Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej

(Różnice między wersjami)

Aktualna wersja

Gmina Jerzmanowa

Gmina wiejska Jerzmanowa położona jest w południowej części powiatu głogowskiego, między Głogowem a Polkowicami. Zajmuje obszar 63,3 km² (6332 ha), co stanowi 14% pow. powiatu.

Spis treści

I. Administracja i samorząd

1. Historia obszaru administracyjnego gminy od 1945 r. 2. Samorządowa gmina od 1990 r.

II. Charakterystyka gminy

1. Geografia 2. Przyroda 3. Demografia 4. Czynniki rozwojowe i gospodarka 5. Infrastruktura techniczna 6. Infrastruktura społeczna 7. Kultura 8. Sport 9. Turystyka 10. Dziedzictwo kulturowe 11. Kwestie wyznaniowe 12. Przynależność do organizacji. Partnerstwo

III. Herb i flaga Gminy Jerzmanowa

I. Administracja i samorząd

1. Historia obszaru administracyjnego gminy od 1945 r.

W latach 1945-1954 obszar obecnej gminy Jerzmanowa wchodził w skład gmin: Nosocice (sołectwa: Jaczów, Kurowice, Łagoszów Mały, Smardzów, przysiółek Modła), Polkowice (sołectwa: Bądzów, Gaiki, Jerzmanowa, Kurów Mały, Potoczek, przysiółki: Drogomin, Golowice, Nowe Osiedle), Radwanice (kolonia Zofiówka). W latach 1955-1972 obszar obecnej gminy Jerzmanowa wchodził w skład gromad: Brzostów, Jaczów, Jerzmanowa, z późniejszymi zmianami: z dniem 01.01.1959 r. ze zlikwidowanej gromady Jaczów miejscowość Jaczów przeszła do nowoutworzonej gromady Ruszowice , a Smardzów do gromady Jerzmanowa. Z dniem 1 I 1973 utworzona została gmina Jerzmanowa. Objęła ona poszerzony obszar wcześniejszej gromady Jerzmanowa, o pow. 63,2 km², z ludnością 3009 mieszk. (31 XII 1976). W skład gminy weszły obszary dziewięciu sołectw: Bądzów, Gaiki, Jaczów, Jerzmanowa, Kurowice, Kurów Mały, Łagoszów Mały, Potoczek, Smardzów (1983 – 10 sołectw). Gmina należąc do powiatu głogowskiego znajdowała się w województwach: wrocławskim (1945-1950) i zielonogórskim (1950-1975). W latach 1975-1998 znajdowała się w woj. legnickim (w latach 1990-1998 podlegała pod Urząd Rejonowy w Głogowie). Od 1999 r. należy do woj. dolnośląskiego.

2. Samorządowa gmina od 1990 r.

W pierwszych wolnych wyborach samorządowych w dniu 27 V1990 wyłoniona została 18-osobowa rada gminy na kadencję 1990-1994, która wybrała wójta w osobie Tomasza Serdaka. Przewodniczącym rady został Piotr Kopcza, radnymi: Bogusław Jemioło (wiceprzewodniczący), Józef Wąsik (wiceprzewodniczący), Adela Delewicz, Bolesław Jachym, Maria Jachym, Ryszard Janiak, Krzysztof Matyniak, Eugeniusz Pasternak, Paweł Perkowski, Mieczysław Przebięda, Tomasz Serdak, Maciej Skoczek, Karolina Suchocka, Stanisław Śliczniak, Waldemar Wołczyński, Kazimierz Zastawny, Marcin Żak.

W kolejnych kadencjach radę gminy tworzyły następujące osoby:

Kadencja 1994-1998: Piotr Kopcza – przewodniczący, Bogusław Wojno (wiceprzewodniczący), Aleksander Makara (wiceprzewodniczący), Adela Delewicz, Eugeniusz Durat, Janina Dziurko, Ryszard Janiak, Bogusław Jemioło, Krzysztof Matyniak, Alicja Serdak, Tomasz Serdak, Wiesława Stańczak, Wacław Szablicz, Waldemar Szpilewicz, Janina Tomaszewska, Józef Wąsik, Jerzy Wolski. Kadencja 1998-2002: Aleksander Makara – przewodniczący, Bogusław Wojno (wiceprzewodniczący), Bogdan Walczak (wiceprzewodniczący), Adela Delewicz, Eugeniusz Durat, Piotr Kopcza, Krystyna Kozłowska, Stefan Nyk, Krystyna Piluś, Alicja Stasiak, Wacław Szablicz, Krzysztof Wojcieszak, Stanisława Wojdyła. Kadencja 2002-2006: Jerzy Wolski – przewodniczący, Tomasz Pawłowski (wiceprzewodniczący), Adela Delewicz, Stanisław Grochowski, Edward Jachym, Bogusław Jemioło, Lucjan Kosowski, Józef Koszko, Paweł Kotula, Stefan Nyk, Władysława Piotrowska, Wacław Szablicz, Stanisława Wojdyła, Irena Wołczyńska, Zenobiusz Zachmyc. Kadencja 2006-2010: Tomasz Pawłowski – przewodniczący, Stanisława Wojdyła (wiceprzewodnicząca), Adela Delewicz, Piotr Dydak, Dorota Gąsiorek, Józef Koszko, Stefan Nyk, Beata Pietrzak, Władysława Piotrowska, Bożena Płaziak, Krzysztof Sidorowicz, Diana Zabraniak, Zenobiusz Zachmyc, Renata Zwolińska. Kadencja 2010-2014: Tomasz Pawłowski – przewodniczący, Jacek Buczyński (wiceprzewodniczący), Paweł Jaworek, Janusz Makowiecki, Stefan Nyk, Janusz Perczyński, Ewelina Pierzak, Władysława Piotrowska, Stanisław Przebięda, Mariola Sierkiewicz, Daniel Wieliczko, Waldemar Wołczyński, Jan Woźniak, Zenobiusz Zachmyc, Paweł Zwoliński. Skład rady wybranej na kadencję 2014-2018: Tadeusz Kozakowski – przewodniczący, Jerzy Wolski (wiceprzewodniczący), Jacek Buczyński, Beata Hebda, Arleta Królak, Paweł Opiłowski, Władysława Piotrowska, Krzysztof Popek, Tadeusz Perczyński, Stanisław Przebięda, Piotr Przewoźnik, Izabela Szablicz, Marek Witkowicz, Zenobiusz Zachmyc, Paweł Zwoliński.

Wójtowie Gminy Jerzmanowa: Tomasz Serdak (1990-1995), Lech Biłda (1995-1998), Alicja Serdak (1998-2010), Lesław Golba (od 2010).

II. Charakterystyka gminy

1. Geografia

Ukształtowanie powierzchni. Gmina położona jest w przeważającym stopniu na Wzgórzach Dalkowskich (ok. 65% pow.). Południowy fragment gminy znajduje się na Równinie Szprotawskiej. Wzgórza Dalkowskie (mikroregion Grzbiet Dalkowski) stanowią pas moren czołowych w obrębie makroregionu Wał Trzebnicki. Zajmują większą część obszaru gminy i położone są na rzędnych powyżej 170 m n.p.m. W sąsiedztwie Jerzmanowej znajduje się najwyższy punkt Wzgórz Dalkowskich – 230 m n. p. m. Wzgórza odznaczają się na terenie gminy zróżnicowaną rzeźbą z lokalnymi kulminacjami i jarami. Grzbiet Dalkowski opada stromo w kierunku północnym, ku Pradolinie Odry, natomiast łagodnie w kierunku południowym – ku obniżeniu Szprotawy. Równina Szprotawska (w makroregionie Nizina Śląsko-Łużycka), stanowi w obrębie gminy fragment moreny dennej położonej na rzędnych poniżej 145 m n.p.m. i o prawie płaskiej powierzchni. Hydrografia. Sieć hydrograficzna gminy jest uboga: tworzą ją górne odcinki potoków spływających ze Wzgórz Dalkowskich do Odry i Szprotawy. Teren urozmaicają naturalne oczka i stawy hodowlane – najwięcej ich znajduje się w rejonie Potoczka i Bądzowa. W użytkowaniu gruntów największy udział mają użytki rolne – 63% pow. gminy, z czego prawie 85% stanowią grunty orne. Tereny leśne stanowią 28% powierzchni.

2. Przyroda

Teren gminy cechuje ubóstwo flory i fauny. Większe walory przyrodnicze posiadają enklawy leśne w najwyższych partiach Wzgórz Dalkowskich. W gminie brak dotąd form ochrony przyrody, jednakże zidentyfikowano tu wiele siedlisk ujętych w załączniku I do Dyrektywy Siedliskowej UE. Wśród nich najliczniejsze są fragmenty lasów łęgowych w dolinach małych cieków, lasy grądowe i siedliska kserotermiczne - ciepłolubne murawy napiaskowe.

3. Demografia

W wyniku ruchu osadniczego gmina notuje największy w rejonie Głogowa przyrost procentowy mieszkańców: 1990 r. – 2637, 2001 r. – 2795, 2009 r. – 3878. Ludność gminy wynosi 4552 mieszk. (28 X 2014), co stanowi 5% ludności powiatu. Gęstość zaludnienia – 70 os./km2. W skład gminy wchodzi 12 sołectw (w nawiasie ilość mieszk., dane dla 2014 r.): Bądzów (222 z przysiółkiem Golowice), Gaiki (165), Jaczów (1487), Jerzmanowa (1061), Kurowice (313), Kurów Mały (110), Łagoszów Mały (212), Maniów (109), Modła (257), Potoczek (222), Smardzów (257), Zofiówka (84).

4. Czynniki rozwojowe i gospodarka

Dynamiczny rozwój gminy związany jest głównie z przemysłem wydobywczym miedzi. Dużą część dochodów gminy stanowią opłaty eksploatacyjne i podatki z KGHM „Polska Miedź” S.A. Czynniki związane z przemysłem miedziowym wpłynęły na poprawę infrastruktury, warunki bytowe mieszkańców i wizerunek otoczenia. To z kolei, przy umiejętnym zarządzaniu i w połączeniu z takimi atutami jak bliskość Głogowa i dobre otoczenie komunikacyjne, a także walory krajobrazowe, spowodowało intensywny ruch osadniczy na teren gminy. Trend ten utrzymuje się. Gospodarka gminy ma charakter przemysłowo-rolniczy. Funkcja przemysłowa koncentruje się głównie pod ziemią, gdzie eksploatowane są złoża rudy miedzi przez KGHM „Polska Miedź” S.A. (w obszarach górniczych „Sieroszowice I”, „Głogów Głęboki Przemysłowy” i „Rudna I”). Wśród innych kopalin znaczenie gospodarcze mają iły, piaski podsadzkowe i kruszywo naturalne. Rolnictwo dysponuje urodzajnymi glebami z przewagą kompleksów pszenno-buraczanych (grunty orne klasy I-IIIb obejmują 39,6% całego ich areału w gminie). Prawie 80% areału gruntów ornych zajęte jest pod uprawę zbóż. Lokalną strefę gospodarczą cechuje wysoki stopień prywatyzacji i przewaga małych podmiotów gospodarczych, czynnych głównie w branżach: handlowej, remontowo-usługowej i drobnej przedsiębiorczości. Na terenie gminy działają 182 podmioty gospodarcze (17 XII 2014). W rolnictwie zatrudnionych jest poniżej 10% mieszkańców. Ponad 30% ludności zawodowo czynnej zatrudniona jest poza granicami gminy w lokalnych przedsiębiorstwach, w górnictwie i hutnictwie oraz w podstrefach LSSE w Polkowicach i Głogowie.

5. Infrastruktura techniczna

Sieć wodociągowa obejmuje wszystkie miejscowości gminy. Długość sieci – 66 km (w końcu 2013 r.). Do sieci kanalizacyjnej przyłączonych jest 1133 budynków mieszkalnych i budynków zbiorowego zamieszkania Długość sieci – 66,6 km (jw.). Odbiór ścieków zapewniają trzy oczyszczalnie ścieków: w Jerzmanowej, w obrębie szybu SW1 Polkowice–Sieroszowice i w Głogowie..Na terenie gminy w 2012 r. znajdowało się 15,9 km sieci rozdzielczej gazu oraz istniały 272 podłączenia do budynków. Infrastruktura komunikacyjna. Przez teren gminy przebiega droga ekspresowa S-3 (w budowie) i dwie drogi krajowe: nr 3 (międzynarodowa E65), relacji Świnoujście – Jakuszyce (granica państwa) i nr 12, relacji granica państwa w Łęknicy – granica państwa w Dorohusku. Najważniejsze znaczenie dla układu komunikacyjnego gminy ma, stanowiąca jej podstawowy rdzeń komunikacyjny, droga wojewódzka nr 329 (Głogów – Potoczek, droga krajowa nr 3). Teren gminy obsługuje 5 dróg powiatowych o łącznej długości ok. 18 km.

6. Infrastruktura społeczna

Oświata. W gminie istnieją dwie szkoły podstawowe o charakterze zbiorczym: w Jerzmanowej i Jaczowie (łączna ilość uczniów – 358, dane z 30 IX 2014) oraz gimnazjum w Jerzmanowej (ilość uczniów – 136, dane jw.). Działa przedszkole publiczne w Jerzmanowej, oddział przedszkolny w Jaczowie i dwa punkty przedszkolne (Jaczów, Kurowice). Służba zdrowia, pomoc społeczna. Opieką zdrowotną zajmuje się niepubliczny ośrodek zdrowia (praktyka lekarza rodzinnego) i prywatny gabinet stomatologiczny. Funkcjonuje Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Bezpieczeństwo. Policja: Rewir Dzielnicowych KPP w Głogowie, Punkt Przyjęć Interesantów w Jerzmanowej. W gminie funkcjonuje pięć OSP (w Jerzmanowej, Bądzowie, Jaczowie Kurowie M., Smardzowie). Organizacje społeczne. W gminie działają lokalne grupy odnowy wsi i stowarzyszenia, m.in. Jerzmanowskie Towarzystwo Inicjatyw Społecznych „Degno Vita”, Stowarzyszenie „Razem dla Smardzowa” oraz Klub Aktywni Razem w Kurowicach, ponadto koła gospodyń wiejskich.

7. Kultura

Zaplecze kulturalne stanowią: Gminny Ośrodek Kultury w Jerzmanowej i Wiejskie Ośrodki Kultury w Jaczowie i w Kurowicach. Ponadto mieszkańcy siedmiu miejscowości mają do dyspozycji świetlice wiejskie (Bądzów, Gaiki, Kurów Mały, Łagoszów Mały, Maniów, Potoczek i Smardzów). Funkcjonuje Gminna Biblioteka Publiczna i jej filia w Jaczowie. Kulturalną wizytówką gminy jest zespół folklorystyczny „Jaczowiacy”, działający od 1945 r. Wyróżniającymi się imprezami w gminie są obchody Święta Niepodległości połączone z Biegiem Gęsi (11 XI) oraz Mityng Zespołów Weselnych w Jaczowie i Turniej Wsi.

8. Sport

Mieszkańcy mają dostęp do uprawiania czynnego sportu na obiektach sportowo-rekreacyjnych. Boiska sportowe znajdują się w czterech miejscowościach (w innych – boiska ogólnoużytkowe). W ostatnich latach powstały boiska wielofunkcyjne w Jaczowie i Jerzmanowej („Orlik 2012“) i boisko przy Publicznym Gimnazjum w Jerzmanowej. Przy szkołach podstawowych znajdują sie sale gimnastyczne. Dyscypliną sportową cieszącą się największą popularnością w gminie jest piłka nożna. Dorośli i młodzież angażują się w sport zrzeszając się w stowarzyszeniach (klubach): Dragon Jaczów, Sokół Jerzmanowa, Łagoszowia Łagoszów Mały, Perła Potoczek (piłka nożna) i Uczniowski Klub Sportowy „Sokół” Jerzmanowa (tenis stołowy) oraz MTB Obiszów Team (sekcja kolarska). Gmina wspólnie ze stowarzyszeniami sportowymi organizuje cykliczne imprezy sportowe, m.in. Gminną Ligę Halową w piłce nożnej i turniej dla klubów sportowych z terenu gminy „O Puchar Lata”. Gmina jest partnerem w organizacji maratonów MTB na trasie Bike Park Obiszów, która częściowo znajduje się na terenie gminy. W gminie realizowany jest wieloletni program nauki pływania dla dzieci szkół podstawowych.

9. Turystyka

Gmina posiada dobre warunki do uprawiania turystyki aktywnej na terenie Wzgórz Dalkowskich. Przez teren gminy przebiegają oznakowane szlaki rowerowe i fragment trasy Bike Parku Obiszów. Ponadto przemierza ją Dolnośląska Droga św. Jakuba. Gmina posiada znaczącą ofertę noclegową: miejsca noclegowe znajdują się w Bądzowie (Zespół Pałacowo-Parkowy), Jaczowie (Hotel „Rodos“), Kurowicach (wynajem pokoi) i Jerzmanowej (jw.).

10. Dziedzictwo kulturowe

Na terenie gminy znajduje się 18 zabytków wpisanych do rejestru WKZ. Ewidencja gminna obejmuje 202 zespoły i obiekty. Cennymi zabytkami są gotyckie kościoły w Jaczowie i Jerzmanowej, pałac późnobarokowy w Jerzmanowej oraz figury św. Jana Nepomucena w Kurowicach i Jaczowie. W gminie udokumentowano 115 stanowisk archeologicznych.

11. Kwestie wyznaniowe

Teren gminy obejmują parafie rzymsko-katolickie: parafia pw. Św. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Jaczowie (z kościołem filialnym pw. Wszystkich Świętych w Jerzmanowej), parafia św. Jakuba Starszego Apostoła w Jakubowie (z kościołem filialnym pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Kurowicach) i parafia pw. św. Michała Archanioła w Kwielicach.

12. Przynależność do organizacji. Partnerstwo

Gmina Jerzmanowa należy do Związku Gmin Zagłębia Miedziowego. Gminą partnerską jest od 2001 r. Rietz Neuendorf w Brandenburgii (RFN).

III. Herb Gminy Jerzmanowa

Herb gminy posiada w polu błękitnym czerwoną wieżę z trzema cieniami (blankami), na której umieszczona jest złota (żółta) tarcza ze stylizowaną czarną literą „J”. Nad wieżą umieszczony czarny orzeł śląski ze srebrną (białą) przepaską na piersiach. Projekt herbu nawiązuje do historii Jerzmanowej jako włości rycerskiej, czego znakiem jest wieża, symbolizująca zamek lub pałac jako siedzibę właściciela. Umieszczenie orła i barwa błękitna pola tarczy łączy się z tradycją księstwa głogowskiego. Całość uzupełnia tarcza z literą „J”.

Podstawa: Uchwała nr XXVII/162/97 Rady Gminy Jerzmanowa z dnia 19 marca 1997 r. w sprawie  Herbu Gminy Jerzmanowa.

Źródła:

W opracowaniu hasła korzystano z materiałów przekazanych i informacji udzielonych przez urząd Gminy Jerzmanowa. Wśród wykorzystanych materiałów elektronicznych najważniejsze były serwis informacyjny www.jerzmanowa.com.pl oraz dane GUS.
Podstawową literaturę do poruszanej w haśle tematyki dla okresu lat 1945-1973 stanowią prace W. Nawrockiego: Zmiany administracyjne powiatu głogowskiego w Polsce Ludowej, 1968 i Podział administracyjny powiatu głogowskiego 1944-1973 (obydwie w maszynopisach). Istotne znaczenia posiadają opracowania J. Chutkowskiego Głogów i Ziemia Głogowska w latach 1945-1950 (maszynopis) i Głogów w XX wieku Zarys monograficzny, Towarzystwo Ziemi Głogowskiej, Głogów 2004. Ponadto ważne okazały się opracowania: Województwo legnickie, przemiany i rozwój w 40-leciu PRL. Szkice monograficzne i materiały (redaktor T. Rollauer), Legnica 1988; Informator o gminach województwa legnickiego, Wojewódzki Urząd Statystyczny w Legnicy 1992.

Antoni Bok [EZG z. 74, 2015 – Gmina Jerzmanowa, I. Administracja i samorząd, II. Charakterystyka gminy, III. Herb i flaga Gminy Jerzmanowa]

Źródło: "http://192.168.10.245/ezg/index.php/Gmina_Jerzmanowa_2015"

Kategoria: Administracja

Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej