Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Dariusz (Dyskusja | wkład)
(Nowa strona: Kategoria: Ziemia Głogowska Podkategoria: Administracja =Gmina Grębocice= Gmina Grębocice położona jest w północno-wschodniej części powiatu polkowickiego. Obejmuje ...)
Następna edycja →
Aktualna wersja
Podkategoria: Administracja
Gmina Grębocice
Gmina Grębocice położona jest w północno-wschodniej części powiatu polkowickiego. Obejmuje obszar 12 189 ha, co stanowi 15,63% powierzchni ww. powiatu.
I. Administracja i władze samorządowe
1. Historia administracyjna obszaru gminy od 1945 r. Gmina Grębocice utworzona została w 1945 r. (25 lipca powołano wójta Alfonsa Drzewieckiego) i istniała do października 1954 r. Wówczas jej obszar wynosił 11 837 ha, obejmując 13 sołectw oraz 12 osad i przysiółków. Następnie, do 1972 r., na jej terenie funkcjonowały gromady: Grębocice, Retków i Szymocin. Po ich likwidacji przywrócono strukturę gminy (1 I 1973). W jej skład weszło 27 miejscowości (Grębocice, Bieńków, Bucze, Czerńczyce, Duża Wólka, Grodziszcze, Grzegorzowice, Krzydłowice, Krzydłowiczki, Kwielice, Kwieliczki, Obiszów, Obiszówek, Ogorzelec, Olsze, Proszówek, Proszyce, Retków, Rzeczyca, Stara Rzeka, Szycówek, Szymocin, Świnino, Trzęsów, Wilczyn, Wysoka Cerkiew [Grodowiec] i Żabice). Terytorium gminy Grębocice obejmowało łącznie 12 252 ha. Gmina, należąc do powiatu głogowskiego, znajdowała się kolejno w obrębie województwa: wrocławskiego (1945-1950), zielonogórskiego (1950-1975), w latach 1975-1998 legnickiego, a od 1999 r. jest w granicach woj. dolnośląskiego.
2. Samorządowa gmina od 1990 r. W wyniku pierwszych wolnych wyborach samorządowych (27 V 1990) wyłoniono 18-osobową Radę Gminy (Wojciech Brygier, Zbigniew Cirko – przewodniczący, Bronisław Fiedorek, Zenon Frątczak, Mirosław Garczewski, Ewa Gudowska, Jan Janus, Krzysztof Kieszkowski, Czesław Kubik, Jan Laszczowski, Zbigniew Lipiec, Janusz Narożny, Ryszard Nowak, Jan Obiegło, Mieczysław Piątek, Bolesław Przybylski, Ireneusz Szczepański, Andrzej Szocik, Stanisław Wolski), która 9.06.1990 r. wybrała na stanowisko wójta Jana Bunkiewicza. W kolejnych kadencjach Radę Gminy tworzyło: 1994-1998 – 18 radnych: Jan Laszczowski – przewodniczący, Edward Buszta, Ewa Gudowska, Waldemar Idziak, Helena Jemioło, Teodozja Kasprzak, Wiesława Korasiak, Mieczysław Lenartowicz, Kazimiera Litwin, Roman Mazurkiewicz, Jan Obiegło, Janusz Sokal, Henryk Sokołowski, Władysław Szafnicki, Jan Walas, Sławomir Wasinkiewicz, Marian Wójcikowski, Adam Wróblewski; 1998-2002 – 18 radnych: Andrzej Czech – przewodniczący, Zbigniew Gładki, Bożena Goździejewska, Zdzisław Grębski, Waldemar Idziak, Helena Jemioło, Teodozja Kasprzak, Tadeusz Kuzara, Jan Laszczowski, Kazimiera Litwin, Małgorzata Machaj, Stanisław Olejnik, Marek Pakiet, Tadeusz Reszczyński, Zygmunt Sidorowicz, Janusz Sokal, Mirosława Stępniak, Sławomir Wasinkiewicz; 2002-2006 – 15 radnych: Jan Laszczowski – przewodniczący, Urszula Cięgotura, Helena Jemioło, Teodozja Kasprzak, Wiesława Korasiak, Tadeusz Kuzara, Robert Leszczyński, Kazimiera Litwin, Anna Mirska, Marek Pakiet, Zbigniew Paterka, Tadeusz Reszczyński, Marcin Różański, Mirosława Stępniak, Marian Wójcikowski; 2006-2010 – 15 radnych: Marian Wójcikowski – przewodniczący Krzysztof Bryk, Zdzisław Grębski, Jan Janus, Tadeusz Kuzara, Stanisław Lipski, Anna Mirska, Marek Pakiet, Jadwiga Pasternak, Zbigniew Paterka, Zdzisław Siwiński, Dariusz Skórko, Mirosława Stępniak, Paweł Sadyko, Lucyna Szpytko; 2010-2014 – 15 radnych: Tadeusz Kuzara – przewodniczący, Wojciech Brygier, Tadeusz Dębek, Krzysztof Kamiński, Czesława Lebioda, Stanisław Lipski, Anna Mirska, Jadwiga Pasternak, Marek Pakiet, Zdzisław Siwiński, Mirosława Stępniak, Paweł Szadyko, Paweł Szocik, Lucyna Sznytko, Bernard Wdowczyk; 2014-2018 – 15 radnych: Tadeusz Kuzara – przewodniczący, Danuta Antczak, Tadeusz Gręda, Krzysztof Kamiński, Jan Laszczowski, Robert Leszczyński, Stanisław Lipski, Anna Mirska, Marek Pakiet, Jarosław Przybylski, Mirosława Stępniak, Paweł Szadyko, Henryk Wawrzyniak, Dariusz Wolski, Bernard Wdowczyk. Wójtowie Gminy Grębocice: Jan Bunkiewicz (1990-2002) i Roman Jabłoński (od 2002).
II. Charakterystyka gminy
1. Geografia i przyroda Przeważającą część terenu gminy zajmuje Równina Grębocicka, będąca mikroregionem Pradoliny Głogowskiej (najniżej położony punkt znajduje się na północ od Retkowa, na wysokości 74 m n.p.m.). Równinę Grębocicką z trzech stron otaczają Wzgórza Dalkowskie. Dzielą się one na terenie gminy na dwa mikroregiony: Grzbiet Dalkowski i Wzgórza Polkowickie, dochodząc miejscami do wysokości 184 m n.p.m. (obok Obiszowa i Ogorzelca). Główną rzeką gminy jest Rudna, lewy dopływ Odry (dł. całkowita 30 km). Odcinkowo rozdziela się ona na kilka odnóg. Wśród lewobrzeżnych dopływów Rudnej najważniejszym jest Moskorzynka (dł. całkowita 13 km). Struktura powierzchni. Gmina Grębocice ma charakter rolniczy, przeważają grunty orne oraz łąki i pastwiska (użytki rolne zajmują 73% jej powierzchni, w tym grunty orne 85,2%). Kompleksy leśne stanowią 19,2 %.
2. Ochrona przyrody i krajobrazu Teren gminy cechuje ubóstwo flory i fauny. Na jej obszarze znajduje się kilkanaście parków, w tym duże z cennym drzewostanem. Większe, a miejscami wysokie, walory przyrodnicze posiadają enklawy leśne w najwyższych partiach Wzgórz Dalkowskich. Ochronie prawnej podlega 0,5% powierzchni. Ochrona przyrody i krajobrazu obejmuje: rezerwat „Uroczysko Obiszów” (utworzony w 1972 r., o powierzchni 6,28 ha); Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy „Grodowiec” (utworzony w 1999 r., o powierzchni 50,45 ha - w jego ramach zatwierdzono 3 pomniki przyrody, tj. dąb szypułkowy „Aleksy” o obwodzie 545 cm, drugi dąb szypułkowy o obwodzie 375 cm oraz aleję kasztanową, składającą się z 43 drzew).
3. Demografia Liczba ludności gminy – według danych z 31.12.2016 r. zamieszkuje ją 5 321 osób – w tym 2650 kobiet i 2671 mężczyzn (2005 r. – 5 316, 2011 r. – 5 278), a gęstość zaludnienia wynosi ok. 43,4 km2. Obecnie odnotowuje się wzrost liczby ludności, a struktura wiekowa wskazuje, że jest ona młodsza niż średnio w województwie. Mieszkańcy gminy w wieku przedprodukcyjnym stanowią 22,9% ogółu ludności, w wieku produkcyjnym – 63,4%, a poprodukcyjnym – 13,7%. W skład gminy wchodzi 21 miejscowości wiejskich, w tym 17 sołectw, 3 osady i przysiółek (w nawiasie liczba mieszkańców, dane z maja 2017 r.): Bieńków (34 osoby), Bucze (145), Czerńczyce (171), Duża Wólka (53), Grębocice (1485), Grodowiec (156), Grodziszcze (57), Krzydłowice (400), Kwielice (388), Obiszów (253), Ogorzelec (70), Proszówek (58), Proszyce (86), Retków (369), Rzeczyca (409), Stara Rzeka (253), Szymocin (287), Świnino (108), Trzęsów (267), Wilczyn (65) oraz Żabice (191).
4. Gospodarka W gospodarce gminy Grębocice najważniejszą rolę odgrywa rolnictwo, rozwinięte w oparciu o dobre gleby (7600 ha gruntów rolnych charakteryzuje się bardzo dobrą i dobrą bonitacją glebową; przeważają gleby brunatne wyługowane oraz mady i czarne ziemie). W produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż (w tym ponad 50% – pszenica). Uzyskiwane plony należą do najwyższych w województwie. W rolnictwie zatrudnionych jest około 8,3% ogółu mieszkańców. Największy odsetek mieszkańców utrzymujących się z własnego gospodarstwa występuje w miejscowościach: Proszyce (22,6%), Kwielice (15,7%) i Szymocin (14,3%). Najwięcej – aż 254 gospodarstw znajduje się w przedziale do 4,99 ha (46,5% wszystkich gospodarstw). Większość właścicieli gospodarstw pracuje poza rolnictwem, a swoje grunty dzierżawi innym rolnikom lub uprawia je dla własnych potrzeb. Głównym źródłem utrzymania ludności gminy są dochody z działalności pozarolniczej. Mieszkańcy prowadzą własną działalność gospodarczą lub są zatrudnieni w przedsiębiorstwach i zakładach usługowo-produkcyjnych w Głogowie, Lubinie i Polkowicach. Część z nich pracuje sezonowo poza granicami kraju lub w gospodarstwach wielkoobszarowych. Obecnie strukturę lokalnej strefy gospodarczej cechuje wysoki stopień prywatyzacji i duża przewaga małych podmiotów gospodarczych. Istotny wpływ na zatrudnienie ma położenie gminy w bezpośrednim sąsiedztwie dużych kompleksów przemysłowych (zakłady KGHM Polska Miedź S.A.), a w niewielkiej odległości znajdują się także dwie podstrefy Legnickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Polkowicach i Głogowie. Wśród kopalin użytecznych, najważniejsze są złoża rud miedziowych z towarzyszącymi jej pierwiastkami metalicznymi (m.in. ołów, srebro, złoto) eksploatowane przez KGHM w obszarze górniczym „Rudna”. Pozostałe surowce to węgiel brunatny (nie eksploatowany), kruszywa budowlane, a także zasoby wysokiej jakości wód pitnych. Na terenie gminy zlokalizowane są obiekty: szyb wentylacyjny R-XI w Grodowcu, szyb wdechowy GG 1 w Kwielicach oraz fragment zbiornika odpadów poflotacyjnych „Żelazny Most”.
5. Infrastruktura techniczna Sieć wodociągowa obejmuje wszystkie miejscowości gminy Grębocice. Uzdatniona woda dostarczana jest do odbiorców za pośrednictwem 2 systemów wodociągów. Najbardziej rozbudowany z nich to wodociąg gminny (aktualnie obejmujący 15 miejscowości). Zasilany jest z ujęcia wody podziemnej, zlokalizowanego w Grębocicach. Stacja uzdatniania wody (przepompownia) znajduje się w Grębocicach, natomiast pompownie wody zlokalizowane są w: Grodowcu, Kwielicach i Starej Rzece. Drugi z systemów wodociągów zaopatrywany jest w wodę z ujęcia w Rzeczycy. Wodociąg ten zaopatruje 6 miejscowości. Stacja uzdatniania znajduje się w Rzeczycy. Największe pod względem poboru jest ujęcie „Retków – Stara Rzeka”, eksploatowane z wydajnością 125m3/h. Z tej stacji woda przekazywana jest m.in. także do Polkowic. Miejscowości gminy Grębocice zasilane są w gaz ziemny przez przedsiębiorstwo PGNiG S.A. w Warszawie Zakład Gazowniczy we Wrocławiu. Gaz dostarczany jest za pośrednictwem dwóch systemów gazociągów średniego ciśnienia. Ponadto od gazociągu „Kotowice – Komorniki” odchodzą odgałęzienia (DN 100) do 3 stacji redukcyjno-pomiarowych: „Gwizdanów”, „Rzeczyca” i „Grodziszcze”.
6. Komunikacja Gmina Grębocice ma dobre połączenia komunikacyjne z sąsiednimi gminami i miastami. Przez jej teren przebiegają drogi wojewódzkie: nr 104 (relacji Trzęsów – Leszkowice), nr 292 (Nowe Żabno – Głogów – Rudna – Lubin) i nr 331 (Chocianów – Polkowice – Rudna). Długość wszystkich dróg (łącznie z drogami transportu rolnego) wynosi 367,3 km. Średnia gęstość sieci drogowej na 100 ha to 3,1 km (w tym dróg asfaltowych, brukowych i betonowych 0,9 km/100 ha, a gruntowych 2,2 km/100 ha). Przez gminę przebiega również magistrala kolejowa relacji Wrocław – Głogów – Szczecin (tzw. linia nadodrzańska) ze stacją w Grębocicach (do końca lat 90. funkcjonował na niej także przystanek kolejowy w Krzydłowicach).
7. Infrastruktura społeczna Szkolnictwo. W gminie Grębocice istnieją dwie szkoły podstawowe: w Grębocicach i w Rzeczycy (w roku szkolnym 2016/2017 uczęszczało do nich 414 uczniów) oraz jedno gminne gimnazjum (176 uczniów). Kadra nauczycielska liczy 54 osoby w szkołach podstawowych oraz 27 w gimnazjum. Ponadto na terenie gminy działa Przedszkole Publiczne im. Jana Brzechwy w Grębocicach, z 3 oddziałami terenowymi – w Krzydłowicach, Kwielicach i Rzeczycy. 13.11.2010 r. zainaugurowano w gminie działalność Uniwersytetu III Wieku – pierwszego w Polsce na terenach wiejskich. Służba zdrowia. Opieką zdrowotną zajmuje się Ośrodek Zdrowia w Grębocicach. Funkcjonuje tu także Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Bezpieczeństwo – jego zapewnieniem zajmuje się Komenda Powiatowa Policji w Polkowicach, Rewir Dzielnicowych w Grębocicach. W gminie funkcjonuje także 7 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej, w miejscowościach: Grębocice, Kwielice (obie w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym) oraz w Krzydłowicach, Obiszowie, Rzeczycy, Szymocinie i Trzęsowie. Organizacje społeczne. W gminie Grębocice działają liczne organizacje społeczne (pozarządowe). Od 30.03.2011 r. funkcjonuje tu Centrum Aktywności Społecznej, stanowiące siedzibę działających w gminie organizacji społecznych (m.in. Gminnego Zrzeszenia „Ludowe Zespoły Sportowe”, Koła Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych, Stowarzyszenia Hodowców Gołębi, Klubu Seniora „Złota Jesień” oraz Koła Łowieckiego „Szarak”).
8. Kultura W gminie istnieje Gminny Ośrodek Kultury i Biblioteka w Grębocicach (do połowy 2013 r. pod nazwą Grębocickie Centrum Kultury – z kawiarnią i salą biesiadną, ponadto oddzielnie Gminna Biblioteka Publiczna). W ramach ośrodka funkcjonują: sekcja plastyczna, studio piosenki, zespoły dziecięce i folklorystyczne oraz mażoretki. Wiejskie Ośrodki Kultury znajdują się w Krzydłowicach, Kwielicach i Rzeczycy. Mieszkańcy 14 sołectw mają też do dyspozycji świetlice wiejskie. Z GOK organizacyjnie powiązana jest Gminna Biblioteka Publiczna w Grębocicach (z filią w Krzydłowicach, a wcześniej także w Rzeczycy, oraz punktem bibliotecznym w Buczu). Wśród stowarzyszeń kulturalnych wyróżniają się: Orkiestra Dęta Ochotniczej Straży Pożarnej Grębocice (działa od 1947 r.), Orkiestra Dęta Ochotniczej Straży Pożarnej Kwielice (od 1975), Koła Gospodyń Wiejskich (Grębocice, Bucze, Grodziszcze, Kwielice, Obiszów, Proszyce, Retków, Rzeczyca, Stara Rzeka, Szymocin, Trzęsów), zespoły folklorystyczne: „Polne Maki” z Grębocic (od 1980 r.) i „Jarzębina” z Rzeczycy (od 2003 r.) oraz Chór Seniora „Złota Jesień” (od 2006 r.). Ważną imprezą kulturalną stały się Grodowieckie Zaduszki Barokowe, które odbyły sie w latach 2011-2013. Od 2004 r. w Grębocicach wydawane jest lokalne czasopismo (obecnie dwumiesięcznik) ,,Wieści Grębocickie” (początkowo jako ,,Wieści Gminne”, 2007 – ,,Wiadomości Gminne”).
9. Sport Gmina wyróżnia się aktywnością sportową (nagroda Polskiego Komitetu Olimpijskiego dla najbardziej usportowionej gminy na Dolnym Śląsku, 2014 r.), dzięki inwestycjom w infrastrukturę sportowo-rekreacyjną (w latach 2003-2009 powstał nowoczesny kompleks sportowy przy Szkole Podstawowej w Grębocicach służący mieszkańcom gminy, a od 2017 r. funkcjonuje Centrum Sportowo-Rekreacyjne „Fun Park”). Przedsięwzięciem wyróżniającym w tym względzie gminę w regionie są Grębocickie Amatorskie Ligi Sportowe. Duże rolę w promowaniu gminy odgrywa także kolarstwo. W 2008 r. Stowarzyszenie MTB Obiszów Team utworzyło trasę Bike Park Obiszów, na której corocznie odbywają się zawody (w latach 2013-2015 maratony MTB w randze mistrzostw Polski). Popularyzacji rekreacji służy także organizowany również raz w roku Rodzinny Rajd Rowerowy. Na terenie gminy działają kluby piłki nożnej (LZS): „Sparta Grębocice” (rok założenia: 1947), „Tęcza Kwielice” (1968), „Retków” (2007), „Błękitni Szymocin” (od 1977 - obecnie działalność zawieszona od 2013). 10. Turystyka Gmina posiada dobre warunki do uprawiania turystyki rowerowej. Infrastrukturę tworzą oznakowane szlaki rowerowe (w tym szlak wokół gminy o długości 23 km) i piesze. Szlak pieszy „Dziadoszan” (znaki czerwone) prowadzi z Gwizdanowa w kierunku Krzydłowic, przez Grodowiec (Wzgórzami Dalkowskimi) do Rezerwatu „Uroczysko Obiszów” i dalej w kierunku Jerzmanowej. Z kolei szlak pieszy „Polskiej Miedzi” (znaki niebieskie) prowadzi przez Grodowiec, Bieńków, Dużą Wólkę do Obiszowa i dalej na północ przez Kwielice w kierunku Głogowa. Gmina posiada miejsca noclegowe w ramach Agro Ostoja Grębocice (dla około 40 osób; przy ul. Legnickiej i Kolejowej) oraz w Domu Pielgrzyma w Grodowcu (dla 20 osób). Główną atrakcją turystyczną gminy jest zespół kościoła pw. św. Jana Chrzciciela z Sanktuarium Maryjnym w Grodowcu. Drugim atrakcyjnym kompleksem turystycznym jest teren Wzgórz Dalkowskich w sąsiedztwie Obiszowa (rezerwat „Uroczysko Obiszów” ze ścieżką przyrodniczą, trasa Bike Park Obiszów).
11. Dziedzictwo kulturowe Na terenie gminy znajduje się 46 obiektów wpisanych do rejestru wojewódzkiego zabytków nieruchomych (m.in. kościoły – 7 obiektów, pałace i dwory – 6, plebanie – 2, spichlerze – 3, cmentarze przykościelne – 4, parki – 11 oraz domy mieszkalne – 4), 8 ruchomych, a ponadto 237 zabytków nieruchomych wpisanych do gminnej ewidencji. Najważniejszą grup wśród obiektów zabytkowych stanowią zespoły kościołów wraz z wyposażeniem ruchomym. Gmina wyróżnia się także dużą ilością figurujących w rejestrze zabytków stanowisk archeologicznych (17, w tym grodziska – 5, cmentarzyska – 5, osady – 5, obozowisko – 1, kompleks cmentarzyska z osadą – 1) oraz 661 obiektów archeologicznych wpisanych do gminnej ewidencji.
12. Kwestie wyznaniowe Na terenie gminy Grębocice funkcjonuje 5 parafii rzymsko-katolickich, w ramach diecezji zielonogórsko-gorzowskiej, pod wezwaniami: św. Marcina z Tours w Grębocicach, św. Jana Chrzciciela w Grodowcu, św. Michała Archanioła w Kwielicach, św. Jadwigi Śląskiej w Rzeczycy oraz w ramach diecezji legnickiej: pw. św. Urszuli w Gwizdanowie (kościół filialny pw. św. Marii Magdaleny w Krzydłowicach).
13. Przynależność do organizacji. Wyróżnienia Gmina Grębocice należy do Związku Gmin Zagłębia Miedziowego. Wśród licznych wyróżnień gmina otrzymała m.in.: „Dolnośląski Klucz Sukcesu” w kategorii najbardziej gospodarna gmina wiejska, tytuł „Gmina Fair Play” (sześciokrotnie: 2005, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014), tytuł „Samorządowego Lidera Edukacji” (2012), „Złotą Lokalizacją Biznesu” (2012) oraz certyfikat Fundacji Rozwoju Edukacji i Szkolnictwa Wyższego – „Samorządowy Lider Edukacji” (2013).
III. Herb Gminy Grębocice Herb gminy (obowiązujący od 1997 r.) przedstawia tarczę dwudzielną w słup. W pobocznicy prawej, w polu barwy złotej, znajduje się figura Najświętszej Marii Panny ze złożonymi rękami, w sukni niebieskiej ze złotą przepaską i w złotej zamkniętej koronie na głowie. U jej stóp po lewej stronie znajduje się czerwona makieta kościoła w Grodowcu. Budowla ukazana jest od frontu, ze strzelistą wieżą, zwieńczoną krzyżem. Pobocznica lewa przedstawia (w lewym polu) pół rycerskiego miecza w słup oraz hełm rycerski w labrach z klejnotem ziemi głogowskiej, wznoszony przez kłosy złotego zboża. Klejnotem jest w złotym polu orzeł czarny Piastów śląskich z półksiężycową przepaską srebrną poprzez pierś i skrzydłami w wachlarzu pawich piór. Wizerunek herbowy nawiązuje do przeszłości gminy Grębocice i może być odczytywany jako przesłanie symboliczne: wyraża afirmację tradycyjnych wartości moralno-religijnych (sanktuarium) i etniczno-kulturowych (Śląsk), a także ekonomicznych, gdyż wyzłocone kłosy zboża, położone na barwie czerwonej, mogą być rozumiane jako wyraz uznania dla codziennego trudu pracy na roli.
Źródła:
Archiwum Urzędu Gminy Grębocice; Archiwum Szkoły Podstawowej im. Janusza Kusocińskiego w Grębocicach; Ustanowienie herbu gminy Grębocice. Załącznik uchwały Rady Gminy nr XXXIII/ 184/ 97 z dnia 21sierpnia 1997 roku (maszynopis); E. Gigilewicz, Ekspertyza heraldyczna znaków samorządowych Gminy Grębocice, Lublin 2015 (maszynopis).
Literatura:
A. Bok, W naszej małej Ojczyźnie. Gmina Grębocice, Grębocice 2014; W. Nawrocki: Zmiany administracyjne powiatu głogowskiego w Polsce Ludowej, 1968 (mps);
W. Nawrocki, Podział administracyjny powiatu głogowskiego 1944-1973 (mps);
M. Lichodziejewska, M.R. Górniak, 25-lecie samorządu terytorialnego w Gminie Grębocice, Grębocice 2015, s. 11-37;
M.R. Górniak, P. Górniak, Zarys dziejów Ochotniczej Straży Pożarnej w Grębocicach (1947-2017), Grębocice – Lublin 2017, s. 21-36, 227-237 (tam szczegółowa bibliografia).
Netografia:
Serwis informacyjny gminy Grębocice – http://grebocice.com.pl/
Marek Robert Górniak [EZG z. 77, 2017 – Gmina Grębocice]