Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
(Nowa strona: Kategoria: Miejscowości =Lipinki= Wieś sołecka (około 660 mieszkańców) w gminie Sława, powiat wschowski, województwo lubuskie; położona 4 km na południe od Sławy. Niemi...) |
(Nowa strona: Kategoria: Miejscowości =Lipinki= Wieś sołecka (około 660 mieszkańców) w gminie Sława, powiat wschowski, województwo lubuskie; położona 4 km na południe od Sławy. Niemi...) |
Aktualna wersja
Lipinki
Wieś sołecka (około 660 mieszkańców) w gminie Sława, powiat wschowski, województwo lubuskie; położona 4 km na południe od Sławy. Niemiecka nazwa: Linden.
Nazwa
W kilku dokumentach dotyczących między innymi sprzedaży ziemi lub spraw spadkowych odnaleźć można zapiski o miejscowości „Lindenaw” czy też „Lyndenau” znajdującej się w okręgu sławskim. W czasach nowożytnych ugruntowuje się nazwa Linden, która w niezmienionej postaci przetrwała do 1945 r. Miano miejscowości wywodzi się od niemieckiego Linde czyli lipa. Nie wiadomo, czy jest to pierwotna nazwa wsi, czy też istniała już wcześniej jakaś nazwa słowiańska tej osady, względnie czy Linden jest zniekształceniem (zniemczeniem) takiej nazwy.
Historia do roku 1945
Bogate w wodę okolice dzisiejszej wsi Lipinki już od pradziejów były dogodnym miejscem osadniczym. W okresie średniowiecza w dolinie cieku wodnego, płynącego w kierunku Jeziora Tarnowskiego, wybudowano obronny gród stożkowy. Jego nasyp i oblewająca go fosa zachowały się w dobrym stanie do dziś*.
Pierwsze pisemne wzmianki o wsi pojawiają się dopiero w pierwszej połowie XVI w.: w 1515 r. Lipinki wymienione są jako własność Hansa Kottwitza.
Lipinki z biegiem czasu rozbudowywały się. W środku wsi wybudowano kościół. Podczas reformacji (wojny trzydziestoletniej?) świątynię przejęli miejscowi ewangelicy. Po pokoju westfalskim, 13 I 1654 specjalna komisja złożona z przedstawicieli cesarza oraz władz kościelnych przekazała klucze do świątyni katolikom. Ze względu na to, że byli oni w mniejszości, parafia nie mogła utrzymać własnego proboszcza. Dlatego początkowo kościół był obsługiwany przez duchownego ze Sławy, a ostatecznie wieś włączono do parafii Krzepielów. Miejscowi ewangelicy udawali się do kościoła granicznego w Wygnańczycach, będących już w granicach Rzeczypospolitej. Podczas wojen śląskich, oddziały rosyjskie wspomagające Habsburgów jesienią 1759 r. dotarły w okolice Sławy. Kościół w Lipinkach został wtedy podpalony i zamieniony w ruinę. Pozostałości jego murów zostały rozebrane w 1864 r. Na placu pozostała tylko drewniana dzwonnica i cmentarz. Teren ten został splantowany po II wojnie św. (w latach 90. XX w. wybudowano tu nowy kościół). Protestanccy mieszkańcy Lipinek należeli w okresie pruskim do parafii w Sławie. W 1925 r. na 623 mieszkańców było 493 ewangelików i 125 katolików.
Właścicielami majątku byli, po Kottwitzach, od 1557 r. Niebelschützowie. Spis dóbr księstwa głogowskiego z 1681 r. podaje, że Lipinki i sąsiedni Merzdorf (od 1937 r. zachodnia część Starego Strącza) należały do Balthasara von Niebelschütz, jako jedna z dwóch części rodzinnego fideikomisu. W spisie z 1718 r. odnotowany jest Sigmund Adrian von Unruhe. Wskazuje to na istniejący już podział wsi na dwie części. Potwierdzają to tabele podatku gruntowego i ludności wsi śląskich z około 1765 r., według których jedną część posiadała rodzina von Niebelschütz. Ich majątek wyceniono na 10.750 talarów, a włości zamieszkiwało (rodziny): 10 kmieci, 11 zagrodników, 10 chałupników i komorników; wśród nich było 2 rzemieślników. Druga część wsi należała do rodu von Unruh. Ich część wyceniono na 10.047 talarów, zamieszkiwało zaś: 10 kmieci, 19 zagrodników, 11 tak zwanych ludzi wolnych, 8 chałupników i komorników; wśród nich 9 rzemieślników.
W 1791 r. właścicielem pierwszego majątku z jednym folwarkiem był Balzer von Niebelschütz. W tej części znajdował się katolicki kościół filialny (nieczynny?), dwór oraz m.in. dwie szkoły i karczma; zamieszkiwało ją 199 osób. Drugi majątek z jednym folwarkiem należał do landrata von Unruhe. W jego części znajdował się dwór, karczma 6 wiatraków; zamieszkiwało ją 268 osób.
W spisie dóbr z 1870 r. i w późniejszych spisach obydwa majątki znajdowały się w jednych rękach. Do początków XX w. powierzchnia wynosiła 1033-1045 ha, od roku 1909 - około 840 ha. Właścicielami byli: 1870 – von Schulz, 1876-1866 – bracia Moll z Leszna, 1891-1905 - Alfred Fletcher z Mikowic, pow. Oleśnica, 1909-1937 (do 1945?) – rodzina Heinze.
Według spisów mieszkańców w Lipinkach zamieszkiwało w 1756 r. 467 mieszkańców, w 1845 r. było ich 645, w 1858 r. – 771, w 1890 r. – 743, w 1910 r. – 660 (z czego 114 w majątku, w 1933 r. - 572, a w 1943 r. – 537. Do gminy wiejskiej Lipinki przed II wojną św. należały: przysiółki Kamienna (Steinitz Kol.) i Jutrzenka (Morgenstern Kol.), Linderei (obecnie część zachodnia Starego Strącza) oraz Birkwitz (folwark znajdujący się około 2,5 km na południowy-wschód od wsi – został rozebrany na początku XX w.). Gmina miała powierzchnię 1.741 ha.
W 1913 r. otwarto linię kolejowa z Kolska przez Sławę do Głogowa. Jeden z przystanków wyznaczono przy kolonii Linderei. Dlatego stacja terytorialnie należała do Lipinek, a po wojnie otrzymała nazwę Lipinka Głogowska.
- [*] Latem 2008 r. przeprowadzone zostały badania archeologiczne obiektu przez Dominika Nowakowskiego (wrocławski oddział Instytutu Archeologii i Etnologii PAN). Odkryte pozostałości konstrukcji drewnianej i pozyskany materiał ceramiczny z najstarszego poziomu osadniczego wskazują na 2. połowę/ostatnią ćwierć XV w., jako czas wzniesienia dworu rycerskiego. Późniejsza przebudowa założenia, którego głównym elementem był murowany budynek mieszkalny, miała miejsce około przełomu XVI i XVII w. Pozyskano bogaty materiał ceramiczny z tego czasu, m.in. kafle piecowe. Według D. Nowakowskiego obiekt funkcjonował co najmniej do schyłku XVIII w., po czym w nieznanych okolicznościach uległ zniszczeniu. Zob. D. Nowakowski, Lipinki – materiały archeologiczne do historii wsi i dworu, „Nasza Sława” nr 4(51) 2008 oraz tegoż, Siedziby książęce i rycerskie księstwa głogowskiego w średniowieczu, Wrocław 2008, s. 498 i n. A. Bok
Literatura (chronologicznie):
F. A. Zimmermann, Beyträge zur Beschreibung von Schlesien, t. 10, Brieg 1791;
„Schlesisches Güter-Adressbuch“, Breslau 1870- 1937;
J. Blaschke, Geschichte der Stadt Glogau und des Glogauer Landes, Glogau 1913;
Die Inventare der nichtstaatlichen Archive Schlesiens II. Kreis und Stadt Glogau [oprac. K. Wutke], „Codex diplomaticus Silesiae“, t. XXVIII, Breslau 1915;
Tabele podatku gruntowego i ludności wsi śląskich z około 1765 roku, oprac. Zbigniew Kwaśny i Jan Wosch, Wrocław-Warszawa Kraków-Gdańsk 1975;
Das war Glogau. Stadt und Land an der Oder 1913 – 1945, Hannover 1991;
Spisy dóbr księstwa głogowskiego z lat 1671-1727, oprac. J. Kuczer, W. Strzyżewski, Warszawa 2007.
Paweł Łachowski [EZG z. 55, 2002 – Lipinki], Red. 2009
