Wersja z dnia 18:21, 20 sty 2015

Rozminowanie ziemi głogowskiej od 1945 roku

Jednym z problemów, z którymi przyszło się borykać osadnikom od 1945 r., było zaminowanie Głogowa i okolic oraz zabezpieczenie porzuconych elementów uzbrojenia i wyposażenia wojskowego. W 1945 r. oceniano, że 1/3 powierzchni Dolnego Śląska została zaminowana. W powiecie głogowskim pola minowe pokrywały 14 000 hektarów użytków rolnych, nasycenie przeważnie przekraczało 1000 min na km2.

Rozminowanie miasta i powiatu rozpoczęło się prawie natychmiast po zdobyciu twierdzy przez Armię Czerwoną. Kompania saperów rosyjskich stacjonowała w Nosocicach. Do pomocy przy rozbrajaniu zburzonych mostów odrzańskich rekrutowano niemieckich jeńców z pobliskiego obozu jenieckiego. Pola w Żarkowie, administrowane przez majątek miejski, zostały rozminowane przez „…zatrzymanych niemieckich chłopców wyszkolonych przez Hitlerjugend w zakresie minowania”. Zebrano ponad tonę materiałów wybuchowych.

1945 r. od 29 maja do 7 czerwca rozminowywali miasto i powiat żołnierze 19. batalionu saperów 8. DP, we wrześniu i październiku żołnierze 2. Brygady Saperów. Również jesienią działał na terenie powiatu 16. batalion 11. DP, który też w 1946 r. prowadził rozminowanie sprawdzające. W lutym 1946 r. głogowskiego nie było wśród wojewódzkiego wykazu powiatów, które miały wszystkie użytki rolne rozminowane. Jak bardzo przeszkadzały pola minowe, ilustrują wspomnienia osadników.

Jeszcze wiele lat po wojnie zdarzały się nieszczęśliwe wypadki ze znajdowanymi przypadkowo śmiercionośnymi pociskami. Szczególnie tragiczny w skutkach był wybuch na stadionie miejskim 6 VI 1949, kiedy zginęło 16 osób. Ale też w każdym roku zdarzały się wypadki niosące za sobą ofiary w ludziach. I wiele „udanych” eksplozji – które nie niosły na szczęście ze sobą tragedii, tylko adrenalinę złaknionym rozrywek młodym ludziom, bowiem w zrujnowanym mieście była to powszechna forma zabawy.

Znajdowanych pocisków w pierwszym, powojennym okresie było tak dużo, że inwentaryzowano je, jak dokumentuje w swojej kronice Walenty Nawrocki, w nietypowych jednostkach miary, jak np. „30 wozów konnych, 2 samochody, 1 wagon pocisków artyleryjskich” albo „3 wozy konne pocisków lotniczych” lub „4 tony amunicji karabinowej”. Innym problemem była utylizacja zebranych przedmiotów. Np. jeszcze w 1947 r. w siedzibie posterunku milicji przy ul. Królewskiej było złożone ponad pół miliona sztuk amunicji poniemieckiej, której nie miano gdzie przenieść.

W momencie utworzenia w głogowskim garnizonie jednostek wojskowych, przejęły one obowiązek rozminowywania miasta i powiatu. Na podstawie rozkazu MON nr 10 z 14 III 1951 powołano grupy rozminowania. Rozpoczęły one działalność od rozminowania i przejrzenia obiektów, które miały objąć głogowskie oddziały i pododdziały. W tym również na placach ćwiczeń w Górkowie i Serbach. W październiku przystąpiono do rozminowywania miasta i powiatu.

Rozkazem nr 11 z 30 I 1957 Minister Obrony Narodowej zakończył akcję rozminowania kraju. Dalszym usuwaniem ujawnianych przedmiotów wybuchowych i niebezpiecznych miały się zajmować tworzone w jednostkach inżynieryjnych Wojska Polskiego patrole rozminowania. Głogów w pierwszym okresie znajdował się w rejonie oddziaływania patrolu z Kostrzyna, który np. w 1959 r. ujawnił i zlikwidował na terenie powiatu 437 pocisków artyleryjskich, 128 moździerzowych, 28 p/panc i 63 miny przeciwczołgowe.

Pierwszą grupę rozminowania wydzielono w 6. ppont 15 V 1969. Patrolami dowodzili kpt Władysław Żygadło i mjr Antoni Borowiec. Przy 6. pdm 1 XI 1994 utworzony został etatowy Patrol Rozminowania nr 24 w miejsce dotychczas działającego nieetatowego patrolu rozminowania – dowódcą został mł. chor. sztab. Bogdan Pisarski, zastępcą sierż. Jacek Hajduk. Od 1 I 1999 w związku z rozformowaniem 4. BSap w Gorzowie Wlkp. do Głogowa został przedyslokowany Patrol Rozminowania Nr 22. Jego dowódca: mł. chor. sztab. Tomasz Dziedzic został wyróżniony przez Ministra Obrony Narodowej wpisem do Księgi Honorowej za udział w usunięciu 51,5 tys. ładunków wybuchowych.

Patrole uczestniczyły w rozminowaniu dolnośląskich poradzieckich poligonów wojskowych, m.in. na bombowisku koło Przemkowa. Od 2004 r. w Brożku koło Zasiek wspólnie z naukowcami z WAT głogowscy saperzy rozminowali pozostałości po fabryce, którą w czasie II wojny św. armia niemiecka wykorzystywała do produkcji amunicji i prochu.

Jeszcze po r. 2000 corocznie Patrol nr 22 realizuje ponad 100 zgłoszeń, a patrol nr 24 od 2003 r. rocznie ponad 200. Podejmowane są w dalszym ciągu pokaźne ilości przedmiotów wybuchowych i niebezpiecznych. Rejon odpowiedzialności wojskowej głogowskich patroli obejmuje obecnie teren pięciu południowych powiatów woj. lubuskiego (Patrol nr 22) i 10 zachodnich powiatów woj. dolnośląskiego (Patrol nr 24).

Literatura:
Z. Barszczewski, Przywrócone życiu - Rozminowanie ziem Polski. Warszawa 1998;
B. Czerepok, Śląski Okręg Wojskowy w służbie społeczeństwa. [w:] Polskie tradycje wojskowe Dolnego Śląska, Wrocław 1978;
Historia Garnizonu Głogów, praca zb., Głogów 1991;
F. Kaczmarski, S. Soroka, Wojska inżynieryjne LWP, 1945-1979, Warszawa 1982;
Kajetanowicz, Polskie wojska lądowe w latach 1945-1960, skład bojowy, struktury organizacyjne, uzbrojenie, Toruń 2005;
P. Mielniczuk, Działanie patroli rozminowania w rejonie odpowiedzialności ŚOW, „Przegląd Wojsk Lądowych” 44(2002), z. 4, s. 90-92;
L.S. Styś, Rozminowanie Dolnego Śląska w latach 1945-1948 [w:] „Sobótka”, t. 20;
Wspomnienia osadników Ziemi Głogowskiej, opr. W. Nawrocki, maszynopis;
M. Szymanowski, Patrole rozminowania ŚOW, „Przegląd Wojsk Lądowych” 39(1997), z. 4.

Wiesław Maciuszczak [EZG z. 68, 2008 - Rozminowanie ziemi głogowskiej od 1945 roku]

Źródło: "http://192.168.10.245/ezg/index.php/Rozminowanie_ziemi_g%C5%82ogowskiej_od_1945_roku"

Kategorie: Historia i społeczeństwo | Garnizon po 1945 | Historia po 1945 i współczesność

@@ Linia 3: / Linia 3: @@
 [[Kategoria:Historia po 1945 i współczesność]]
 [[Kategoria:Historia po 1945 i współczesność]]
-=1 Drużyna Harcerzy im. Tadeusza Kościuszki (1957-1960) w Głogowie=
+=Rozminowanie ziemi głogowskiej od 1945 roku=
-Pierwsze drużyny harcerskie (chłopców i dziewcząt) w Głogowie powstały na fali „odwilży październikowej”. Po Łódzkim Zjeździe ZHP w grudniu 1956 r. pojawiły się w prasie i radio komunikaty, aby dawni instruktorzy ZHP zgłaszali się celem tworzenia nowych drużyn. W Głogowie m.in. zgłosił się Jan Horacjusz Przewoźnik. Krótko kierował referatem harcerskim i był członkiem Komendy Hufca (KH). Na własną prośbę jednak odszedł z funkcji i został mianowany drużynowym z zadaniem stworzenia nowej drużyny harcerskiej.
+Jednym z problemów, z którymi przyszło się borykać osadnikom od 1945 r., było zaminowanie Głogowa i okolic oraz zabezpieczenie porzuconych elementów uzbrojenia i wyposażenia wojskowego. W 1945 r. oceniano, że 1/3 powierzchni Dolnego Śląska została zaminowana. W powiecie głogowskim pola minowe pokrywały 14 000 hektarów użytków rolnych, nasycenie przeważnie przekraczało 1000 min na km2.
-Drużynę Harcerzy umiejscowiono przy Liceum Ogólnokształcącym w Głogowie po rozmowie drużynowego z dyrektorem LO, Zbyszko Piwońskim. Harcerzami zostali uczniowie SP i LO. Rozkazem L.II z 06 IV 1957 r. zatwierdzono działalność drużyny przy LO w Głogowie i zatwierdzono jej przynależność do Chorągwi Zielonogórskiej.
+Rozminowanie miasta i powiatu rozpoczęło się prawie natychmiast po zdobyciu twierdzy przez Armię Czerwoną. Kompania saperów rosyjskich stacjonowała w Nosocicach. Do pomocy przy rozbrajaniu zburzonych mostów odrzańskich rekrutowano niemieckich jeńców z pobliskiego obozu jenieckiego. Pola w Żarkowie, administrowane przez majątek miejski, zostały rozminowane przez „…zatrzymanych niemieckich chłopców wyszkolonych przez Hitlerjugend w zakresie minowania”. Zebrano ponad tonę materiałów wybuchowych.
-Pierwsza zbiórka organizacyjna odbyła się 1 II 1957 r. Rozkazem z 02 III 1957 r. został zatwierdzony pierwszy skład. Drużynowym został Jan H. Przewoźnik, przybocznym Zbigniew Mielcarek, funkcyjnymi: Bolesław Otulak – sekretarzem, Paweł Jańczuk – skarbnikiem, Zbigniew Pośnik – kronikarzem, a Marian Kicuk – gospodarzem. Na zbiórce ustalono patrona drużyny - Tadeusza Kościuszkę, kolor drużyny na zielony. Każdy harcerz „Jedynki” nosił od tego czasu zieloną chustę z naszytą żółtą lilijką, a na naramiennikach miał zielone wsuwki z metalową jedynką. W drużynie było początkowo 24 druhów. Powołano pięć zastępów: „Sokoły” – zastępowy Kazimierz Kasprzyk, „Orły” – Waldemar Jaworski, „Włóczęgi” – Mieczysław Kucharski, „Lamparty” – Włodzimierz Lato i „Mohikanie” – Marek Dobrzański.
+r. od 29 maja do 7 czerwca rozminowywali miasto i powiat żołnierze 19. batalionu saperów 8. DP, we wrześniu i październiku żołnierze 2. Brygady Saperów. Również jesienią działał na terenie powiatu 16. batalion 11. DP, który też w 1946 r. prowadził rozminowanie sprawdzające. W lutym 1946 r. głogowskiego nie było wśród wojewódzkiego wykazu powiatów, które miały wszystkie użytki rolne rozminowane. Jak bardzo przeszkadzały pola minowe, ilustrują wspomnienia osadników.
-Pierwsze uroczyste ognisko odbyło się 3 V 1957 r. nad Odrą, gdzie odebrano przyrzeczenie harcerskie w wersji przedwojennej z końcowym – „Tak mi dopomóż Bóg”. Na pierwszy obóz drużyna pojechała do  Sławy Śląskiej w sierpniu 1957 r. Kolejny nabór do drużyny odbył się w połowie września 1957 r. W międzyczasie były małe zmiany w funkcyjnych – na kronikarza powołano Kazimierza Kasprzyka, a na gospodarza Kazimierza Grodziskiego. Rozkazem KH 11/57 z dnia 01 X 1957 r. został zatwierdzony nowy skład drużyny – 54 druhów i zastępów – „Sokoły” – zastępowy Paweł Jańczuk, „Orły” – Waldemar Jaworski, „Włóczęgów” – Mieczysław Kucharczyk, „Apacze” – Bolesław Otulak, „Piraci” – Józef Krzyżak, „Korsarze” – Waldemar Karniej i „Indian” – Bogdan Laskowski. Bieg na stopień „Młodzika” odbył się 26 I 1958 r.
+Jeszcze wiele lat po wojnie zdarzały się nieszczęśliwe wypadki ze znajdowanymi przypadkowo śmiercionośnymi pociskami. Szczególnie tragiczny w skutkach był wybuch na stadionie miejskim 6 VI 1949, kiedy zginęło 16 osób. Ale też w każdym roku zdarzały się wypadki niosące za sobą ofiary w ludziach. I wiele „udanych” eksplozji – które nie niosły na szczęście ze sobą tragedii, tylko adrenalinę złaknionym rozrywek młodym ludziom, bowiem w zrujnowanym mieście była to powszechna forma zabawy.
-Drugi obóz drużyny został zaplanowany na lipiec 1958 r. w Karkonoszach, ale już bez Jana H. Przewoźnika. Na jego miejsce powołano ówczesnego pracownika PDK. Na zbiórce na znak protestu wystąpiło z ZHP sześciu druhów w tym funkcyjni (B. Laskowski, Jerzy Laskowski, K. Kasprzyk). Władze hufca obawiając się rozpadu, rozmawiały z rodzicami pozostałych harcerzy, aby ich dzieci pozostały w drużynie. Na obozie w Podgórzynie-Sobieszowie zajmował się harcerzami drużyny instruktor Józef Dmochowski. Część harcerzy na obozie uzyskała stopnie wywiadowcy i różne sprawności harcerskie.
+Znajdowanych pocisków w pierwszym, powojennym okresie było tak dużo, że inwentaryzowano je, jak dokumentuje w swojej kronice Walenty Nawrocki, w nietypowych jednostkach miary, jak np. „30 wozów konnych, 2 samochody, 1 wagon pocisków artyleryjskich” albo „3 wozy konne pocisków lotniczych” lub „4 tony amunicji karabinowej”. Innym problemem była utylizacja zebranych przedmiotów. Np. jeszcze w 1947 r. w siedzibie posterunku milicji przy ul. Królewskiej było złożone ponad pół miliona sztuk amunicji poniemieckiej, której nie miano gdzie przenieść.
-Drużynowy Jan H. Przewoźnik (Harcerz Orli) do ZHP wstąpił w 5 D.H. w Katowicach. Po wojnie był instruktorem, drużynowym w 3. D.H. w Gdańsku. Aresztowany po rozwiązaniu ZHP i powierzeniu ZMP wychowywania młodzieży. W 1953 r. został wysiedlony z Gdańska jako element podejrzany i politycznie niepewny. Trafił do Głogowa. Był wspaniałym wychowawcą młodzieży i dobrze kierował drużyną, organizował ciekawe wycieczki, zbiórki. Miał opinię uczciwego i solidnego instruktora ZHP, przestrzegającego zasad prawa harcerskiego. Młodzież go uwielbiała i szanowała. Został odwołany z funkcji drużynowego 27 II 1958 r. Zaproponowanej roli współpracownika hufca nie przyjął. Wśród zarzutów, które wg ówczesnej władzy dyskwalifikowały go z pracy z młodzieżą, były m.in. takie, że: nie krzewi socjalistycznych wartości, odbiera przyrzeczenie wg przedwojennej roty i na obozie prowadził czwórkami drużynę do kościoła.
+W momencie utworzenia w głogowskim garnizonie jednostek wojskowych, przejęły one obowiązek rozminowywania miasta i powiatu. Na podstawie rozkazu MON nr 10 z 14 III 1951 powołano grupy rozminowania. Rozpoczęły one działalność od rozminowania i przejrzenia obiektów, które miały objąć głogowskie oddziały i pododdziały. W tym również na placach ćwiczeń w Górkowie i Serbach. W październiku przystąpiono do rozminowywania miasta i powiatu.
-Po odwołaniu i skreśleniu Jana Przewoźnika z ewidencji czynnych instruktorów Hufca Głogów (12 IX 1958 r.) drużyna pod innym drużynowym działała jeszcze siłą rozpędu. Uczestniczyła w II Zlocie ZHP Chorągwi Zielonogórskiej (czerwiec 1960 r.). Jesienią 1960 r. większość z harcerzy i rozpierzchła się po szkołach średnich w Głogowie i poza nim. Drużynę więc rozwiązano.
+Rozkazem nr 11 z 30 I 1957 Minister Obrony Narodowej zakończył akcję rozminowania kraju. Dalszym usuwaniem ujawnianych przedmiotów wybuchowych i niebezpiecznych miały się zajmować tworzone w jednostkach inżynieryjnych Wojska Polskiego patrole rozminowania. Głogów w pierwszym okresie znajdował się w rejonie oddziaływania patrolu z Kostrzyna, który np. w 1959 r. ujawnił i zlikwidował na terenie powiatu 437 pocisków artyleryjskich, 128 moździerzowych, 28 p/panc i 63 miny przeciwczołgowe.
+Pierwszą grupę rozminowania wydzielono w 6. ppont 15 V 1969. Patrolami dowodzili kpt Władysław Żygadło i mjr Antoni Borowiec. Przy 6. pdm 1 XI 1994 utworzony został etatowy Patrol Rozminowania nr 24 w miejsce dotychczas działającego nieetatowego patrolu rozminowania – dowódcą został mł. chor. sztab. Bogdan Pisarski, zastępcą sierż. Jacek Hajduk. Od 1 I 1999 w związku z rozformowaniem 4. BSap w Gorzowie Wlkp. do Głogowa został przedyslokowany Patrol Rozminowania Nr 22. Jego dowódca: mł. chor. sztab. Tomasz Dziedzic został wyróżniony przez Ministra Obrony Narodowej wpisem do Księgi Honorowej za udział w usunięciu 51,5 tys. ładunków wybuchowych.
+Patrole uczestniczyły w rozminowaniu dolnośląskich poradzieckich poligonów wojskowych, m.in. na bombowisku koło Przemkowa. Od 2004 r. w Brożku koło Zasiek wspólnie z naukowcami z WAT głogowscy saperzy rozminowali pozostałości po fabryce, którą w czasie II wojny św. armia niemiecka wykorzystywała do produkcji amunicji i prochu.
+Jeszcze po r. 2000 corocznie Patrol nr 22 realizuje ponad 100 zgłoszeń, a patrol nr 24 od 2003 r. rocznie ponad 200. Podejmowane są w dalszym ciągu pokaźne ilości przedmiotów wybuchowych i niebezpiecznych. Rejon odpowiedzialności wojskowej głogowskich patroli obejmuje obecnie teren pięciu południowych powiatów woj. lubuskiego (Patrol nr 22) i 10 zachodnich powiatów woj. dolnośląskiego (Patrol nr 24).
 <small>
-'''Źródła:'''<br>
+'''Literatura:'''<br>
-Dokumentacja 1. Drużyny Harcerskiej im. Tadeusza Kościuszki w Głogowie;<br>
+Z. Barszczewski, ''Przywrócone życiu - Rozminowanie ziem Polski''. Warszawa 1998;<br>
-Kronika I LO w Głogowie, tom I, 1945-1965;<br>
+B. Czerepok, ''Śląski Okręg Wojskowy w służbie społeczeństwa''. [w:] Polskie tradycje wojskowe Dolnego Śląska, Wrocław 1978;<br>
-Wspomnienia: Michała A. Cimka, Pawła Jańczuka, Bogdana Laskowskiego, Jana H. Przewoźnika.<br>
+''Historia Garnizonu Głogów'', praca zb., Głogów 1991;<br>
+F. Kaczmarski, S. Soroka, ''Wojska inżynieryjne LWP'', 1945-1979, Warszawa 1982;<br>
+Kajetanowicz, ''Polskie wojska lądowe w latach 1945-1960, skład bojowy, struktury organizacyjne, uzbrojenie'', Toruń 2005;<br>
+P. Mielniczuk, ''Działanie patroli rozminowania w rejonie odpowiedzialności ŚOW'', „Przegląd Wojsk Lądowych” 44(2002), z. 4, s. 90-92;<br>
+L.S. Styś, ''Rozminowanie Dolnego Śląska w latach 1945-1948'' [w:] „Sobótka”, t. 20;<br>
+''Wspomnienia osadników Ziemi Głogowskiej'', opr. W. Nawrocki, maszynopis;<br>
+M. Szymanowski, ''Patrole rozminowania ŚOW'', „Przegląd Wojsk Lądowych” 39(1997), z. 4.
 </small>
-'''Michał Andrzej Cimek''' [EZG z. 72, 2012 - '''''1 Drużyna Harcerzy im. Tadeusza Kościuszki (1957-1960)''''']
+'''Wiesław Maciuszczak''' [EZG z. 68, 2008 - '''''Rozminowanie ziemi głogowskiej od 1945 roku''''']

Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej