Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
(Nowa strona: Kategoria: Ziemia Głogowska Podkategoria: Administracja =Gmina Gaworzyce= Gmina Gaworzyce jest gminą wiejską w powiecie polkowickim, graniczącą z województwem lubuskim...) |
(Nowa strona: Kategoria: Ziemia Głogowska Podkategoria: Administracja =Gmina Gaworzyce= Gmina Gaworzyce jest gminą wiejską w powiecie polkowickim, graniczącą z województwem lubuskim...) |
Aktualna wersja
Podkategoria: Administracja
Gmina Gaworzyce
Gmina Gaworzyce jest gminą wiejską w powiecie polkowickim, graniczącą z województwem lubuskim. Obejmuje obszar 7718 ha, co stanowi 9,87% powierzchni ww. powiatu.
I. Administracja i władze samorządowe
1. Historia obszaru administracyjnego gminy od 1945 r. Gmina Gaworzyce została utworzona w lipcu 1945 r. (w 1945 r. używano nazwy Chwarzyce). Pierwszy zarząd, na czele z pierwszym wójtem Piotrem Kozarem, rozpoczął pracę 15 VIII 1945 Utworzenie GRN nastąpiło 10 X 1946. Gmina obejmowała pow. 15 370 ha. W jej skład wchodziło 15 wsi sołeckich: Brzeg Głogowski, Dalków, Domaniowice Gaworzyce Gostyń Grabik Kłobuczyn, Kłoda, Koźlice, Kromolin, Śrem, Wierzchowice, Wróblin Głogowski, Zabłocie, Żukowice oraz 13 przysiółków i kolonii: Dzików, Glinica, Góra Św. Anny, Korytów, Kurów Wielki, Mierzów, Mieszków, Regów, Słoćwina, Szczepów, Wilczyce, Witanowice, Zameczno. W latach 1954-1972 teren obecnej gminy Gaworzyce obejmowały gromady w Gaworzycach, Kłobuczynie i Kromolinie. W wyniku późniejszych zmian od 1.01.1959 r. miejscowości Kłobuczyn, Śrem, Witanowice, Grabik i Korytowo, ze zlikwidowanej gromady Kłobuczyn, zostały włączone do gromady Gaworzyce, a miejscowość Wierzchowice do gromady Nielubia. Z dniem 01.01.1962 r. miejscowości Dalków, Kurów Wielki i Regów, ze zlikwidowanej gromady Kromolin, znalazły się w gromadzie Gaworzyce. Gmina Gaworzyce została ponownie utworzona 1 I 1973. Objęła obszar 7674 ha, z zaludnieniem 3609 mieszk. (31 XII 1976). W jej skład weszły obszary 10 sołectw: Dalków, Gaworzyce, Gostyń, Grabik, Kłobuczyn, Koźlice, Mieszków, Śrem, Wierzchowice, Witanowice oraz przysiółki: Dzików, Korytowo, Kurów Wielki i Regów (włączony do Dalkowa). W latach 1945-1950 należała do woj. wrocławskiego (pow. głogowski), w latach 1950-1975 do woj. zielonogórskiego (pow. głogowski), a w latach 1976-1998 do woj. legnickiego. Od 1990 do 1999 r. podlegała Urzędowi Rejonowemu w Głogowie, a od 1999 r. należy do woj. dolnośląskiego (pow. polkowicki).
2. Samorządowa gmina od 1990 r. Pierwsze wolne wybory, przeprowadzone w dniu 27 V 1990, na kadencję 1990-1994, wyłoniły radę gminy w składzie: Józef Kiwacki, Stanisław Kurek, Bronisław Dziubka, Krystyna Saj, Wincenty Dziurman, Jan Dec, Józefa Jaworska, Mieczysław Michalski, Henryk Turaliński, Stanisław Szymański, Kazimierz Zielonka, Adam Piechocki, Edward Łukasik (przewodniczący). Wójtem został Edward Korościel. Kadencja 1994-1998: Jan Rygiel, Stanisław Szymczyszyn, Krzysztof Makowski, Czesław Ćwik, Jerzy Derczuk, Adam Kuźmicki, Maciej Wota, Mieczysław Michalski, Bronisław Kurek, Zbigniew Wawrzyńczyk, Stanisław Szymański, Witold Hajduk, Elżbieta Mazurkiewicz, Edward Łukasik (przewodniczący). Wójtem gminy był Edward Korościel. Kadencja 1998-2002: Jerzy Demczuk, Wiesława Frąckowiak, Edward Łukasik, Radosław Hajduk, Józef Małkiowicz, Franciszek Perłakowski, Ludwik Piasecki, Grzegorz Płuciennik, Maria Pucyk, Franciszek Stopa, Stanisław Szymański, Irena Szyniec, Albin Wilczak, Adam Wojtejnia. Przewodniczącymi rady byli Edward Łukasik i Grzegorz Płuciennik. Obowiązki wójta pełnili Edward Korościel, a następnie Zygmunt Badecki. Kadencja 2002-2006: Radosław Hajduk, Dariusz Cieniuch, Roman Urbaniak, Mirosław Błażejewski, Dariusz Podlak, Edward Białek, Janina Burda, Bronisława Kurek, Danuta Pawliszyn, Stanisław Szałęga, Zdzisław Kaczmarek, Krystyna Jakubowska, Mieczysław Garnek, Kazimierz Janusz, Elżbieta Jaremkiewicz. Przewodniczącym rady był Dariusz Cieniuch, a wójtem Jacek Szwagrzyk. Kadencja 2006-2010: Janina Burda, Roman Urbaniak, Mirosław Błażejewski, Maria Dutka, Mieczysław Garnek, Kazimierz Janusz, Zdzisław Kaczmarek, Mariusz Lazarek, Przemysław Maksymów, Wypych, Radosław Hajduk (przewodniczący). Wójtem był Jacek Szwagrzyk. Kadencja 2010-2014: Edward Białek, Marzena Borkowska, Janina Burda, Stanisław Gabrysz, Radosław Hajduk, Mariusz Lazarek, Iwona Marek, Kamil Murzyn, Danuta Pawliszyn, Ryszard Raczkowski, Beata Ratajczak, Małgorzata Różycka Anna Sojka, Bożena Wojtczak, Roman Urbaniak (przewodniczący), a Jacek Szwagrzyk był wójtem gminy. Kadencja 2014-2018: Danuta Pawliszyn (przewodnicząca), Edward Białek, Janina Burda, Jacek Bendyk, Paweł Chołoda, Maria Jankowa, Mieczysław Jóźwin, Marcin Koczyło, Agnieszka Kraus – Pieczarska, Jadwiga Kupnicka, Łukasz Najwer, Dariusz Podolak, Maria Rafałowicz, Anna Sojka, Bożena Wójtowicz. Wójtem został wybrany Jacek Szwagrzyk. Wójtowie gminy: Edward Korościel (1990-1997), Zygmunt Badecki (1997-2002), Jacek Szwagrzyk (od 2002 r.).
II. Charakterystyka gminy
1. Geografia Ukształtowanie powierzchni: gmina położona jest w zasięgu dwóch jednostek fizyczno–geograficznych o silnie odmiennych warunkach naturalnych. Są to mezoregiony: Wzgórza Dalkowskie (w makroregionie Wał Trzebnicki), obejmujący północną część gminy (79% pow.) i Równina Szprotawska (w makroregionie Nizina Śląsko-Łużycka), obejmujący południową część gminy (ok. 30% pow.). Granica między tymi jednostkami przebiega na południe od miejscowości Kłobuczyn i Gaworzyce, wzdłuż linii kolejowej. Równina Szprotawska jest rozległą, w większości podmokłą, niziną o niewielkim stopniu pofałdowania, o średniej wys. ok. 135 m n.p.m. Odznacza się bogatą siecią hydrograficzną, którą tworzy skomplikowany system kanałów melioracyjnych. Wzgórza Dalkowskie charakteryzują się licznymi pofałdowaniami. Znajdujący się na terenie gminy mikroregion Grzbiet Dalkowski odznacza się wyraźną wyniosłością terenu, osiągając w najwyższym punkcie (Dalkowska Góra) 228 m n.p.m. Struktura powierzchni: największy obszar zajmują użytki rolne – 4887 ha (63,3% pow.), następnie lasy i zalesienia – 1358 ha (17,6% pow.), łąki i pastwiska – 698 ha (9,1% pow.), 1454 ha (18,8% pow.) to pozostałe grunty i nieużytki.
2. Ochrona przyrody i krajobrazu Zróżnicowane środowisko przyrodniczo-krajobrazowe gminy sprawia, że ponad 60% jej powierzchni zostało objęte formami obszarowej ochrony: na Równinie Szprotawskiej jest to Przemkowski Park Krajobrazowy, o pow. 1143 ha w granicach gminy, co stanowi 5,1% obszaru całego parku oraz 14,8% obszaru gminy; otulina o pow. 1662,2 ha w granicach gminy, która stanowi 19,7% obszaru całej otuliny oraz 21,6% obszaru gminy; użytek ekologiczny „Przemkowskie Bagno”, o pow. 1139,9 ha w granicach gminy, co stanowi 67,2% całego użytku oraz 14,8% obszaru gminy; obszar sieci Natura 2000 PLB020003 „Stawy Przemkowskie”, z którego na terenie gminy zlokalizowane jest 1 249,1 ha. Obszary chronione na Wzgórzach Dalkowskich to: obszar chronionego krajobrazu „Wzgórza Dalkowskie” o pow. ok. 2100 ha w granicach gminy, co stanowi 27,0% jej obszaru; rezerwat przyrody „Dalkowskie Jary” w Leśnictwie Dalków o pow. 36,12 ha oraz obszar sieci Natura 2000 PLH 020088 „Dalkowskie Jary” o pow. 40,1 ha, obejmujący obszar rezerwatu wraz z otoczeniem. Indywidualną ochroną w formie pomników przyrody objęto w gminie 13 drzew w parkach podworskich i w rezerwacie przyrody „Dalkowskie Jary”.
3. Demografia Ludność gminy w 2016 r. wynosiła 3978 mieszk. (w 1991 r. – 3680). Na przestrzeni ostatniej dekady utrzymywał się stały poziom (2003 r. – 3866, 2008 r. – 4005, 2010 r. – 3855, 2013 r. – 3886). W skład gminy wchodzi 13 wsi sołeckich (w nawiasie ilość mieszkańców): Dalków (295), Dzików (118), Gaworzyce (1582), Gostyń (130), Grabik (98), Kłobuczyn (595), Korytów (48), Koźlice (337), Kurów Wielki (44), Mieszków (122), Śrem (44), Wierzchowice (479), Witanowice (86).
4. Czynniki rozwojowe i gospodarka Gmina Gaworzyce ma charakter rolniczy. Bardzo dobre gleby oraz sprzyjające warunki klimatyczne sprawiają, że silną i wiodącą sferą w strukturze gospodarczej gminy jest rolnictwo, które stanowi główne źródło utrzymania tutejszej ludności. Tereny użytkowane rolniczo zajmują 4887 ha, z tego: gleby o wysokiej I – III klasie bonitacyjnej występują w północnej i wschodniej części gminy, a w części południowej przeważają gleby klasy V i VI, z płatami gleb IV klasy. W strukturze produkcji dominuje kierunek roślinny: uprawa zbóż, głównie pszenicy i rzepaku. W gminie znajduje się 444 gospodarstw rolnych (dane na koniec 2016 r.), wśród których dominują te o średnim areale 15 ha (65% wszystkich gospodarstw), w tym 3 duże przedsiębiorstwa rolne o średniej pow. ok. 200 ha. Obok gospodarstw rolnych na terenie gminy zarejestrowanych było w 2016 r. 136 podmiotów gospodarczych, działających w sektorach: handel i gastronomia (36), budownictwo (38), transport pasażerski i towarowy (16), działalność wspomagająca edukację i pozaszkolne formy edukacji (4). Powierzchniowe zasoby surowcowe gminy, głównie piaski, gliny i torfy, nie nadają się obecnie do opłacalnej eksploatacji. Nadzieję na wzrost potencjału ekonomiczno-gospodarczego gminy rodzi jednak włączenie przez KGHM „Polska Miedź” S.A. do eksploatacji górniczej (branej pod uwagę w odległej perspektywie) znajdujących się na terenie gminy udokumentowanych złóż rudy miedzi i srebra „Gaworzyce-Radwanice” i „Radwanice”.
5. Infrastruktura techniczna Większość miejscowości w gminie korzysta z sieci wodociągowej (wyjątki to: Korytów, Śrem i Grabik). Dostarczana woda pochodzi z ujęć w Kłobuczynie, Gaworzyce – Mieszków, Dalków, Dzików, Witanowice i Wierzchowicach. Kurów Wielki zaopatrywany jest z sieci sąsiedniej gminy Żukowice. Znacznie gorzej uporządkowana jest sieć kanalizacyjna. Na terenie gminy funkcjonują tylko 3 lokalne oczyszczalnie ścieków: w Koźlicach, Dalkowie i Wierzchowicach oraz przepompownia ścieków w Gaworzycach. Na terenie gminy brak jest obecnie lokalnych składowisk śmieci i odpadów – odpady komunalne są odbierane i przetwarzane przez GPK „SITA” w Głogowie. Przez teren gminy przebiega sieć gazowa przesyłowa wysokiego ciśnienia w kierunku Żar i Żagania, lecz tylko w Gaworzycach, Kłobuczynie i Wierzchowicach mieszkańcy mogą korzystać z sieci gazowej. We wszystkich miejscowościach działa sieć telefoniczna, a usługi pocztowe świadczy Urząd Pocztowy w Gaworzycach.
6. Komunikacja Sieć i jakość dróg na terenie gminy zapewniają sprawność komunikacyjną w ruchu wewnętrznym i zewnętrznym. W układzie komunikacyjnym dominuje, i jednocześnie dzieli gminę na część północną i południową, droga krajowa nr 3 relacji Jakuszyce – Świnoujście (8 km na terenie gminy), na której odbywa się bardzo intensywny ruch o charakterze międzyregionalnym i międzynarodowym. Od 2014 r. trwa budowa drogi ekspresowej S3 na odcinkach Nowe Miasteczko – Gaworzyce i Gaworzyce – Kazimierzów z węzłem drogowym „Gaworzyce” projektowanego odcinka z istniejącą drogą powiatową Gaworzyce – Gostyń, a wraz z nią przebudowa całego układu dróg dojazdowych. Przewidywany termin zakończenia prac na terenie gminy to połowa 2018 r. Przez teren gminy przebiega odcinek 5 km drogi wojewódzkiej 297, relacji Kłobuczyn – Nielubia oraz 27 km dróg powiatowych i 77 km dróg gminnych oraz jednotorowa i niezelektryfikowana linia kolejowa nr 14 relacji Leszno – Głogów – Żagań, na której odbywa się obecnie tylko ruch towarowy.
7. Oświata. Placówki użyteczności publicznej W Gminie Gaworzyce działa od 2000 r. jeden nowoczesny obiekt szkolny o charakterze zbiorczym - Zespół Edukacyjny w Gaworzycach. W jego skład wchodzą Szkoła Podstawowa
i Gimnazjum Publiczne. Gmina prowadzi także Przedszkole Publiczne w Gaworzycach. Obwód szkolny placówki obejmuje 12 miejscowości z terenu gminy oraz 2 miejscowości z gminy Niegosławice. Dzieci i młodzież szkolna z Wierzchowic uczęszczają do placówek szkolnych w pobliskiej Nielubi, w gminie Żukowice. W Koźlicach funkcjonuje Punkt Przedszkolny prowadzony przez Fundację „Porozumienie Wzgórz Dalkowskich”.
Opiekę zdrowotną zapewnia mieszkańcom Gminny Ośrodek Zdrowia, a pomoc społeczną zapewnia Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Gaworzycach. Bezpieczeństwo: policja – Rewir Dzielnicowych w Gaworzycach oraz jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej w Gaworzycach, Kłobuczynie, Koźlicach i Wierzchowicach, które liczą aktualnie blisko 140 członków.
8. Organizacje społeczne Do organizacji, które zachęcają mieszkańców poszczególnych miejscowości do szeroko pojętej działalności i aktywności społecznej, należą liczne stowarzyszenia: „Lepsze Jutro, Twórzmy Dziś”, „Moto – Klub Gaworzyce”, „Partnerska Wieś w Dalkowie”, „Stowarzyszenie Miłośników Rękodzieła „Kreatywni”, „Fundacja Instytutu Rozwoju Ekonomii Społecznej”, „Stowarzyszenie Gwarek Gaworzyce”, „Fundacja Na Rzecz Rodziny i Rewitalizacji Polskiej Wsi w Dalkowie”. Lokalne grupy odnowy wsi należą do Regionalnego Programu Odnowa Wsi Dolnośląskiej i działają w Gostyniu, Korytowie, Kurowie Wielkim, Śremie, Wierzchowicach i Kłobuczynie. Dwie miejscowości z terenu gminy realizują program tzw. miejscowości tematycznej – Kłobuczyn – „Wioska Kasztanowców”, Kurów Wielki – „Wioska Sympatyków Rowerowych”.
9. Kultura Upowszechnianiem kultury zajmuje się Dom Kultury „Jowisz”, mieszczący się w odrestaurowywanym pałacu. Placówka, oprócz prowadzenia bieżącej działalności sekcji, Klubu Seniora, Klubu Najmłodszych, Wolontariatu „Młodzi Jana Pawła II”, jest organizatorem cyklicznych imprez. Należą do nich: Gaworzycki Jarmark Kupiecki, Stoły Wielkanocne Powiatu Polkowickiego, Regionalny Przegląd Piosenki i Tańca, Powiatowy Konkurs Recytatorski „Kocham Cię Ojczyzno”, Wiosenne Plenery Fotograficzne, Dni Seniora, Dożynki Gminne, festyny letnie. Bazę do przeprowadzania imprez stanowią: sala widowiskowa w Domu Kultury, scena i wydzielony teren w Parku Gminnym, świetlice wiejskie w Kłobuczynie, Wierzchowicach i Koźlicach. Działalność prowadzi Gminna Biblioteka Publiczna w Gaworzycach oraz punkty biblioteczne w Dalkowie i Kłobuczynie. Prawdziwą wizytówką gminy jest Zespół Górali Czadeckich „Dawidenka” z Koźlic, jeden z czołowych zespołów folklorystycznych Dolnego Śląska. Zespół od wielu lat jest laureatem nagród na festiwalach i przeglądach twórczości ludowej w kraju i za granicą. W 2007 r. został uhonorowany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego medalem „Zasłużony dla Kultury Polskiej”.
10. Sport Na terenie gminy działają 4 kluby sportowe, prowadzące drużyny piłki nożnej: GLKS Gaworzyce, KS Kłobuczyn, LZS Koźlice i Amator Wierzchowice. Najbardziej rozbudowaną kompleksowo bazą sportowo – rekreacyjną na terenie gminy jest ta przy Zespole Edukacyjnym w Gaworzycach – z halą sportowo – widowiskową, bieżnią tartanową, boiskami do piłki nożnej, ręcznej i koszykowej oraz „SKATEPARK” do jazdy na deskorolkach. Na wzgórzu (dawnym wysypisku śmieci obok Gaworzyc) utworzono tor motocrossowy.
11. Dziedzictwo kulturowe Do rejestru WKZ wpisano 23 obiekty architektury, znajdujące się na terenie gminy, w tym pięć zespołów pałacowo – parkowych: w Dalkowie, Gaworzycach, Mieszkowie, Śremie, Wierzchowicach i Witanowicach oraz zabytki architektury sakralnej: kościoły w Gaworzycach, Kłobuczynie i Kurowie Wielkim. Rejestr obejmuje również 5 zespołów zabytków ruchomych (wyposażenia kościołów w Gaworzycach i Kurowie Wielkim). Do ewidencji WKZ wpisano 107 obiektów pośredniej ochrony konserwatorskiej, głównie budynków mieszkalnych i zabudowań gospodarczych, zespoły dworskie i budynki stacji PKP. Spośród zabytków sakralnych najcenniejszym obiektem jest kościół św. Jana Chrzciciela w Kurowie Wielkim, posiadający również wybitnej klasy zespół zabytków sepulkralnych. Cennymi zabytkami w skali Dolnego Śląska są mauzoleum w Gaworzycach i rycerska wieża mieszkalna w Dalkowie Na terenie gminy zewidencjonowano także stanowiska archeologiczne, z których 4 zostały wpisane do rejestru WKZ. Są to grodziska z okresu wczesnego średniowiecza i kultury łużyckiej. Ponadto na obszarze gminy znajduje się 105 obiektów o walorach kulturowych, wpisanych do ewidencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
12. Turystyka Gmina Gaworzyce posiada ciekawe walory turystyczne i doskonałe warunki do uprawiania turystyki rowerowej i pieszej oraz edukacyjno-ekologicznej. Koncentrują się one na terenie Przemkowskiego Parku Krajobrazowego i na Wzgórzach Dalkowskich. Obydwa kompleksy przecinają szlaki turystyczne, głównie trasy rowerowe. Gmina jest również atrakcyjna pod względem turystyki kulturowej, głównie z powodu nagromadzenia na jej terenie wartościowych zabytków sakralnych. Poza oznakowanymi trasami turystycznymi, na terenie gminy nie ma miejsca inna działalność o charakterze turystycznym.
13. Kwestie wyznaniowe Na obszarze gminy dominuje jednolita struktura wyznaniowa – znajdują się tu parafie i obiekty sakralne obrządku rzymskokatolickiego: w Gaworzycach parafia pw. św. Barbary (z kościołami filialnymi, w Gaworzycach pw. Matki Bożej Różańcowej; w Koźlicach kaplica pw. Podwyższenia Krzyża Świętego (dla miejscowości: Gaworzyce, Koźlice, Mieszków, Grabik i Dzików); w Kobuczynie parafia pw. św. Jadwigi Śląskiej (dla miejscowości Kłobuczyn i Korytów); w Wierzchowicach pw. Świętej Trójcy (jako kościół filialny parafii w Jakubowie) i w Kurowie Wielkim parafia pw. św. Jana Chrzciciela (dla miejscowości: Kurów Wielki, Dalków, Śrem, Gostyń i Witanowice).
14. Przynależność do organizacji Gmina jest członkiem Związku Gmin Zagłębia Miedziowego i partnerem Fundacji „Porozumienie Wzgórz Dalkowskich”.
III. Herb i flaga Gminy Gaworzyce
Herb gminy wyobraża na tarczy późnogotyckiej wiszącą w błękitnym polu, i z prawej strony przechyloną ku dołowi, złotą wagę szalkową ze wskaźnikiem. Nowy herb ma kształt standardowy dla polskiej heraldyki samorządowej. Błękitna barwa pola tarczy nawiązuje do dawnego herbu Gaworzyc i podkreśla przymioty mieszkańców gminy. Godłem jest ww. wisząca i z prawej strony przechylona waga szalkowa ze wskaźnikiem. Jest ona współczesną interpretacją godła ze starszej wersji pieczęci sądu w Gaworzycach i nawiązuje do godła pieczęci samorządowej Gaworzyc z XIX w., stanowiąc przypomnienie o dawnym statusie Gaworzyc jako miejscowości targowej. Flaga gminy to prostokątny płat błękitnego materiału o proporcjach 5:8, na którym umieszczone jest centralnie godło gminy – szalkowa waga przechylona prawostronnie, ze wskaźnikiem.
Źródła:
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Gaworzyce; materiały otrzymane w biurze obsługi Rady Gminy, poszczególnych komórek organizacyjnych Urzędu Gminy i instytucji gminnych.
Literatura:
W. Nawrocki, Podział administracyjny powiatu głogowskiego w latach 1944 – 1973, mps, MAH w Głogowie; A. Bok, Związek Gmin Zagłębia Miedziowego. Przewodnik przyrodniczo-turystyczny, Polkowice 2007.
Netografia:
Glogopedia – Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej – Kategoria: miejscowości – „Gaworzyce”; Gmina Gaworzyce – strona internetowa Urzędu Gminy Gaworzyce (www.gaworzyce.com.pl); Powiat Polkowicki – strona internetowa powiatu polkowickiego (www: powiat polkowicki.pl).
Zbigniew Mazurek [EZG z. 77, 2017 – Gmina Gaworzyce]
