Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
(Nowa strona: Kategoria:Historia do 1945 Podkategoria: Zagadnienia religijne =Elżbietanki= Zgromadzenie Sióstr św. Elżbiety (Congregatio Sororum a Sancta Elisabeth – CSSE) powstał...) |
(Nowa strona: Kategoria:Historia do 1945 Podkategoria: Zagadnienia religijne =Elżbietanki= Zgromadzenie Sióstr św. Elżbiety (Congregatio Sororum a Sancta Elisabeth – CSSE) powstał...) |
Aktualna wersja
Podkategoria: Zagadnienia religijne
Elżbietanki
Zgromadzenie Sióstr św. Elżbiety (Congregatio Sororum a Sancta Elisabeth – CSSE) powstało 27.09.1842 r. w Nysie z inicjatywy: Doroty Klary Wolff, Matyldy Merkert, Marii Merkert oraz Franciszki Werner, które zajęły się ambulatoryjną opieką chorych w ich domach. Początkowa nazwa zakonu brzmiała: Stowarzyszenie Sióstr pod wezwaniem Serca Jezusa do pielęgnowania chorych pozbawionych pomocy i opieki (1844 r.), a następnie była zmieniana na: Szare Siostry św. Elżbiety (1850), Stowarzyszenie św. Elżbiety zwane „Szare Siostry” (1858), Siostry św. Elżbiety (1871) i Szare Siostry św. Elżbiety. Od 1925 r. funkcjonowała nazwa Zgromadzenie Sióstr św. Elżbiety.
Elżbietanki podjęły się służby ubogim, prowadzenia szpitali i domów starców, ponadto zajęły się opieką nad osobami osamotnionymi, wspierały ludzi starszych oraz dzieci upośledzone i opóźnione w rozwoju. Zajęły się także wychowywaniem ogólnym i religijnym dzieci oraz młodzieży (głównie w przedszkolach i szkołach).
Utworzone na przełomie XIX i XX w. liczne placówki elżbietanek skłoniły władze zakonne do podziału kongregacji na prowincje (1901 r.). Dom wrocławski – siedziba zarządu generalnego - był jednocześnie domem prowincjonalnym, do którego afiliowano 200 placówek (około 1900 r. prowincja macierzysta Nysa-Wrocław liczyła 176 domów i 1481 sióstr). Najstarsze placówki elżbietanek powstawały kolejno od 1842 r. w Nysie (1842), Prudniku (1854), Bielawie (1855) i innych miastach prowincji. W 1861 r. utworzono domy zakonne w Głogowie, Jeleniej Górze i Środzie Śląskiej.
W roku 1861 archiprezbiter głogowski Franz Wuttke zwrócił się z prośbą do przełożonych zakonu w sprawie opieki nad chorymi gminy wielkomiejskiej i już lipcu tego roku do Głogowa przybyły Hildegarda Klose, Seraphine Lichteblau i Philippine Kinner. Początkowo wynajęły one mieszkanie na Schulstrasse (obecnie ul. Szkolna, Balwierska i Plac Solny), a od 10.05.1868 r. przeprowadziły się do własnego domu zakonnego przy Jesuitenstrasse 7 (ob. ul. Rzeźnicza, Smolna), który zakupiła matka M. Merkert. Tam z inicjatywy kanonika Theodora Warntscha, proboszcza parafii św. Mikołaja, urządziły w 1887 r. szpital. Jednak już 19.11.1893 r. przeprowadziły się na wykupioną posesję Wingenstrasse 4/5 (ob. częściowo ul. H. Kołłątaja). Pod nadzorem matki Hildegardy wzniesiono St. Elisabeth-Krankenhaus (szpital św. Elżbiety) oraz kaplicę Niepokalanego Poczęcia (oddaną w 1894 r.). Za kadencji proboszcza Linusa Mache elżbietanki wybudowały (1902 r.) obok szpitala dom starców St. Josephshaus (Dom św. Józefa). Podczas I wojny św., od 1914 r. do dyspozycji rannych było w szpitalu 150 łóżek, a siostry zapewniały w nim opiekę. Jednocześnie cztery z nich posługiwały w innych głogowskich lazaretach, a jedną oddelegowano do belgijskiego lazaretu polowego. 12 sióstr z zagranicznych filii zostało przydzielonych do lazaretów głogowskich.
Elżbietanki współpracowały z miejscowym duchowieństwem i były wspierane przez kolejnych miejskich proboszczów. Od 1926 r. w głogowskim Domu św. Józefa mieszkał i aktywnie wspierał działalność elżbietanek radca duchowny Maximilian Jüttner (będący jednocześnie asystentem generalnym Unii Apostolskiej). Siostry pod przewodnictwem Danieli Radler wspomagały aktywnie głogowskich redemptorystów przy tworzeniu tymczasowego klasztoru przy kolegiacie (1924 r.) oraz w budowie kościoła i domu zakonnego (1928 r.). Odnotowano iż tylko w 1935 r. 22 siostry pielęgnowały w szpitalu 1291 chorych, a w tzw. ruchomym szpitalu – 159 chorych. W domu starców opiekowały się 56 osobami, a w przedszkolu – 94 małymi dziećmi, ponadto wobec 621 osób wykonały medyczne zabiegi pomocnicze. W okresie II wojny światowej elżbietanki nadal zajmowały się ambulatoryjną pielęgnacją chorych. Opiekowały się też ubogimi i pomagały w pracy duszpasterskiej. W domu starców (do 1941 r.) znajdowało się 56 podopiecznych, a do przedszkola prowadzonego przez siostry uczęszczało (do 1941 r.) 95 dzieci. W tym okresie ich szpital dysponował 80 łóżkami, a od 7.11.1941 r. do stycznia 1945 r. działał szpital wojskowy posiadający 150 łóżek. W styczniu 1945 r. nastąpiła ewakuacja szpitala wojskowego na zachód, a w lutym 11 sióstr wyjechało do Halle. Około 10 sióstr pozostawało w szpitalu, w którym zatrzymywały się transporty rannych. Ostatni transport (około 200 rannych) wyjechał stąd 11.02.1945 r.. Następnie elżbietanki opiekowały się wysiedlonymi, uchodźcami i bezdomnymi. 3.06.1945 r. spłonął szpital i dom starców. Siostry zakonne wraz z podopiecznymi schroniły się w piwnicach, skąd usunęło je wojsko radzieckie do miejsca zgromadzenia Niemców w b. koszarach Hindenburga. Elżbietanki pracowały w miejskim szpitalu (w tym 3 siostry asystowały w sali operacyjnej). W dalszym ciągu prowadziły dla podopiecznych z domu starców kuchnię ludową (częściowo zaopatrywaną przez jednostki radzieckie) i przedszkole. Likwidacja placówki zakonnej nastąpiła 23.06.1947 r.
Głogowska wspólnota zakonna elżbietanek w kolejnych latach liczyła: 1863 r. – 5 sióstr, 1870 – 7, 1887 – 9, 1910 – 19, 1910 – 21 oraz 1935 – 22. Wśród sióstr pracujących w Głogowie były m.in.: Gordiana Riedel (zm. 2.08.1891), Petronella Simon (zm. 16.10.1896), Rogata Wrusch (zm. 15.01.1900), Theophila Schwarz (zm. 28.12.1902), Osanna Görigk (zm. 10.08.1904), Egwina Striegan (zm. 31.01.1905), Wilfrieda Schönborn (zm. 11.07.1910), Agatha Neuber (zm. 21.09.1910), Hildegarda Klose (zm. 26.03.1911), Torella Tischler (zm. 7.05.1913), Philippa Rother (zm. 22.05.1915), Theorina Nawrath (zm. 1.09.1926), Goswina Jendritzki (zm. 30.06.1927), Adelharda Walter (zm. 11.10.1928), Daniela Radler (zm. 16.03.1931), Cornelia Koch (zm. 18.06.1931), Pientia Brodkorb (zm. 16.11.1931) oraz Switberta Prill (zm. 19.06.1937). W źródłach z okresu II wojny światowej wymieniane były także: Alfonsa Borowska, Gerwina Kurda, Celina Kuschel, Walberta Nitschke, Luka Russkoff, Benedyka Schlums, Metodia Scholze, Alfreda Schulz, Edeltraud Witkowska, Merwina Zegarska oraz Wolfgangis Zobel.
Poza Głogowem elżbietanki posiadały jeszcze w powiecie głogowskim placówki w miejscowościach: Jaczów (od 1921 r.; fundacja w parafii św. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza), Kłobuczyn (od 1900 r.; klasztor/fundacja św. Jadwigi) oraz Sława (od 1904 r.; fundacja/klasztor św. Józefa).
Literatura: J. Schweter, Geschichte der Kongregation der Grauen Schwestern von der heiligen Elisabeth. Ein Beitrag zur Geschichte der katholischen Karitas und Mission in den letzten 100 Jahren - II.: Die einzelnen Niederlassungen nach den Ordensprovinzen, Breslau 1937, s. 36-37; M.R. Górniak, Elżbietanki, w: Zakony i zgromadzenia zakonne na ziemi głogowskiej, red. M.R. Górniak, Głogów 2009, s. 56-74, 224-228 (zawiera szczegółową bibliografię); A. Maziarz, Śląskie samarytanki. Opieka zdrowotna rodzimych zgromadzeń zakonnych na Śląsku w latach 1842-1914, Warszawa 2009, s. 50-58, 236, 244; J. Mandziuk, Historia Kościoła katolickiego na Śląsku – czasy nowożytne – tom 3, część 4: (1914-1945), Warszawa 2010, s. 191-205.
Marek Robert Górniak [EZG 78, 2018 – Elżbietanki]
