Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
(Nowa strona: Kategoria: Okres nowożytny (1500-1945) =Rosa Bernard= Teolog i doktor filozofii, długoletni opat klasztoru cystersów w Krzeszowie. Był inicjatorem kultu św. Józefa na Śląsku...) |
(Nowa strona: Kategoria: Okres nowożytny (1500-1945) =Rosa Bernard= Teolog i doktor filozofii, długoletni opat klasztoru cystersów w Krzeszowie. Był inicjatorem kultu św. Józefa na Śląsku...) |
Aktualna wersja
Rosa Bernard
Teolog i doktor filozofii, długoletni opat klasztoru cystersów w Krzeszowie. Był inicjatorem kultu św. Józefa na Śląsku (założył Bractwa Świętego Józefa). Budowniczy świątyń i mecenas sztuki.
Johann Christoph Rosa (zakonne imię Bernard) urodził się 24 VI 1624 r. w Głogowie jako najstarsze dziecko notariusza Johanna Petera Rosy i Sabiny z domu Gross. Poprzez swoją matkę był związany ze starym rodem Fischerów, wielce zasłużonym w przeszłości dla Głogowa. Z tej rodziny wywodziła się również Urszula - opatka benedyktynek w Lubomierzu koło Lwówka Śląskiego, zaś jedna z sióstr Dorota była zakonnicą. Inny jego krewny Johannes Fischer był jezuitą. Bernard Rosa głęboką religijność wyniósł z katolickiego domu rodzinnego, a analiza biografii wskazuje, iż jego kult dla św. Józefa sięgał dzieciństwa. W 1639 r. opuścił rodzinny dom i udał się do Polski. Po powrocie w 1641 r. rozpoczął we Wrocławiu studium retoryki, przerwane okupacją miasta przez Szwedów. Studia filozoficzne, odbyte u jezuitów w Kolonii w latach 1644-1645, ukończył doktoratem. Zdecydował się na pogłębienie studiów teologicznych w Rzymie, lecz poważna choroba zmusiła go do pozostania w Monachium. Tam kontynuował studia teologiczne. Ostateczną formację teologiczną otrzymał w diecezjalnym ośrodku teologicznym w Nysie. W 1649 r., mając 25 lat Rosa wstąpił do zakonu cystersów w Henrykowie. Wtedy był już znany ze swoich walorów duchowych i intelektualnych, a dziekan Głogowa przepowiadał mu szybkie uzyskanie godności opata. Umierając w listopadzie 1651 r. opat Henrykowa wybrał go na swojego spowiednika. Powierzono mu liczne funkcje zakonne, a od 25 VII 1660 nadano urząd opata Krzeszowa. Opactwo to od 1292 r. było filią Henrykowa (Rosa był równocześnie przeorem Henrykowa). Ponieważ było mocno zagrożone wpływami reformacji, Rosa zaprzysiągł szerzenie kultu św. Józefa w celu przeprowadzenia rekatolicyzacji tych okolic. Szerząc kult tego świętego był wiernym wykonawcą postanowień kapituły generalnej cystersów z 1613 r., która nakazywała jego upowszechnienie. Nieprzerwanie od 1673 r. przez dwadzieścia dwa lata pełnił funkcję wikariusza generalnego i wizytatora prowincji dla obu części Śląska. Odbył liczne podróże, między innymi do Rzymu (1661) i Citeaux (1672 i 1683). Będąc znanym mecenasem sztuki współpracował Rosa z wielkimi konwertytami zasłużonymi dla kultury religijnej Śląska. Jednym z nich był doktor medycyny i filozofii, poeta i mistyk Jan Scheffler, znany jako Angelus Silesius (1624-1677). Drugim był najwybitniejszy śląski malarz doby baroku Michael Willmann (1630-1706). Do tego kręgu należał też wielce zasłużony dla katolickiej reformacji na Śląsku biskup (1664-1671) Sebastian Rostock, zaprzyjaźniony z Rosą od czasu wspólnych studiów w Nysie. Dzięki ich ścisłej współpracy kult św. Józefa został pogłębiony poprzez wartościową literaturę ascetyczno-teologiczną, która stała się natchnieniem do powstania wielu dzieł sztuki. Bernard Rosa nadał kultowi św. Józefa szeroki zasięg społeczny. Poprzez założenie 19 III 1669 bractwa św. Józefa uczynił z opactwa centrum odnowy i pogłębiania życia katolickiego na Śląsku. Do bractwa należeli zakonnicy klasztorów z Czech, Moraw, Austrii, Bawarii, Nadrenii i Westfalii. Do tego dochodziły tysiące członków ze Śląska. Pod koniec XVII w. skupiało ono około 100 tysięcy członków, reprezentujących wszystkie warstwy i stany społeczne. Opatowi Rosie przynajmniej pośrednio zawdzięczają też swe istnienie liczne bractwa św. Józefa i św. Rodziny powstałe na przełomie XVII i XVIII wieku. Z powyższych powodów wielce znacząca i twórcza postać opata Rosy zyskuje miano prekursora kultu św. Józefa na Śląsku. Rosa umarł w 72. roku życia, w poranek uroczystości Wszystkich Świętych 1696 r. Trumna z jego zwłokami znajduje się do dzisiaj w krypcie klasztoru w Krzeszowie.
Pisma Bernarda Rosy
Ważnym przejawem aktywności Rosy była jego twórczość pisarska. Mimo dużych zniszczeń i rozproszeń XVII i XVIII-wiecznych śląskich bibliotek zakonnych, w oparciu o katalogi i opracowania zdołano ustalić dorobek pisarski opata Rosy, liczący dwadzieścia jeden tytułów. Jedna trzecia całego pisarskiego dorobku opata ukazuje i kształtuje kult św. Józefa. Wśród druków o charakterze modlitewników, niewielkich traktatów ascetyczno-mistycznych, na uwagę zasługują modlitewniki brackie. Jego ulubionymi gatunkami literackimi była udramatyzowana narracja, liryka w postaci pieśni religijnej oraz teksty modlitewne. Językiem, którym się posługiwał, był język niemiecki, a wyjątkowo tylko łaciński i polski.
W swych pismach Rosa łączył wnikliwość i rzetelność teologa, głębię duchową mistyka i praktyczny zmysł duszpasterza. Cały józefologiczny wykład Rosy oparty jest na nurcie mistyki wyrażonej koncepcją trynitarnego egzemplaryzmu. Podstawę stanowiła doktryna Bernarda z Clairvaux (zm. 1153). Obok niej oparł się na danych skryptualistycznych z ewangelii dzieciństwa Jezusa i Starego Testamentu, interpretowanych w sensie alegoryczno-moralnym. Dużą uwagę poświęcił Ojcom Kościoła i pisarzom greckim. Z myśli średniowiecznej zaczerpnął przekazy liturgiczne, naukę teologów, pisarzy, największych mistyczek tego okresu oraz świadectwa legendarne. Ponadto Rosa oparł się na dorobku Jana Gersona (zm. 1429) i Izydora de Isolanis (zm. 1528). Ze współczesnych wywarli na nim pewne piętno zakonnicy hiszpańscy, włoscy i francuscy, a głównie Piotr Morales (zm. 1614) i Paweł de Barry (zm. 1661). Dzięki przyjaźni z Angelusem Silesiusem i Michaelem Willmannem mógł swą doktrynę wyrazić w literaturze, sztuce i architekturze - co stanowi rzadki fenomen kulturowy. Co więcej, jego przyjaźń z biskupem Sebastianem Rostockiem, bliska więź z zakonami jezuitów i karmelitów, a także jego funkcja wizytatora, ułatwiły włączenie jego doktryny w nurt śląskiej reakcji katolickiej i w znacznym stopniu przyczyniła się do częściowej rekatolicyzacji tych ziem.
Pierwsze drukowane prace Bernarda Rosy dotyczyły Maryi i problemu śmierci - Marten-Dienst... (Wrocław 1661), Maner und Weise... (Wrocław 1664). Jego pierwszą książką na temat Józefa był modlitewnik bracki Ehren Kränzlein dem Hochheiligen Patriarche Josepho... (Wrocław 1669, Kłodzko 1689), który ukazywał życie, cnoty i tytuły św. Józefa w ścisłym kontekście życia Jezusa i Maryi. W 1671 r. wydrukowano w Nysie kolejną książkę Rosy Kunst aller Kunste..., która była jakby poradnikiem umierania w świętości. Następnym chronologicznie dziełem ascetycznym Rosy był modlitewnik poświęcony kultowi czternastu świętych wspomożycieli, na czele których umieścił Jezusa, Maryję i Józefa – Hülf in der Noth... Pozycja ta osiągnęła kilka wydań (między innymi Kłodzko 1687, 1693). W kolejnych latach Rosa opracował wiele pieśni, z których znaczna część jest do dziś wykonywana w krajach obszaru języka niemieckiego. Jedyny łaciński druk opata dedykowany kapłanom i zakonnikom Pharetra diiectionis (Kłodzko 1691) łączył kult do św. Józefa z nabożeństwem eucharystycznym. W 1693 r. także w Kłodzku opublikował Rosa modlitwy i akty strzeliste pochodzące z objawień cysterskich mistyczek - św. Mechtyldy (zm. 1299) i św. Gertrudy (zm. 1302). Ostatnim pisarskim dziełem opata było trzecie wydanie modlitewnika brackiego z ukazaniem żywota św. Józefa, jego cnot i godności, statutów i praktyk bractwa oraz przykładów modlitw ku jego czci. Nosił on tytuł Grüssauischer Josephbuch... (Kłodzko 1694).
Literatura:
T. Fitych, Bernard Rosa (1624-1696) - opat krzeszowickich cystersów - jako propagator kultu św. Józefa [w:] Józef z Nazaretu, pr. zb., T. 2, Kraków 1979, s. 267-290;
T. Fitych, Bernarda Rosy nauka o św. Józefie w świetle koncepcji mistycznych zaślubin duszy z „Trójcą Stworzoną”. „Colloquium Salutis – Wrocławskie Studia Teologiczne”, T. 16, 1984, s. 119-165;
T. Fitych, Cystersi w Krzeszowie jako propagatorzy kultu św. Józefa na Śląsku w XVII i XVIII wieku. „Colloquium Salutis - Wrocławskie Studia Teologiczne”, T. 10 z 1978, s. 122-146;
T. Fitych, „Trójca Stworzona” jako podstawowa kategoria józefologii opata Bernarda Rosy SOC (1624-1696), „Summarium”, T. 10 (30), 1981, s. 83-91;
T. Fitych, Trójca Stworzona. Nauka o św. Józefie na Śląsku, Lublin 1990, s. 95-145, 265-268;
P. A. Rose, Bernardus Rosa (1624-1696) - Abt von Grüssau [w:] Glogau im Wandel der Zeiten - Głogów poprzez wieki, Würzburg 1992, s. 399-401.
Marek R. Górniak [EZG z. 34, 1995 – Rosa Bernard; EZG z. 34, 1995 – Rosa Bernard - pisma]
