowym, z wieżą od zachodu. Wokół kościoła znajduje się otoczony kamiennym, otynkowanym murem, założony na nieregularnym planie obecnie zamknięty cmentarz przykościelny (pochówki przeniesione zostały na cmentarz wiejski, założony w pewnym oddaleniu na północ od zabudowań wsi), zadrzewienie osłonowe z przewagą lipy drobnolistnej. Pierwotny układ przestrzenny cmentarza niezachowany. Przy drodze wiodącej do Obory, po południowej stronie założenia cmentarnego, poza murem usytuowany jest pomnik św. Jana Nepomucena z ok. poł. XVIII w. Od strony zachodniej do założenia cmentarnego przylega zagroda plebanii (budynek dwukondygnacyjny kryty dachem mansardowym) z dwiema stodołami wzniesionymi w konstrukcji ryglowej. Pałac barokowy, wzniesiony na miejscu wcześniejszej budowli, dla Johanna Heinricha d’Hautoy de Bronne przypuszczalnie według projektu Jana Błażeja Peintnera w latach 1715-25. Rezydencję wybudowano na tradycyjnym rzucie wydłużonego prostokąta i nakryto dachem łamanym. Fasada z trzema płaskimi ryzalitami, elewacja ogrodowa natomiast z trójosiowym ryzalitem na osi. Główny wjazd do pałacu prowadził od strony wschodniej, przez bramę i kamienny most przerzucony nad fosą. Przy zachowaniu tradycyjnego sposobu kompozycji bryły, założenie rezydencji rozwiązano na sposób francuski „entre cour et jardin”, z rozbudowanym dziedzińcem paradnym, otoczonym zabudowaniami podkreślającymi reprezentacyjny charakter budowli pałacowej. Budowla powstała w wyniku przebudowy wcześniejszego założenia (prawdopodobnie w miejscu dworu renesansowego otoczonego fosą), na co wskazywała (zlikwidowana w trakcie gruntownej przebudowy w 1900 r.) fosa otaczająca pierwotnie pałac. W 1900 r. rozbudowano założenie, dodając dwa boczne skrzydła i zmieniając układ wnętrz; w 1914 r. usunięto dwa domki kawalerskie przy wjeździe, obmurowanie rampy podjazdu i pylony wjazdu. Przygotowany przez architekta Karla Grossera z Wrocławia projekt dalszej rozbudowy pałacu, ze względu na powojenne trudności nie został zrealizowany. W okresie powojennym, w latach 1964-1965 przeprowadzono prace remontowo-adaptacyjne według projektu opracowanego w Pracowni Projektowej Ministerstwa Sprawiedliwości (autorzy S. Pogorzelski i R. Wróblewski), który przewidywał w zasadzie pełną adaptację istniejącego układu funkcjonalnego, bez wprowadzania poważniejszych zmian. W latach 1969-1971 przeprowadzono remont kapitalny i modernizację obiektu użytkowanego wówczas przez sąd wojewódzki jako dom poprawczy. W 1970 r. przystąpiono ponadto do prac przygotowujących zagospodarowanie terenu otaczającego. Przebudowano wówczas drogi dojazdowe oraz w 1971 r. zdjęto zagrożoną kopułę altany parkowej, pozostawiając obiekt niezabezpieczony. Ogród ozdobny przy pałacu założony został w 1 ćw. XVIII w., powiększony o park naturalistyczny w południowej części założenia (w miejscu wcześniejszej zabudowy wiejskiej) w 2 poł. XIX w. oraz przekształcony w 1900 r. W początkach XVIII w. po zachodniej stronie pałacu założony został ogród ozdobny w formie zbliżonego do kwadratu parteru z umieszczoną centralnie fontanną o treflowym kształcie. W 3 ćw. XIX w. założono park naturalistyczny, wykorzystując rozłożone po południowej stronie pałacu łęgi porośnięte dębami. W północnowschodniej części parku, być może na terenie dawnego ogrodu gospodarczego ukształtowano rozległą polanę. W zachodniej części założenia parkowego założony został również ozdobny staw. Przez środek założenia poprowadzono drogę spacerową, wokół obrzeżną promenadę, natomiast pozostałe ścieżki pozostawiono w układzie nieregularnym. Po 1900 r., równolegle z przebudową pałacu, przekształcono założenie parkowe. Fosa została zasypana, w miejscu wschodniego mostu utworzono podjazd z kamiennymi balustradami. Ogród ozdobny powiększono o taras powstały w miejscu zasypanego odcinka fosy; na osi ogrodu wzniesiono pawilon kryty kopułą, po jego bokach ustawiono rzeźby ogrodowe, przedstawiające cztery pory roku, dzieło profesora Limburga z Wrocławia. Wówczas dawną oranżerię przekształcono na cele mieszkalne. Na terenie parku wzbogacono drzewostan. Obecnie założenie zachowane w dobrym stanie (pawilon w stanie ruiny); obserwuje się jedynie liczne nasadzenia współczesne zakłócające zachowany układ ogrodu ozdobnego. Część zachodnią założenia zajmuje obszerny folwark. Założony jest na planie nieregularnym, oddzielony od parku i pałacu drogą lokalną i zachowanym fragmentarycznie murem ceglanym. Zabudowania folwarku tworzą oficyny mieszkalne i budynki gospodarcze, wśród których wyróżnia się wystrojem elewacji pochodząca z pocz. XX w. ujeżdżalnia. Budynki folwarku są niejednolite stylistycznie; fragmenty najstarszych budynków pochodzą z XVIII w., większość zabudowań wzniesionych została w XIX w. oraz równolegle do czasu przebudowy pałacu, czyli w pierwszych dziesięcioleciach XX w. W południowej części parku znajdują się budyki gospodarcze oraz oficyna mieszkalna związana z majątkiem, określane jako owczarnia „Schäferei”. W miejscowości znajdował się również zajazd, oraz dwie szkoły - katolicka we wzniesionej w 1919 r. nowej siedzibie, natomiast ewangelicka w odnowionej w 1926 r.

Wykaz zabytków architektury i budownictwa

1. Zespół kościoła parafialnego:
    a. Kościół p.w. św. Piotra i Pawła, wzm. 1336, wzniesiony XV/XVI w. - przed 1516, rozbud. 1596, przebud. 1824,

        rozbudowa i remont 1908-1910, remont 1978, wzmocnienie konstrukcji zagrożonej szkodami górniczymi 1993, nr rej.

        855/146/L z 22.02.1961;
    b. Cmentarz przykościelny otoczony ceglanym murem granicznym, XIX, nr rej. 929/L z 16.02.1990;
    c. Plebania, nr 40, mur., 1813, 1910, XX;
    d. Stodoła I, szach., poł. XIX;
    e. Stodoła II, szach., poł. XIX.
2. Zespół pałacowo-parkowy:

    a. Pałac, nr 51, wzniesiony 1715-1725, rozbudowany ok. 1900, remont i przebudowa wnętrza 1969-70, nr rej.

        271/29/L z 1.05.1951;
    b. Oranżeria, ob. dom mieszkalny nr 51c, mur., 1 ćw. XVIII, pocz. XX, po 1945;
    c. Pawilon ogrodowy na osi parteru ogrodowego, mur., ok. 1900, zdjęcie kopuły 1971;
    d. Park, zał. 1 ćw. XVIII, powiększony i przekształcony ok. 1900, nr rej. 690/L z 25.06.1986,
Folwark:
    e. Ujeżdżalnia i oficyna mieszkalna, mur., ok. 1910;
    f. Oficyna mieszkalna 52 T, w pierzei pn., mur., poł. XIX, ok. 1910;
    g. Wozownia w pierzei pn., przy oficynie 52 T, mur., ok. 1910;
    h. Oficyny mieszkalne 52 R i 52 S, w pierzei pn., mur., XVIII(?), pocz. XX;
    i. Budynek gospodarczy, w pierzei pn., między nr 52 S a gorzelnią, mur., pocz. XX;
    j. Gorzelnia, w pierzei wsch., mur., 1 ćw. XVIII, przebudowa na gorzelnię pocz. XX;
    k. Stajnia koni wierzchowych, w pierzei wsch., mur., 1 ćw. XVIII, nadbudowa pocz. XX;
    l. Spichlerz, w pierzei wsch., mur., 1 ćw. XVIII, XIX;

    m. Stodoła I, w pierzei wsch., XVIII, XIX;
    n. Oficyna mieszkalna, nr 52 L, w pierzei pd., mur., pocz. XX;
    o. Chlewnia w pierzei pd., pomiędzy 52 L a 52 K, mur., pocz. XX;
    p. Oficyna mieszkalna nr 52 K z bramą przejazdową, w pierzei pd., mur., ok. 1860;
    q. Obora, w pierzei pd., mur. ok. 1910;
    r. Oficyna mieszkalna nr 52 N, w pierzei pd., mur., ok. 1860;
    s. Budynek gospodarczy I nr 52 G, w pierzei pd.-zach., mur., k. XX;
    t. Budynek gospodarczy II nr 52 G, w pierzei pd.-zach., mur., k. XX;
    u. Owczarnia - budynek mieszkalno-gospodarczy nr 52 H, mur., 2 poł. XIX, ok. 1920;
    v. Aleja kasztanowców prowadząca od południa do owczarni, założona 2 poł. XIX.

Wykaz stanowisk archeologicznych znajduje się w oryginalnym opracowaniu.

Informacje ze strony:    http://www.parki.org.pl/

Szklary Górne

Województwo: dolnośląskie

Powiat: lubiński

Szklary Górne to wieś należąca do gminy Lubin. Znajduje się w połowie drogi nr 3 na odcinku Lubin – Polkowice, około 5 km na zachód od tej trasy. Właścicielem parku jest Starostwo Powiatowe w Lubinie, nadzór sprawuje Wojewódzki Konserwator Zabytków we Wrocławiu Delegatura w Legnicy, zarząd nad zespołem pałacowo-parkowym sprawuje Dyrektor Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Szklarach Górnych. Zespół pałacowo-parkowy obejmuje powierzchnię 10,44 ha. Na terenie zespołu pałacowo-parkowego znajdują się liczne ścieżki wyłożone trelinką.

Historia

We wsi Szklary Górne znajdują się zabytkowe obiekty. Jednym z nim jest pałac wraz z parkiem. W pierwszym ćwierćwieczu XVIII wieku na miejscu renesansowego dworu, otoczonego szeroką czworoboczną fosą został wzniesiony barokowy pałac. Przed nim znajdował się dziedziniec ujęty na bokach w dwa budynki bramne. Główny wjazd do rezydencji prowadził od wschodu przez bramę i kamienny most przerzucony fosą. Powstał wówczas dwuboczny budynek złożony na planie wydłużonego prostokąta, którego zwartą kubiczną bryłę przykryto łamanym dachem mansardowym. W gzymsie głównym, nad wejściem balkonowym, umieszczono wspaniale dekorowany kartusz z herbami rodzinnymi Bellestremów. Po zachodniej stronie pałacu założony został, prawdopodobnie w okresie jego budowy, ogród ozdobny, któremu nadano regularny prostokątny plan.

W części centralnej ogrodu umieszczona została fontanna o planie treflowym. Prawdopodobnie zarówno fontanna, jak i dwie rzeźby ustawione w pewnym oddaleniu na bokach tarasu mogły pochodzić z drugiej połowy XVIII wieku.

Z kart historycznych wsi Szklary Górne odnotowano, że w 1711 roku, generał kawalerii pruskiej, hrabia Hantoi podjął trud budowy siedziby rodowej. Wykorzystano wcześniejszą lokalizację rycerskiego założenia zamkowego. Pałac został oddany do użytku w 1720 roku. W XIX wieku właścicielem zamku i założeń parkowych oraz rozległego majątku ziemskiego był hrabiowski ród Valentina Bellestrema.

W 1899 roku spadek po ojcu przejął hr. Mikołaj Bellestrem, dokonując licznych przeróbek w pałacu, stawiając nowe konstrukcje. Dwa wielkie skrzydła boczne zamku zostały na nowo zbudowane w 1901 roku, a środkowy dziedziniec tak zintegrowany, że powstała jedna budowlana całość. Ta wspaniała budowla zyskała w 1908 roku dzięki położonej blisko herbaciarni z rozprzestrzeniającymi się grządkami różanymi i placem tenisowym doskonałe warunki do wypoczynku. Wypoczynkowi sprzyjał 8-hektarowy park z wielkimi dębami, platanami i sadzawką z liliami wodnymi.

W 1900 roku, w wyniku rozbudowy pałacu dokonano szeregu zmian w otoczeniu rezydencji. Zasypano fosę oraz zlikwidowano mosty. Od frontu wzniesiono rampę dojazdową z balustradą, na której postawiono dwa charakterystyczne lwy. Po jej bokach powstały gazony obsadzone drzewami i krzewami. W 1910 roku do pałacu dobudowano dwa symetryczne skrajne skrzydła.

Po II wojnie światowej pałac przez wiele lat zamieszkiwany był przez pracowników miejscowego PGR. W latach 1973-1983 mieścił się w nim Zakład Poprawczy Ministerstwa Sprawiedliwości. Od dnia 1 stycznia 1984 roku do dnia dzisiejszego w pałacu funkcjonuje Ośrodek Szkolno-Wychowawczy.

Po południowej stronie pałacu i ogrodu ozdobnego znajduje się park typu krajobrazowego z elementami romantycznymi, który genezą swą może sięgać I połowy XIX wieku. Do założenia parku wykorzystane zostały rozległe łęgi porośnięte dębami, rozciągające się w południowej stronie ogrodu ozdobnego.

W północno-wschodniej części parku znajduje się duża polana. Zielona wysepka parkowa ukształtowana została w dawnym miejscu ogrodów gospodarczych, które od południa mogły przylegać do ogrodu ozdobnego.
Istotnym elementem kompozycji założenia parkowego jest ozdobny staw, zasilany wodą płynącą rowem, formowanym na podobieństwo strumienia.

Z licznych niegdyś elementów architektury ogrodowej zachowały się ruiny wzniesionego około 1720 roku pawilonu z ciekawą kolumnadą i pięknymi figlarnymi rzeźbami z piaskowca. W roku 1900 wraz z rozbudową pałacu przekształcono również ogród ozdobny. Po bokach pawilonu krytego kopułą (rozebraną w 1971 roku) umieszczono na cokołach, po dwie z każdej strony, rzeźby uosabiające cztery pory roku.

Dzisiejsza rola parku związana jest ze specyfiką funkcjonowania Ośrodka Szkolno-Wychowawczego.

Przyroda

Park wraz z ogrodem ma powierzchnię 8 ha. Rośnie tutaj około 70 gatunków drzew i krzewów. Najstarsze sadzone w grupy drzewa to: dęby, lipy i kasztanowce liczące dzisiaj około 170 lat. Zasadniczy drzewostan parku pochodzi z około 80-tych lat ubiegłego stulecia. W 1900 roku drzewostan parkowy wzbogacono. Dosadzone zostały wówczas cyprysiki, świerki, kasztany, dęby, jedlice.

W urozmaiconym drzewostanie dominują dęby, graby, lipy oraz grupowo rosnące jedlice. Wiek drzewostanu wynosi od 80 do 170 lat – najstarsze są gatunki rodzime, najmłodsze gatunki obcego pochodzenia.

Najliczniej występują:
- jodła jednobarwna – Abies concolor
- cyprysik groszkowy – Chamaecyparis pisifera
- cyprysik groszkowy odm. pierzasta – Chamaecyparis pisifera ‘Plumosa’
- świerk pospolity – Picea abies
- świerk kłujący odm. sina – Picea pungens “Glauca”
- świerk kłujący – Picea pungens
- sosna limba – Pinus cembra
- Jedlica Douglasa – Pseudotsuga menziesii
- cis pospolity – Taxus baccata
- żywotnik olbrzymi – Thuja plicata
- klon pospolity – Acer platanoides
- klon jawor – Acer pseudoplatanus
- klon srebrzysty odm. Wiera – Acer saccharinum ‘Wieri’
- kasztanowiec zwyczajny – Aesculus hippocastanum
- grab pospolity – Carpinus betulus
- katalpa okazała – Catalpa speciosa
- buk zwyczajny – Fagus sylvatica
- jesion wyniosły – Fraxinus excelsior
- platan klonolistny – Platanus x hispanica
- topola biała – Populus alba
- dąb szypułkowy odm. stożkowa – Quercus robur ‘Fastigata’
- dąb szypułkowy – Quercus robur
- wierzba odm. płacząca – Salix x chrysocoma Dode
- lipa drobnolistna – Tilia cordata

Do drzew o charakterze pomnikowym należą: grab pospolity, topola biała, lipa drobnolistna i cyprysik groszkowy odmiany pierzastej. Wyróżniają się okazowe dwa platany klonolistne, siedem dębów szypułkowych i cis pospolity. W podszyciu występuje bez czarny, w ocienieniu bluszcz pospolity, kępowo rosną samosiewy młodych drzew liściastych.

Ścieżka

Inicjatywa zorganizowania ścieżki dydaktycznej na terenie Ośrodka jak i przylegającej do niego terenu wiejskiego zrodziła się w odpowiedzi na nurtujące zagadnienia: jak zachęcić dzieci do nauki? Co zrobić, aby chętniej uczestniczyły w zajęciach i łatwiej opanowywały materiał przyrodniczy?

Sama ścieżka zarówno dla inicjatorów pomysłu, jak i całego grona pedagogicznego nie była, jak i nie jest celem samym w sobie, ale stanowi środek do osiągnięcia perspektywicznych założeń dla lepszego rozwoju podopiecznych.

Nie można więc ukryć satysfakcji z faktu zaangażowania w całe przedsięwzięcie środowiska nauczycieli, rodziców i mieszkańców Szklar Górnych, co stanowi nieodzowny element w procesie integracji społeczności lokalnej.

1. Trasa ścieżki dydaktycznej “Spacerkiem w Zielone”, która przebiega przez nasz park ma długość około 3 km.
Trasę zwiedzania parku rozpoczynamy od wejścia na teren bramą główną, znajdującą w północno-wschodniej części wsi. Już na początku trasy, po prawej stronie witają nas około stuletnie dęby i olchy. Po lewej stronie znajduje się aleja klonów, naprzeciwko której rosną rozmaite gatunki drzew: świerki syberyjskie, świerki pospolite, świerk kłujący, sosna zwyczajna, jarząb zwyczajny oraz katalpa pospolita.

2. Idąc w kierunku zachodnim mijamy pałac (dziś pełniący funkcję szkoły), naprzeciwko którego znajduje się mała wysepka z klonem, modrzewiem i wierzbą płaczącą. Tuż za pałacem rosną drzewa i krzewy ozdobne: forsycje, jabłonie, śliwy, mahoniowiec i trzmielina. Z drugiej strony krzewów znajduje się aleja lip, żywotników i klonów.
Wchodzimy w część wstępną parku. Napotykamy robinie akacjowe, klony i jesiony. Po lewej stronie rośnie olbrzymi platan, jesion i kilka klonów. Idąc dalej, po prawej stronie nie trudno jest dostrzec królujące sosny, kasztanowca i ogromną lipę, natomiast po lewej stronie znajduje się boisko szkolne.

3. Podążając bardziej w głąb parku, dostrzegamy olbrzymią topole (datowaną na 170 lat). Po prawej stronie znajdują się cyprysiki, świerki, topole i dęby. Naprzeciw topoli jest niewielki, ale uroczy staw, otoczony dębami, świerkami i młodymi topolami.

4. W ekosystemie powstałym przez zarastanie jeziora, starorzecza lub koryta wolno płynącej rzeki, znajdującym się na terenie trwale podmokłym, rolę producentów odgrywają heliofity czyli rośliny bagienne. Ich korzenie i najniższa część łodygi zanurzone są w wodzie, natomiast wysokie pędy dumnie wystają ponad jej lustro. Grube kłącza rozrastają się w podłożu. Nasiona tych roślin rozsiewane są przez wiatr, zwierzęta oraz wodę. W związku z tym, rozprzestrzeniają się bardzo szybko a zasięg ich występowania jest szeroki. Zwarte skupienia heliofitów stanowią skuteczną zaporę dla fali wodnej. Do typowych roślin, które możemy spotkać w naszych stawach należą: trzcina pospolita, kosaciec żółty, pałka wysmukła, tatarak zwyczajny, sit rozpierzchły. Jego najbliższe okolice są siedliskiem dla wielu płazów i gadów. Z płazów występują tu: żaby trawne, żaby wodne, ropucha zielona, rzekotka drzewna. Płazy te odbywają gody na terenie podmokłym. Natomiast spośród gadów możemy spotkać: nieszkodliwego krajowego węża – zaskrońca.

5. Na stawie znajduje się domek, który jest dogodnym miejscem dla gniazdowania ptaków wodnych.
Po lewej stronie znajduje się mały strumyk, wzdłuż którego rosną paprocie. Tuż za strumykiem rosną w grupach następujące gatunki drzew: grab pospolity, cis pospolity, świerk kłujący, klon jawor.

6. Idąc dalej, w kierunku południa natrafiamy na “zieloną klasę”, która w okresie od wiosny do jesieni pełni rolę “klasy pod chmurką”, w której odbywają się zajęcia dydaktyczne. Umieszczone są tutaj na stałe ławki, stoliki, a całość otoczona jest klonami, kasztanowcami, świerkami i tujami. Znajdują się tutaj tablice dydaktyczne, np. “Budzik ptaków”. Bodźcem budzenia się ptaków śpiewających ze snu jest świt, dla większości gatunków czas rozpoczęcia porannego śpiewania jest utrwaloną cechą zależną od określonego stopnia rozwidnienia się. Dobór gatunków ptaków w ptasim budziku dotyczy pospolitych ptaków. Większość z nich jest znana miłośnikom przyrody. Wszystkie wyróżnia donośny, łatwo rozpoznawalny śpiew. I tak w naszym parku możemy spotkać i usłyszeć:

- drozda śpiewaka – wierzchołki wysokich drzew
- kosa – wierzchołki wysokich i niższych warstwach drzew
- rudzika – gąszcze podszycia leśnego
- świergotka – wierzchołki wysokich drzew i w locie
- kukułkę – przeważnie w koronie drzew
- sikorę bogatkę – niższe piętra drzew
- ziębę – niższe piętra drzew
- wilgę – korona wysokich drzew
- szpaka – różne miejsca

7. Podążając w stronę zachodnią dochodzimy do rozwidlenia ścieżek. Wybierając dróżkę po lewej stronie, dochodzimy do szkolnego sadu owocowego i ogrodu warzywnego. Wzdłuż ścieżki rosną: buk pospolity, cyprysik groszkowy, wierzba płacząca oraz dąb szypułkowy. Jeśli podążymy ścieżką po prawej stronie to dotrzemy do krzyża, który chroni wieś od początku jej istnienia. Po drodze napotkamy graby, buki oraz dęby.

I na tym moglibyśmy zakończyć naszą krótką, ale jakże piękną i niezwykłą wycieczkę po naszym parku. Miejscu, które swoimi walorami i niezwykłym urokiem przyciąga młodzież do spędzania wolnego czasu, jak i jest wspaniałym miejscem do zajęć dydaktycznych.

Bibliografia

Asseray Philippe, Iglaki w ogrodzie, Warszawa 2001
Bugała Władysław, Drzewa i Krzewy, Warszawa 2004
Haberer Martin, Drzewa i krzewy, Warszawa 2005

Licht Wolfgang, Krzewy, Stuttgart 1994.
Pirc Helmut, Drzewa od A do Z, Warszawa 2006

Golubińska - Bartosik Jolanta, Monografia SOSzW w Szklarach Górnych, Legnica 2004
Henryk Ciesielski (red), Ewidencja założeń gospodarczo – parkowych, Biuro Dokumentacji Zabytków Legnica

Silne strony:
- bogaty krajobraz historyczno-kulturowy, inspirujące zabytki kultury materialnej (pałac, rzeźby, fontanna, pawilon z XVIII wieku)
- bogactwo ozdobnej roślinności
- niski stopień skażenia terenu
- adaptacja parku do pełnienia funkcji rekreacyjnych
- przystosowanie terenu do plenerów malarskich, fotograficznych
- bardzo dobre warunki przyrodniczo – glebowe
- występowanie ścieżki dydaktycznej
- możliwość przeprowadzenia zajęć dydaktycznych (biologii, geografii, historii, plastyki, przyrody)
- teren bez nierówności, nie występują bariery architektoniczne utrudniające poruszanie się osobom niepełnosprawnym ruchowo

Słabe strony:
- naturalna degradacja parku (obumieranie, niszczenie drzew, krzewów)
- brak większej ilości ławek
- brak pojemników na nieczystości stałe
- brak informacji o istnieniu parku w środowisku lokalnym, regionalnym

Postulaty i zalecenia dla instytucji zarządzającej parkiem (Starostwo Powiatowe w Lubinie):
- otoczenie szczególną opieką parku w Szklarach Górnych
- zweryfikowanie stanu zanieczyszczeń pyłowych w okolicy parku
- oznaczenie parku znakami informacyjnymi
- przeznaczenie środków finansowych na rewitalizację parku
- wsparcie przy pozyskaniu sponsorów
- umieszczenie szczególnych informacji o parku w regionalnych folderach, publikacjach

Postulaty skierowane do mieszkańców:
- ochrona przed wandalizmem i dewastacją parku
- przekazywanie wszelkich informacji, zdjęć ilustrujących historię naszego parku,
- współpraca w ramach projektu

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Szklarach Górnych
ul. Szklary Górne 51c
59-300 Lubin
e-mail: soszklary@o2.pl

Opiekun grupy:
Renata Hoffman 

Autorzy opisu:
mgr Arkadiusz Łomoć – nauczyciel języka polskiego, mgr Aneta Sawczuk – nauczyciel nauczania zintegrowanego, mgr Renata Hoffman – nauczyciel przyrody.
W projekcie brała udział: młodzież III klasy gimnazjum z koła ekologicznego: Jonatan Delimata, Artur Fereunstein, Grzegorz Stroka, Dariusz Basiński, Łukasz Siwak, Andrzej Ostrycharz, Aleksander Zabłocki, Kinga Kryszczak, Marlena Krawiec, Bogusław Narkiewicz, Kazimierz Ginowicz, Adrianna Pioruńska oraz uczniowie klas IV-VI – klasa przyrodnicza: Franciszek Hnizdo, Paweł Kaczmarczyk, Krzysztof Skuła, Andrzej Falkowski, Dawid Kaczmarczyk, Paweł Sobipan, Monika Rakowska, Dagmara Jesion, Paweł Hanula, Klaudia Szczupak, Marek Szczupak, Adam Skiba, Marcin Grzankowski

Podziękowania:
Serdecznie dziękujemy za wnikliwą korektę i doradztwo merytoryczne:
- dyrektorowi Ośrodka pani Jadwidze Ura,
- pani Reginie Dawidowicz – kierownikowi administracji budynków w Ośrodku,
- za pomoc w gromadzeniu materiałów; starszym mieszkańcom wsi Pani Halinie Czukiewskiej i Panu Kazimierzowi Chudy.

Grzegorz Bolesław MAREK

Giovanni Angelo von Ballestrem
(*1709 Turyn  † 1757 Świdnica)
 

Park zamkowy w Pławniowicach przed 1945 rokiem, widoczne niemieckie inskrypcje na cokole pomnika zostały w latach powojennych usunięte w ramach tzw. ”polonizacji”  ziem śląskich.
W roku 1907 przypadała 150 rocznica śmierci protoplasty rodu Ballestremów i ponieważ nie było znane miejsce jego pochówku, prawnuk hrabia Franciszek II ufundował jego marmurowe popiersie. Wykonawcą dzieła był berliński artysta prof. Joseph Limburg (1874-1955), który odwzorował rzeźbę wg. portretu olejnego z 1748 roku, pędzla śląskiego malarza Andreasa Klimanna. Wykonał najpierw niewielką akwarelową kopię tego obrazu
 

STARA KAPLICA PŁAWNIOWICKA (nie istniejąca)

Przed tym ołtarzem kaplicy starego pałacu pławniowickiego miała swój początek długa-historia licznego rodu hrabiowskiego Ballestremów śląskich.

Było to 29 października 1748 roku. Potomek szlachty sabaudzko-włoskiej Giovanni Angelo Conte Balestrieri di Castellengo 1709-1757 (niemieckie nazwisko Ballestrem) poślubił baronównę Elżbietę Augustę von Stechow 1723-1794. Ślubu udzielał im proboszcz z Rudna ks. Michał Szymoński, przy świadkach: hrabia Franciszek von Zmeskal z Poniszowic i Franciszek Siura, mieszczanin gliwicki, przyjaciel domu barona Franciszka von Stechowa (1694-1758). Panna młoda liczyła 25 lat. Jej ojciec był posiadaczem majoratu pławniowickiego (ustanowionego 1751) i pełnił także funkcję starosty ówczesnego powiatu toszecko-gliwickiego. Giovanni był w wieku 39 lat i był żołnierzem armii pruskiej w randze rotmistrza pułku Białych Huzarów. Ich dzieci rodziły się potem w garnizonach w Woźnikach (syn Karol-Franciszek i córka Maria-Anna-Leopoldyna) i Oleśnie (drugi syn Karol-Ludwik). W czasie drugiej wojny śląskiej Giovanni zmarł jesienią 1757 roku, podczas transportu do lazaretu w Świdnicy. Złocony ołtarz dawnej kaplicy już dzisiaj nie istnieje, była w nim umieszczona olejna kopia obrazu Rafaela Santi - „Madonna de la Sedia”. Podczas budowy nowego pałacu w 1880 roku wkomponowano w jego mury na pamiątkę wieżę kaplicy starego pałacu, ale nie zachował się wystrój samej kaplicy, tylko pozostało miejsce po niej. Obrazek z ołtarzem pochodzi z archiwum hrabiego Valentina von Ballestrema (1928-2006) w Straubing.

SZKLARY GÓRNE (OBER GLÄSERSDORF)
Wieś w powiecie lubińskim, gmina Lubin
 

Kalendarz Glubczyckie 2004, autor tekstu jest dr. Katarzyna Maler - "Tragiczny los O. Richarda Henkesa-Palotyna i siostry M. Gabrielis - Franciszkanki - Misjonarki z Kietrza"

Siostra Maria Gabrielis, z domu hrabina Monika Ballestrem, na zamku Szklary Górne na Dolnym Śląsku, urodziła się 29 marca 1905 r. jako córka hrabiego Walentyna v. Ballestrem i Agnieszki, z domu hrabiny zu Stolberg. ...Na przełomie marca-kwietnia 1945 r. do Kietrza zbliżył się front. Miasteczko niemieckie władzę wojskowe przekształciły w twierdze, coraz głośniejszy stawał się zgiełk machiny wojennej. Już 31 marca, w Wielką Sobotę do kaplicy domowej klasztoru Trzech Króli wpadli dwaj pijani żołnierze radzieccy, krzycząc: "Hier Bolszewiki!" Domowy duchowny kuratus Müller zdążył tylko przełknąć hostie. Rosjanie zdarli z niego szaty mszalne i wyprowadzili, aby go przeszukać. Tuz przed północą w klasztorze znów pojawili się dwaj czerwonormiści. Przerażone siostry złapały się za ręce, a jedna z nich chwyciła krzyż misyjny. Jeden z Rosjan wyrwał jej go z dłoni i rzucił na posadzkę, natomiast drugi podniósł go i oddal siostrze. Po tym incydencie obaj wyszli, lecz po chwili, ten który rzucił krzyż, powrócił z innym kolegą, zaczął grozić siostrom, uderzył przełożona, która upadla, wymachiwał rewolwerem, a następnie go schował. Siostra Gabrielis zaczęła śpiewać hymn "Ave Maris Stella" i w momencie, gdy Rosjanin próbował wyprowadzić jedna z młodych mniszek, siostra Gabrielis odciągnęła go tak gwałtownie, ze obie upadły. Rosjanin zaczął bić ja kolba rewolweru, a jego kolega chciał pomoc bitej, lecz było już za późno. Zwyrodnialec strzelił siostrze Gabrielis w tył głowy. Natychmiast doszło do szamotaniny miedzy obydwoma czerwonoarmistami. Ten ludzki, próbował pomoc, wyprowadził zabójce, a potem wrócił i zaoferował wodę. Za późno. Siostra Gabrielis leżała z głową w kałuży krwi i rzęziła. Wkrótce zmarła. Siostry i proboszcz parafii Kietrz, Komarek, pochowali ja w ogrodzie klasztornym bez trumny. W maju 1946r. niemieckie siostry zakonne z Kietrza zostały wysiedlone i osiadły w Wiedniu i w Eichgraben w Austrii. W październiku tego samego roku z Warszawy do Kietrza przybyła na wizytacje do polskich sióstr przełożona prowincji franciszkanek-misjonarek, hrabina Szeptycka i uzyskała zezwolenie na ekshumacje i przeniesienie zwłok siostry Gabrielis na cmentarz. Wykopane w ogrodzie ciało nie wykazywało ani śladu rozkładu i nie wydzielało żadnego zapachu. Włożono je do trumny i po uroczystej mszy pochowano na kietrzańskim cmentarzu.
Dziś można tam znaleźć nagrobek - kamienny krzyż z napisem: FFM Siostra
M.Gabrielis +1:4.1945 w 40 roku życia i 18 życia zakonnego.."
 

Autorzy fotografii - Marzena i Andrzej Koza

BIEDRZYCHOWA (Friedrichswalde)

Powiat polkowicki, gmina Polkowice /dawniej woj.legnickie/

Dawna restauracja „Waldschloßchen” → właściciel Gustav Franz, została urządzona po pierwszej wojnie światowej z budynku celnego, do którego dobudowano salę zabawową. Restauracja znajdowała się tuż przy głównej szosie z Lubina do Polkowic /obecnie E-65/.

Biedrzychowa była zawsze niedużą leśną wioską, należącą od swego początku do majątku ziemskiego w pobliskich Szklarach Górnych. W wiosce zawsze dominował niewielki folwark i była też cegielnia. W 1939 roku było tu 16 domów i 67 mieszkańców. Kościół, urzędy i szkoła, były w oddalonych o 3,5 km Polkowicach.

Tutejszy folwark użytkował do 1945 roku hrabia Fryderyk-Leopold von Ballestrem i mieszkał z rodziną w okazalszym budynku zabudowy folwarcznej zwanym zamkiem. Rodzina Ballestremów opuściła wioskę w końcu stycznia 1945 roku i dołączyła wozem konnym do taboru uciekinierów. Potem na krótko przed nadejściem Armii Czerwonej zatrzymał się tu oddział SS, który z niewiadomych powodów puścił z dymem całą zabudowę folwarczną. Dzisiaj po folwarku nie ma śladu, jest tu urządzony jakiś parking.

Fryderyk-Leopold von Ballestrem ur. 13.02.1909 w Szklarach Górnych – ∞ 19.09.1935 Budiskovice /Czechy/ z Gertrudą hrabiną von Schaffgotsch *21.10.1906 Bregenz, † 25.07.1990 Lauterbach.
Dzieci:
1. Pius-Wolfgang *15.09.1936 Biedrzychowa,
2. Gotthard *4.05.1937 Biedrzychowa, ∞ 1967 z Marią-Teresą baronówną von Büllesheim *1936 Trier.
2.1. Fryderyk *1967 Köln
2.2. Maria-Teresa *1971 Köln
3.Fryderyk-Leopold *1939 Biedrzychowa, † 13.02.1945 Drezno – aliancki nalot bombowy.
4. Zygfryd *13.06.1943 Biedrzychowa, ∞ 1973 Wetzlar z Marią-Luizą Gerlach *1947 Wetzlar.
5.Monika *20.10.1940 Biedrzychowa, † 13.02.1945 Drezno – aliancki nalot bombowy.
6. Kunegunda *9.10.1941 Biedrzychowa, † 13.02.1945 Drezno – aliancki nalot bombowy.

W końcu stycznia 1945 roku Hrabia Fryderyk-Leopold von Ballestrem /Poldi/ miał załadowany walizami wóz konny, którym miał dołączyć do długiego taboru uciekinierów z zamiarem udania się do Turyngii. Na krótko przed tym, pojawił się tu jego brat Mikołaj, który wracając z Berlina zatrzymał się w Szklarach Górnych. Wybierał się też do Turyngii, ale koleją i zaproponował zabranie z sobą czwórki najmłodszych dzieci brata Leopolda. Hrabia Poldi z żoną Gertrudą i dwoma starszymi synami dołączyli do taboru podążającego w kierunku zachodnim.

Podróż pociągiem prowadziła przez Drezno, gdzie była przesiadka w kierunku Turyngii. Gdy hrabia Mikołaj znalazł się z dziećmi na tamtejszym dworcu, akurat rozpoczęło się zmasowane alianckie bombardowanie miasta. Zginęli: hrabia Mikołaj von Ballestrem (45), oraz dzieci jego brata - Fryderyk-Leopold (6), Monika (5) i Kunegunda (4). Najmłodszy Zygfryd (2) zaginął i odnaleziono go dopiero po 20-tu latach u pewnej rodziny w Bitterfeld (NRD). Długoletnie poszukiwania były prowadzone przez instytucję Czerwonego Krzyża.
Hrabia Fryderyk-Leopold von Ballestrem /Poldi/ dowiedział się potem o tej tragedii rodzinnej, jaka się rozegrała akurat w dniu jego urodzin. Dotarł z resztą rodziny do Turyngiii i potem osiedlił się we wschodniej Hesji /Herbstein, powiat Fogelberg/ gdzie przez 30 lat był leśniczym. Jego żona Gertruda zmarła w 1990 roku w Lauterbach /Hesja/, a hrabia w dniu 13 lutego 2004 roku świętował swe 95 urodziny.

Wieś w powiecie lubińskim, gmina Lubin

Wieś Obora (Oberau) w okolicy Lubina, której dobra ziemskie razem z dobrami w Szklarach Górnych, należały do Ballestremów. Gut Mittel Oberau - Nicolaus von Ballestrem, Gut Nieder Oberau - Valentin von Ballestrem ( 1921 rok ).

Anton Stützle (1883-1963) - Domänendirektor Oberau Kreis Luben.

Więcej informacji o Oborze:

http://www.glogow.pl/okolice/podstrony/lubinski/obora.htm

Pieszkowice /Petersdorf/ - mała wioska w gminie polkowickiej, województwo dolnośląskie, wspominana już w 1332 roku /Petrisdorph/ z 17 gospodarstwami zagrodniczymi. W połowie XIX wieku było tu 21 domów mieszkalnych z 140 mieszkańcami (30 katolików). Ewangelicy należeli do parafii w Pielgrzymowie /Pilgramsdorf/, katolicy do parafii w Grodowcu /Hochkirch/. Wioska posiadała 1 młyn wiatrowy (zatrzymany w początku XX wieku), była 1 leśniczówka i 1 dworek, w którym mieszkał właściciel Fiedler. Było też 3-ch rzemieślników. Poczta była w Polkowicach, Sąd Okręgowy w Głogowie, Sąd Patrymonialny w Lubinie. Był też tutaj obszar dworski z cegielnią, którego właścicielem w 1873 roku był porucznik pruski Hugo Stockmer. Dobra te miały powierzchnię 679 mórg (481 rola, 6 łąki, 192 las). W roku 1939 w wiosce było 30 domów mieszkalnych i 81 mieszkańców. Po cegielniach pozostało wiele zapadlisk i stawów. Późniejsza tutejsza cegielnia parowa, wspominana w początkach XX wieku, należała do dóbr dworskich Szklar Górnych, których właścicielami byli hrabiowie Ballestremowie z Pławniowic na Górnym Śląsku. Położona była w dolinie i obejmowała powierzchnię 45 ha. Zarządzali nią odpowiedni rządcy, którzy opiekowali się też cegielnią hrabiowską w pobliskiej Biedrzychowej. Obie cegielnie specjalizowały się w produkcji rurek drenarskich i czerwonej dachówki.

Owczary /Boeckey/ - obecnie miejscowość w gminie Lubin z przynależnością do sołectwa Szklary Górne. Jest to typowo folwarczna osada, która powstawała od połowy XIX wieku. Centralnym punktem były tutejsze dobra rycerskie z dworkiem i leśniczówką. Dobra rycerskie 2847 mórg (813 rola, 274 łąki, 1760 las) posiadał w 1873 roku Ernst Raabe z Szklar Górnych, dzierżawił je Oskar Raabe. Był też tu obszar wiejski z 41 mieszkańcami. Osada ta zawsze była nieodłączną częścią wsi Szklary Górne i tutejsze dobra rycerskie tak samo były częścią dóbr rycerskich Szklar Górnych. Od schyłku XIX wieku, aż do 1945 roku właścicielami dóbr rycerskich Owczar byli hrabiowie von Ballestrem z Pławniowic na Górnym Śląsku.

RADOMIŁÓW (TCHIELAU)
Wieś położona w powiecie lubińskim, gmina Rudna na Dolnym Śląsku
 

Kościół parafialny św. Michała Archanioła wzniesiony w 1500 roku w miejscu kościoła z 1355 roku. Przebudowywany w latach 1860-80 w stylu neogotyckim, posiada wiele podpór bocznych. Cmentarz wokół kościelny, otoczony zabytkowym murem kamiennym, pochodzi z XIV wieku. Spotkać można na nim dwa skromnie odnowione groby hrabiów Ballestremów, dawnych dziedziców sąsiedniego Radomiłowa.

GROBY HRABIOWSKIE Konrad von Ballestrem (1848-1925) i Aleksander von Ballestrem (1874-1937).

Więcej informacji o Olszanach:

Tutejsze zadłużone dobra rycerskie (489ha) razem z pałacem kupił /5.10 1900/ za 1 milion Marek, od Maksymiliana von Debschitz, magnat przemysłowy z Pławniowic hrabia Franciszek II. Nabył je dla swego syna hrabiego Jana Baptysty (1866–1929) żonatego z baronówną Erną von Saurma von und zu der Jeltsch (1869–1946). Hrabia Jan Baptysta był honorowym rycerzem Zakonu Maltańskiego i kapitanem armii pruskiej IV Pułku Grenadierów Królowej Augusty. W roku 1905 dokupił majątek ziemski w sąsiednich Sędzicach (307ha). Jego imieniem był nazwany jeden z głównych szybów wydobywczych kopalni węgla kamiennego „Brandenburg” w Rudzie (Ruda Śląska).
W 1901 roku urodził im się syn Franciszek-Georg, który w roku 1925 poślubił baronównę Juliannę von Saurma-Jeltsch z rocznika 1904 urodzoną w Laskowicach Oławskich. Zamieszkali w sąsiednich Sędzicach. W 1933 roku w Wrocławiu urodziło się drugie dziecko Jana-Baptysty i Erny, córka Maria-Elżbieta. Następnie w 1935 roku urodziła się w Sędzicach druga córka Rosemarie. Dzieci z matką Erną uciekały w styczniu 1945 roku na Zachód przed Armią Czerwoną.
Na okoliczność urodzenia w 1901 roku syna Franciszka-Georga, jego matka hrabina Erna ufundowała dla kościoła św. Wawrzyńca w Cerekwicy piękną marmurową chrzcielnicę z odpowiednimi inskrypcjami. Drugą pamiątką jest mauzoleum w formie kaplicy na cmentarzu przykościelnym. Ponad wejściem widnieje herb hrabiowski z kusznikiem. Pochowany tu został w 1929 roku hrabia Jan Baptysta. Jego sarkofag sprofanowano w 1945 roku, potem umieszczono go głębiej w gruncie kaplicy.
Dnia 12 stycznia 1945 roku zarządzono przygotowanie do ewakuacji mieszkańców Cerekwicy i 21 stycznia przy -20°C mrozu, wyruszył długi tabor z wozami zaprzężonymi końmi, wołami i nawet krowami. Uciekali na Zachód do Rzeszy, bez nadziei powrotu. Do tego taboru zapewne dołączyła rodzina hrabiowska ze służbą. Nie wiadomo ilu mieszkańców pozostało w miejscowości.
Niezadługo potem, pojawiły się w wiosce wojska sowieckie, które plądrowały wszędzie. Przy głównej ulicy zostały podpalone wszystkie domy mieszkalne i także podpalono pałac Ballestremów, który spłonął doszczętnie. Po wojnie rozebrano ruinę pałacu i dzisiaj nie ma po nim śladu. W sąsiedztwie pozostały zrujnowane przez PGR budynki dawnego gospodarstwa dworskiego. Spodziewano się działań wojennych na Dolnym Śląsku i w pałacu cerekwickim zostały w czasie drugiej wojny światowej zmagazynowane cenne księgozbiory bibliotek wrocławskich. Wszystko spłonęło bezpowrotnie razem z zamkiem.
 

1. Jan Baptysta von Ballestrem ur. 24.10.1866 w Wrocławiu, zm. 27.07.1929 w Cerkwicy; żonaty od 24.07.1900 w Wrocławiu z baronówną Erną von Saurma von und zu der Jeltsch ur. 1.10.1869 w Brandenburg, zm. 25.02.1946 w Zwickau.
1.1. Franciszek Georg ur. 5.10.1901 w Cerkwicy, zm. 1962 w Giessen; żonaty od 11.07.1925 w Laskowicach Oławskich z hrabiną Julianną von Saurma von und zu der Jeltsch ur. 1904 w Laskowicach Oławskich.
1.1.1. Johannes-Franciszek ur. 1947 Würzburg; żonaty od 1977 w Koblenz-Lay z Christie Neuenburg ur. 1953 w Koblenz, zm. 1990 Münster.
1.1.2. Helena ur. 1980 Bonn.
1.1.3. Ewa Maria ur. 1982 Münster.
1.2. Maria Elżbieta ur. 1933 w Wrocławiu; od 1955 zamężna z hrabią Maksymilianem von Spee ur. 1924 w Schleiden.
1.3. Rosemarie ur. 1935 w Sędzicach; od 1957 zamężna w Kofering z hrabią Dielhelmem von Plettenberg ur. 1931 w Lenhausen.
 

Kościół św. Wawrzyńca w Cerekwicy – pamiątkowa chrzcielnica z roku 1901, ufundowana na pamiątkę urodzenia i chrztu hrabiego Franciszka-Georga von Ballestrema (1901-1962).

Cmentarz przy kościele św. Wawrzyńca w Cerkwicy.
Kaplica-mauzoleum, w której umieszczono w 1929 roku sarkofag ze szczątkami zmarłego hrabiego Jana-Baptysty von Ballestrema (1866-1929). W początku 1945 roku sarkofag był postrzelony kulami broni maszynowej i zbezczeszczony, dokonano potem innego pochówku w gruncie kaplicy.
 

Obejście przy kościele św. Wawrzyńca w Cerkwicy. W tyle puste mauzoleum Ballestremów.

W roku 1945 w ten sposób pochowano w mauzoleum podziurawiony od kul sarkofag hrabiego Jana-Baptysty von Ballestrema.

Herb Ballestremów ponad wejściem do kaplicy-mauzoleum.

Cerekwica w okresie międzywojennym XX wieku. Widok z lotu ptaka na pałac i zabudowania dworskie hrabiów Ballestremów. Poniżej - dawny okazały pałac od strony frontowej.

Pałac w Cerekwicy w okresie swej świetności.

Pałac w Cerkwicy przed zniszczeniem w styczniu 1945 roku.

Po lewej pocztówka z okresu międzywojennego, z prawej zdjęcie współczesne z widokiem kościoła św. Wawrzyńca w Cerekwicy.

Pozostałość zabudowy gospodarczej dawnego majątku w Sędzicach koło Cerekwicy.

LUBORADZ (LOBRIS)

Współczesny widok pałacu Nostritzów w Luboradzu, powiat jaworski gmina Mściwojów. Pałac pochodzi z lat 1681/86 i był w 1961roku remontowany, obecnie jest w częściowej ruinie. Aleksander von Ballesterem ur.13.08.1874 w Wrocławiu, zm. 22.03.1937 w Radomiłowie był żonaty od 15.03.1910 z hrabiną Franciszką von Wolkenstein-Trostburg ur. 11.08.1889 w Wildstein, zm. 3.03.1971 w Alexandersbad pochodzącą z majatku w Luboradzu.

Pałac w Jagielnie w XIX wieku, przedstawiony na litografii Aleksandra Dunckera (1813-1897).

Jagielno, pałac Ballestremów w okresie międzywojennym XX wieku.

Jagielno - pałac po 1945 należący do PGR, popadł przez niedbałość do kompletnej ruiny.

WROCŁAW (BRESLAU)
Ulica Włodkowica (dawniej Wallstraße

Franz II Reichstagsprasident

Wrocław ul.Włodkowica 4, od strony frontowej pałacyk Ballestremów w stanie obecnym.

Wrocław ul. Włodkowica 4 - pałacyk Ballestremów od strony ogrodu. W narożniku widoczna figura św. Jadwigi Śląskiej i nieco w prawo, kusznik z sercowej części hrabiowskiego herbu.

Wrocław ul. Włodkowica 8 - odnowiona kamienica Ballestremów z ich herbem ponad wejściem.

Lata międzywojenne XX wieku, brama wjazdowa do pałacu w Kochcicach.

Lata międzywojenne XX wieku, wystrój Sali Myśliwskiej w pałacu kochcickim.

Pięknie utrzymany park zamkowy w Kochcicach.

PUSZYNA (PUSCHINE / ERLENBURG)
Województwo opolskie, powiat nyski, wieś należąca do gminy Korfantów

Pałac w Puszynie w XIX wieku, na litografii Aleksandra Dunckera.

Pałac hrabiowski w Puszynie przed 1945 rokiem.

Herb hrabiowski Ballestremów na cokole przydrożnego krzyża kamiennego z żelaznym ogrodzeniem, to jedyna widoczna w Puszynie pamiątka po dziedzicach mieszkających tu przed 1945 rokiem.

Pałac w Kostowie przedstawiony w litografii z XIX wieku i archiwalnej widokówce.

Pałac w Kostowie w okresie międzywojennym XX wieku.

Herb Ballestremów na budynku dawnej zabudowy dworskiej w Kostowie.

Pocztówka dawnego Kostowa w okresie międzywojennym XX wieku - restauracja, pałac, dworzec i katolicki kościół św. Augustyna.

Gewidmet dem Grafen Gustav von Ballestrem, der hier Am 24.April.1909 verunglückte…

BISKUPICE (BISKUPITZ)
Obecnie dzielnica miasta Zabrza w województwie śląskim

W krypcie spoczywają:

1. Hrabia Franciszek-Karol-Wolfgang von Ballestrem (1801-1879) w środku.
2. Po lewej żona Berta zd.von Leithold (1803-1874).
3. Od strony dzieci, siostra Elizabeth von Ballestrem (1803-1875).

W małych trumnach spoczywają wnuki hrabiego, czyli dzieci jego syna Franciszka II.
1. Maria pierworodna, † 1859 przy urodzeniu.
2. Karol † 1863, zmarł jako roczne dziecko.
3. Teresa † 1865, zmarła jako 4-letnie dziecko

Hrabia Franciszek - Karol - Wolfgang von Ballestrem.

Drugi kościół parafialny w Biskupicach z 1929 roku - pw. Wniebowzięcia NMP.
Fundatorami byli: hrabia Mikołaj von Ballestrem (1900-1945), Spółka Akcyjna ”Borsigwerke” oraz kardynał ks. bp. Adolf Bertram z Wrocławia. Zbudowano go z cegły klinkierowej w okolicy dawnego folwarku. Kardynał wrocławski ufundował ołtarz główny kościoła.

RUDA (RUDA ŚLĄSKA)
Dawniej wieś, obecnie dzielnica miasta Rudy Śląskiej w województwie śląskim

Franz II von Ballestrem

Ruda Północna, okazały kościół parafialny na pocztówce z okresu międzywojennego XX wieku.

Grobowiec hrabiego Franciszka II von Ballestrema i jego żony Jadwigi z domu von Saurma-Jeltsch.

Pogrzeb hrabiny Agnieszki von Ballestrem z domu von Stolberg-Stolberg (1874 -1940).

Na obrazku widać nieistniejącą już kapliczkę grobową, obok grób (żelazny płotek) hrabiego Karola-Ludwika von Ballestrema (1755-1829) i po prawej grobowiec jego żony hrabiny Janette z domu von Zülow (1768-1840). Jeszcze bardziej w prawo jest podobny grób z 1919 roku. Pochowano tu 13-letniego barona Walentego von Zuydtwyck, wnuka hrabiego Franciszka II von Ballestrema z Pławniowic. Wszystkie kamienne płyty nagrobne poddano latem 1995 roku konserwacji i groby hrabiowskie uporządkowano, tylko w miejscu kapliczki posadzono tuję. Ale tu też są dwa groby hrabiowskie i to nieoznaczone!

Uporządkowane w 1995 roku groby hrabiowskie Ballestremów w Rudnie. Tam gdzie rośnie krzak tui, stała kiedyś kaplica i pod nią był grobowiec. Kto to powinien upamiętnić? - ten co rozebrał kapliczkę.

Kościół św. Mikołaja w Rudnie z 1923 roku, jest on zbudowany w miejscu poprzedniego drewnianego z XV wieku.

Niewykorzystana kaplica grobowa hrabiów Ballestremów z 1935 roku. Jest przybudówką do kościoła św. Mikołaja w Rudnie, symetryczną do zakrystii. Obecnie jest tam kotłownia dla ogrzewania kościoła.

Wspomnianą kaplicę grobową dał dobudować do kościoła hrabia Mikołaj von Ballestrem (1900-1945). Wewnątrz umieszczono marmurową rzeźbę Piety, dłuta rzeźbiarza monachijskiego Georga Buscha. Na jej postumencie wyrzeźbione zostały herby Ballestremów i Walderdorffów. Obecnie Pieta znajduje się w pomieszczeniu nowego Domu Przedpogrzebowego w Rudnie.

Wydarzenia polityczne po 1945 roku spowodowały, że ta krypta nie mogła być użyta. Hrabia Mikołaj zginął 13 lutego 1945 roku w Dreźnie w czasie alianckiego nalotu bombowego i został pochowany w masowym grobie cmentarza Heide-Friedhof w północnej części Drezna. Pozostała rodzina hrabiowska osiedliła się w Bawarii. Jeden tylko raz początku lat 40-tych złożono tu maleńką trumienkę trzydniowego Alojzego, syna brata hrabiego Mikołaja. Po 1945 roku tutejszy proboszcz przeniósł ją na cmentarz pomiędzy groby hrabiowskie. Krypta miała służyć do pochówków rodziny hrabiego Mikołaja, podobnie jak to było w innych kryptach Ballestremów. Obecnie jest tu kotłownia dla ogrzewania kościoła.

GŁUCHOŁAZY (ZIEGENHALS)
Miasto w województwie opolskim na styku Gór Opawskich

Medal okolicznościowy (awers i rewers) z roku 1908 na uroczystość złotego wesela hrabiostwa Franciszka II i Jadwigi z Pławniowic. Był wybity według wzoru wykonanego przez artystę malarza - rzeźbiarza profesora Josepha Limburga (1874-1955) z Berlińskiej Akademii Sztuk Pięknych.

Archiwalny i współczesny widok budynku dawnej dyrekcji Ballestremów w Gliwicach.

Został zbudowany przez hrabiego Walentego von Ballestrema (1850-1920) dziedzica Majoratu Pławniowickiego i stanowił jego prywatny majątek, podobnie jak posiadłość w Szklarach Górnych. Drugim właścicielem był jego syn Mikołaj (1900-1945). Do tego majątku jeszcze dochodziła jakaś posiadłość w miejscowości Turie /ok. 8 km od Rajca/. Pałac myśliwski budowany był w latach 1914/16 przewidywany jako rezydencja łowiecko-wypoczynkowa /też dla cesarzy - austriackiego Franciszka Józefa i niemieckiego Wilhelma II/. Wynik pierwszej wojny światowej przesądził o tym, że nigdy żaden cesarz już tu nie bawił.
Z pałacu korzystała potem przeważnie rodzina hrabiowska Ballestremów i to dwa razy do roku - na wiosnę i jesienią na polowania. Obiekt zbudowano w stylu francuskim z wieloma wieżyczkami i wnętrza nowocześnie wyposażono. Była tu opodal mała elektrownia z turbiną wodną, napędzaną przy małej zaporze na potoku. Wewnątrz, pobożni hrabiowie urządzili kaplicę św. Teresy od Dzieciątka Jezus.
Podczas II wojny światowej przebywali tu partyzanci słowaccy, co było powodem spalenia pałacu przez wojska hitlerowskie (25.09.1944). W roku 1959 pałac myśliwski odbudowano i urządzono tu lecznicę sanatoryjną. Obecnie po prywatyzacji w latach 90-tych, jest tu całoroczny pensjonat z pokojami do wynajęcia.

Współczesny widok na pałac w Kuneradzie /Słowacja/.

Monumentalna świątynia budowana w latach 1903-08 i wtedy hrabia Franciszek II von Ballestrem jako bogaty przemysłowiec i bardzo przykładny katolik, ofiarował znaczną sumę na cel budowy. Na pamiątkę umieszczono jeden witraż przedstawiający herb hrabiowski Ballestremów i Saurma-Jeltsch. Ponad tymi herbami jest umieszczona korona hrabiowska z gołębiem przeszytym strzałą kusznika.

STRAUBING (BAWARIA)

Z końcem II-giej wojny światowej rodzina hrabiowska Ballestremów z Pławniowic znalazła się w Bawarii w okolicy Ratyzbony. Była tylko hrabina Anna z siedmiorgiem dzieci. Zabrakło ojca hrabiego Mikołaja, który zginął tragicznie 13 lutego 1945 roku w Dreźnie podczas zmasowanego alianckiego nalotu bombowego. Był tam przejazdem na dworcu kolejowym, mając z sobą czwórkę dzieci brata Fryderyka-Leopolda z Biedrzychowej (Friedrichswalde). Troje z nich także zginęło, a najmłodszy dwuletni Zygfryd zaginął i dopiero poprzez Czerwony Krzyż odnaleziono go w 1964 roku u pewnej rodziny w Bitterfeld w NRD .
Najstarszy syn Mikołaja hrabia Valentin (1928-2006), ukończył studia prawnicze i potem w roku 1959 kupił w Straubing dom po nieczynnej cegielni. Tu po remoncie utworzył namiastkę domu rodzinnego, który już jednak w niczym nie mógł dorównać dawnej siedzibie, pozostawionej na Górnym Śląsku. Oprócz pomieszczeń mieszkalnych, było tu biuro i archiwum rodzinne z ocalałymi dokumentami. Hrabia Valentin udzielał się w apostolacie świeckim diecezji Regensburg, będąc lektorem nadzwyczajnym i szafarzem eucharystii. Był czynny w krę-gach tamtejszej inteligencji katolickiej jako Kawaler Wielkiego Krzyża Maltańskiego. Jego żona Elżbieta jest honorową damą Zakonu Maltańskiego.
Hrabia Valentin był prawnukiem Franciszka II, prezydenta niemieckiego Reichstagu w epoce wilhelmińskiej. Urodził się w pałacu pławniowickim i tu w 1944 roku spędził ze swym ojcem Mikołajem ostatnie dla nich wspólne Boże Narodzenie. Matka z młodszym rodzeństwem była już w Turyngii. Zawsze miał wielki sentyment do swych stron rodzinnych i kilka razy odwiedził Rudę, Biskupice i Pławniowice. Po raz ostatni już ciężko chory, był w Pławniowicach i cieszył się, iż pałac rodzinny jest w dobrych rękach diecezji gliwickiej.


Valentin hrabia von Ballestrem ur. 1.11.1928 w Pławniowicach, zm. 20.01.2006 w Freising (Bawaria).
Rodzice: Mikołaj hrabia von Ballestrem (1900-1945) i Anna hrabina von Walderdorff (1901-1965).
Żona: Elżbieta-Zofia hrabina von Westphalen von Fürstenberg ur. 1.04.1930.
Dzieci:

1. Carl Ludwik ur.13.06.1959 - żonaty z Gabrielle Anną Rapprich.
2. Mikołaj ur. 2.05.1966.
3. Monica ur. 12.09.1960.
4. Pia ur. 17.04.1963 - zamężna z Hubertem Riederer baronem von Paar-Shonau.
5. Agnieszka ur. 11.05.1971.

Autor opracowania - Grzegorz Bolesław Marek

Szklary Górne 2008
Copyright © by Grażyna Smolarz

Najstarsze wzmianki o istnieniu szkolnictwa w Szklarach Górnych, odnoszące się do współczesnych nam czasów, sięgają roku 1919, kiedy to hrabia Mikołaj Bellestrem wyremontował budynek starej szkoły – obecnie będący siedzibą Ośrodka Zdrowia. W 1927 roku wspomniany właściciel pałacu i majątku ziemskiego w Szklarach Górnych ufundował nową szkołę – zlokalizowana była mniej więcej w miejscu obecnego parkingu przy nowej szkole frontem do drogi i kościoła. Nie był to jedyny przyczynek do rozwoju oświaty w naszej miejscowości ze strony hojnego mecenasa. Dzięki staraniom hr. Mikołaja Bellestrema w Szklarach Górnych powstało również jedno z pierwszych w Europie przedszkoli ze żłobkiem, wzorowane na pomyśle prof. Froebla i prof. Marii Montessori. Budynek szkolny uległ niestety zniszczeniu jeszcze w czasie drugiej wojny światowej lub krótko po jej zakończeniu – został spalony.

Założycielem i pierwszym powojennym dyrektorem Publicznej Szkoły Powszechnej w Szklarach Górnych od stycznia 1946 roku był Michał Zygmunt. Kierował szkołą do 1951 roku a następnie przekazał tę funkcję swej żonie pani Aleksandrze Zygmunt. We wspomnianym okresie nauka odbywała się w dwóch budynkach – obecnego Ośrodka Zdrowia oraz salkach katechetycznych przy kościele. W roku 1956 pełnienie obowiązków dyrektora szkoły objęła pani Regina Wandycz. Dwa lata później (1958r.) oddano do użytku nowy parterowy budynek szkolny – usytuowany w miejscu współczesnej szkoły. Uczyły się w niej dzieci z klas IV-VIII. Młodsze dzieci w dalszym ciągu korzystały z pomieszczeń w dzisiejszej przychodni zdrowia.

W 1962 roku na stanowisku dyrektorskim nastąpiła kolejna zmiana – funkcję tę objęła pani Stanisława Zwolińska i przekazała ją (w roku 1967) panu Władysławowi Olszakowi.

Za jego kadencji, w związku z gwałtownym wzrostem liczby uczniów, rozpoczęto rozbudowę budynku szkolnego, polegającą na dobudowaniu piętra. W okresie remontu młodzież zmuszona była uczyć się w kilku lokalizacjach: salkach katechetycznych oraz w budynku dzisiejszego Ośrodka Zdrowia a także, dzięki Ich uprzejmości, w prywatnych pomieszczeniach pp. Rogów i Pietrzaków. Począwszy od roku 1969 uczniowie mogli już w pełni korzystać ze zmodernizowanego budynku szkolnego oraz równolegle z pomieszczeń przychodni.

Nie był to jednak koniec ciągłych problemów lokalowych i administracyjnych szkoły. Kolejna zmiana na stanowisku dyrektora następuje w roku szkolnym 1970/71 – funkcje kierownicze obejmuje pani Stanisława Samel i pełni je do roku 1982. W roku szkolnym 1975/76 uczniowie klas V-VIII dojeżdżają do szkoły w Jędrzychowie (wówczas Nowinki). W latach 1976 -77 młodzież klas V-VIII pobierała naukę w Szkole Podstawowej nr 8, a od września 1977 (w wyniku reorganizacji systemu oświaty) w Zbiorczej Szkole Gminnej nr 7 w Lubinie. Stan ten trwał do 1980r i dotyczył uczniów klas VII-VIII.

Od roku 1982 do 1985 dyrektorem szkoły w Szklarach Górnych był pan Ryszard Ryśnik a w latach 1985-1997 pani Grażyna Oraczko. Od września 1987 przejęty został budynek po Zawodowej Szkole Ogrodniczej (przeniesionej do Chróstnika).

Od tej chwili nauka odbywała się w trzech budynkach: dzieci 5-cio i 6-cio letnie uczyły się w obecnym Ośrodku Zdrowia, klasy I-IV w budynku koło kościoła a klasy V-VIII w byłej szkole ogrodniczej. W roku 1992 Szkoła Podstawowa w Oborze stała się filią naszej Budynek szkolny po ZSO w roku 1987. Zdjęcie z kroniki szkolnej. Budynek Oddziału przedszkolnego w 1992 roku. Zdjęcie z kroniki szkolnej. Budynek koło kościoła – 1992 rok. Zdjęcie z kroniki szkolnej. szkoły (jej kierownikiem została pani Danuta Więczkowska) – dla dzieci Oddziału Przedszkolnego i uczniów klas I-III zamieszkałych w Oborze. Starsze dzieci dojeżdżały do Szklar Górnych. Awaria sytemu ogrzewania w listopadzie 1993 roku spowodowała wyłączenie z eksploatacji tzw. drugiego budynku szkoły (koło kościoła). W związku z tym uczniowie klas I-III kontynuowali naukę w pomieszczeniach Oddziału Przedszkolnego – nauka odbywała się więc na dwie zmiany. Stan ten przedłużał się a wyłączony z użytkowania budynek szkolny systematycznie popadał w ruinę.

Od stycznia 1997 do stycznia 2006 roku obowiązki dyrektora szkoły pełniła pani Elżbieta Dec.

Rok 2000 to moment reformy szkolnictwa w Polsce – wprowadzono sześcioklasową szkołę podstawową i trzyklasowe gimnazjum. Spowodowało to konieczność dojeżdżania do lubińskich szkół dzieci w wieku 13 lat. Od września 2003 roku (po zlikwidowaniu filii w Oborze) do szkoły w Szklarach Górnych uczęszczać zaczęły takŜe dzieci wszystkich roczników zamieszkałe w Oborze. Również nauczycielki ze zlikwidowanej szkoły znalazły zatrudnienie w naszej placówce. Przeprowadzane w tych latach drobne remonty i modernizacje otoczenia oraz budynków szkolnych (toalety szkolne, poszycie dachu, plac zabaw i boiska szkolne) pozwoliły na prowadzenie procesu edukacji na stosunkowo godziwym poziomie. Od stycznia 2006 do końca roku szkolnego na pełnienie obowiązków dyrektora wyraziła zgodę pani Danuta Więczkowska. Od września roku 2006 do chwili obecnej stanowisko dyrektora Szkoły Podstawowej w Szklarach Górnych piastuje pani Elżbieta Piasny.

W grudniu w 2006 roku na Sesji Rady Gminy Lubin podjęta została Uchwała dotycząca adaptacji i rozbudowy wyłączonego z eksploatacji w 1993 roku starego budynku szkolnego. Po zakończonym w maju 2007 przetargu na wykonawstwo rozpoczęto prace budowlane.

Zajęcia lekcyjne w ubiegłym roku szkolnym odbywały się w dwóch lokalizacjach: Oddział Przedszkolny w odremontowanych i zmodernizowanych salkach katechetycznych obok kościoła, a klasy I-VI w budynku głównym.

Najstarszy budynek szkolny został poddany adaptacji na Ośrodek Zdrowia.

W maju bieżącego roku modernizacja została ukończona i budynek nowej szkoły został oddany do eksploatacji.

Od pierwszego września 2008 roku uczniowie wszystkich roczników miejscowości Szklary Górne i Obora mogą się uczyć w jednym, nowoczesnym obiekcie.

Opracowała: mgr Grażyna Smolarz
Opracowanie niniejsze powstało na podstawie informacji ustnych uzyskanych od mieszkańców Szklar Górnych, dyrektorów, nauczycieli oraz uczniów naszej szkoły w latach 1946-2008. Skorzystano również z „Monografii Gminy Wiejskiej Lubin – Na przestrzeni lat” autorstwa Czesława Sternickiego i Stanisława Tokarczuka wyd. drugie – poprawione, rozszerzone. Lubin 1997.
Autorka opracowania składa szczególne podziękowania za przekazane informacje:
- pp. Józefie i Janowi Ożga
- pp. Tęczom
- p. Ewie Stobryń
- p. Teresie Zawadzkiej
- p. Stanisławie Samel
- pp. Danucie i Janowi Zelek
- p. Danucie Więczkowskiej
- p. Irenie Gałuszce
- p. Władysławie Zielskiej
- p. Annie Chudy
- p.Tomaszowi Mietlickiemu

Śląsk - Dolny Śląsk - Schlesien - Niederschlesien - Silesia - Zabytki Dolnego Śląska

Będę wdzięczny za wszelkie informacje o historii miejscowości, ciekawych miejscach oraz za skany archiwalnych widokówek lub zdjęć.

Wenn Sie weitere Bilder oder Ortsbeschreibungen zu dem oben gezeigten Ort haben sollten, wäre ich Ihnen über eine Kopie oder einen Scan sehr dankbar.

Tomasz  Mietlicki    e-mail  -  itkkm@o2.pl