Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Dariusz (Dyskusja | wkład)
(Nowa strona: Kategoria: Głogów - dziedzictwo kultury materialne Podkategoria:Sztuka, pomniki =Kolegiata NMP w Głogowie – ambona= Barokowa ambona kolegiacka zaliczała się do typu prz...)
Następna edycja →
Aktualna wersja
Kolegiata NMP w Głogowie – ambona
Barokowa ambona kolegiacka zaliczała się do typu przyfilarowych kazalnic opartych na podporze. Została ufundowana w 1697 r. i usytuowana przy trzecim (licząc od strony chóru) filarze południowym kościoła. Poszczególne jej elementy, wykonane z szarego i białego marmuru oraz z drewna, tworzyły strukturę wertykalną o rozbudowanym programie ideowym. Podstawę kosza ambony stanowiła masywna podpora wykuta z szarego marmuru, zakończona kapitelem wolutowym, przed którą znajdowała się naturalnej wielkości figura św. Piotra. Wykonana z białego marmuru rzeźba, została ustawiona na cokole i ukazywała apostoła w kontrapoście, odzianego w drapowaną tunikę, wpartego na odwróconym krzyżu. O wysokiej klasie artystycznej pełnoplastycznej figury świadczyły realistycznie oddane rysy szczupłej postaci ukształtowanej z dbałością o detale, takie jak kości, ścięgna i żyły. Kosz ambony został odkuty z szarego marmuru na rzucie zbliżonym do kwadratu. Jego podstawę zdobił motyw akantowy. W lekko wyoblonej ściance przedniej znajdowała się płyta z białego marmuru z wyrzeźbioną na niej w reliefie wypukłym sceną Nawrócenia Szawła. Przedstawienie, oparte na przekazie Dziejów Apostolskich, ukazywało w centrum kadru spłoszonego rumaka i oślepionego apostoła w momencie upadku. Na ściankach bocznych kosza ustawiono dwie pełnoplastyczne figury puttów z białego kamienia. Daszek baldachimu, wykuty z szarego marmuru, powtarzał rzut korpusu. Umieszczone pod nim wykonane z drewna dwie figury uskrzydlonych aniołów, zdawały się podtrzymywać baldachim, przytwierdzony bezpośrednio do filara nawy. We wnętrzu znajdowała się rzeźba gołębicy wraz z banderolą, a na zaplecku napisany kapitałą po łacinie cytat z Ewangelii Mateusza: „Ty jesteś Piotr [skała], i na tej skale zbuduję mój kościół” . Całość wieńczyła drewniana grupa rzeźbiarska, przedstawiająca Wniebowstąpienie Chrystusa otoczonego promienistą glorią oraz towarzyszącymi mu aniołkami. Parapet schodów został podzielony na część cokołową, centralną i gzymsową. Prostokątne pola z białego marmuru, ozdobione motywem roślinnym, zostały rytmicznie poprzecinane wąskimi lizenami z jasnoszarego surowca. Schody obiegały filar od strony wschodniej, prowadząc do masywnej bramki zwieńczonej półokrągłym naczółkiem i dwiema kulami, rozmieszczonymi symetrycznie po obu jego stronach. Odrzwia wykonano z szarego marmuru i ozdobiono umiarkowanie motywem pąków kwiatowych, główkami puttów, w dolnej części zaś wolutami. W górnej belce nadproża wyryto datę „1697”, nad którą znajdował się kartusz z medalionami. W polu pierwszego z nich wyrzeźbiono scenę Zwiastowania Marii, drugi medalion zawierał trójpolowy herb składający się z wizerunku połowy orła oraz dwóch lilii, a także klejnotu przedstawiającego uskrzydlony hełm prętowy, nad którym umieszczono kapelusz przewiązany sznurem z chwostami. Program ikonograficzny ambony składał się z trzech głównych przedstawień. Figura św. Piotra, w tradycji katolickiej uznawanego za opokę Kościoła, nad którym sprawował on pieczę i władzę, stanowiła symboliczną podporę kazalnicy. O takiej roli pierwszego papieża świadczyła bezpośrednio inskrypcja na zaplecku, podkreślająca pośrednio prymat papiestwa w Kościele powszechnym. Scena Nawrócenia Szawła umieszczona na koszu, z którego ksiądz kierował niegdyś słowa do wiernych, wskazywała m.in. na zasadność pełnionej przez niego posługi apostolskiej. Trzecią, najistotniejszą sceną, tworzącą pewnego rodzaju zwornik ideowy głogowskiej ambony, było Wniebowstąpienie, nawiązujące do naczelnego dogmatu wiary. Scena Zwiastowania na kartuszu odwoływała się do wezwania świątyni, natomiast herb był znakiem anonimowego fundatora wywodzącego się prawdopodobnie z grona kanoników. Ambona kolegiacka należała do najznakomitszych pod względem artystycznym kazalnic barokowych na Śląsku o dość unikalnym projekcie. W 1945 r. uległa zniszczeniu – ocalałe jej relikty eksponowane są w kolegiacie oraz na wieży w Muzeum Archeologiczno-Historycznym w Głogowie.
Literatura:
J. Szajt, Zagadnienie formy i treści ideowych barokowej ambony z kolegiaty NMP w Głogowie, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 71(2016), nr 2, s. 95–110 [tam literatura];
J. Witkowski, J. Szajt, Tu es Petrus... Ambona z kolegiaty w Głogowie. Jej ikonografia i geneza artystyczna, [w:] Rzeźba na Śląsku w drugiej połowie XVII w., red. A. Kolbiarz [w druku].
Jakub Szajt [EZG, z. 77, 2017 – Kolegiata NMP w Głogowie – ambona]
