|
"Brückenkopf” (tłum. przyczółek mostowy) to nazwa dużego fortu artyleryjskiego powstałego w latach 1825 - 1828 wchodzącego w skład pierścieniowo rozłożonych fortyfikacji twierdzy Głogów. Zanim jednak powstał fort, już w 1813 r. opracowano szereg projektów przewidujących wzmocnienie przeprawy przez Nową Odrę poprzez wybudowanie dzieła obronnego. Jedną z koncepcji był plan przewidujący powstanie umocnień ziemnych, artyleryjskich z nielicznymi elementami murowanymi w kształcie wydłużonego
rawelinu, czołem skierowanego w kierunku północnym, a szyją otwartego ku Odrze. Nie wiadomo czy ten projekt doczekał się realizacji.
Francuską koncepcję obrony przeprawy przez Odrę podjęli Prusacy. Wybudowali oni nowoczesne dzieło forteczne o narysie kleszczowym w miejsce wcześniej planowanego
rawelinu. Zostało ono umiejscowione tuż naprzeciw wjazdu na drewniany most na Nową Odrę, na jej lewym brzegu. Otrzymało ono nazwę
“Brückenkopf”. Prace zakończono w 1832 r., kiedy to otoczono je wałami z murowanymi przeciwskarpami i dwiema kaponierami służącymi do obrony wnętrza fosy.
Przyczółek został wybudowany według pierwotnych, wcześniejszych projektów podobnego przyczółka mostowego dla twierdzy w Koźlu oraz Brzegu n/Odrą. Linię ogniową dzieła stanowiły kleszcze o ostrych czołach. Oba narożniki (tzw. szpice) miały formę bastionową. Szyja fortu była zamknięta ceglanym murem z licznymi otworami strzelni- czymi dla broni palnej. W obrębie głównego wału znajdowały się dwa pomieszczenia ceglane z drewnianum stropem, które od góry były obsypane warstwą ziemi. Pomieszczenia te służyły jako podręczne magazyny prochu i amunicji. Tworzy- ły one w stronę krawędzi otwarty czworokąt, którego
dziedzi- niec otoczony był murem ceglanym z ceglanym budynkiem koszarowym. Między murem krawędziowym przyczółka a Odrą znajdował się otwarty plac służący do zbiórek oddziałów, a pomiędzy koszarami, a lewym barkiem znajdowała się szopa z palisadami. Przyczółek Mostowy był otoczony z trzech stron fosą, która jedynie okresowo była wypełniona wodą.
W latach 1833 - 1834 zmodernizowano dzieło przez pogłębienie fosy suchej oraz odcięcie głęboką suchą fosą środkowej części dzieła. W ten sposób odsunięto od głównej bryły fortu dzieło ziemne o narysie trójkątnym. Był to śród- szaniec. Koszary natomiast otrzymały ceglany stropodach. W tym też czasie powstały magazyny sprzętu wojskowego, które umiejscowiono pomiędzy budynkiem koszarowym a prawym barkiem. Do obrony wejścia do wnętrza fortu wybudowano kaponierę szyjową, a fosy od strony czoła broniła kaponiera czołowa, która za pośrednictwem ceglanej poterny o sklepie- niu kolebkowym (przebiegała pod głównym wałem) była połączona z dziedzińcem fortu. Była ona umieszczona w fosie pomiędzy głównym wałem, a śródszańcem. “Brückenkopf” był fortem przeznaczonym dla broni artyleryjskiej. Mógł pomieścić ok 120, docelowo nawet i 500 żołnierzy.
W okresie 1939 - 1944 dzieło pełniło rolę magazynów żywności niemieckich jednostek wojskowych; niewykluczone jest, że na obszarze fortu skoszarowano część wojsk niemieckich. W 1944 r. przyczółek został włączony w plany obrony twierdzy Głogów. W lutym 1945 r. rozgorzały walki o opanowanie wsi Serby, a następnie
“Brückenkopf”. Dzieło zniszczono na skutek uporczywych walk piechoty oraz radzieckiego lotnictwa i pocisków rakietowych. Po wojnie obszar fortu zniwelowano, elementy murowane częściowo rozebrano. W latach 60-ch przez środek przeprowadzono szosę trasy Głogów - Leszno.
Krzysztof Motyl
Literatura: W.Eckert, Twierdza Głogów w procesie rozwoju nowożytnej sztuki fortyfikacyjnej (XVII-XX w.), Zielona Góra 1992
|
1856 r.
1945 r.
1935
koszary
w forcie
|
