Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Kretschmer Johann Philip
Johann Philipp Kretschmer – dzisiaj zapomniany, a niegdyś najwybitniejszy głogowski malarz pierwszych dwóch dekad XVIII w. – urodził się w Głogowie 26 IX 1683 r. jako syn stolarza i ławnika sądowego Caspara Kretschmera oraz jego żony, Heleny Hedwigi.
Na początku swojej kariery Kretschmer podjął współpracę z Michaelem Willmannem i Karlem Dankwartem przy pracach malarskich dla opactwa Cystersów w Henrykowie: dekoracji freskowej kaplicy Św. Józefa, obrazach olejnych z cyklu wizerunków świętych i błogosławionych oraz płótnach do ołtarzy bocznych w kościele klasztornym, a także sześciu fikcyjnych portretach fundatorów i dobroczyńców henrykowskiego opactwa w Sali Książęcej dawnego klasztoru. Być może w czasie, kiedy Kretschmer pracował dla Henrykowa, powstała także para obrazów: Św. Grzegorz Wielki i Św. Jan Nepomucen, które znalazły się w kościele parafialnym we Wrocławiu-Muchoborze Wielkim. Równolegle artysta pracował w Głogowie, gdzie szybko zdominował miejscową scenę artystyczną – to do niego trafiały najważniejsze zlecenia lokalnego duchowieństwa i mieszczaństwa, a kościół kolegiacki NMP w Głogowie stał się wielką galerią jego obrazów olejnych i malowideł freskowych wykonanych w latach 1703–1719.
Kretschmer wykonał także szereg dekoracji freskowych w okolicach Głogowa i Żagania: w wieżach przy pałacu w Chotkowie (1709), kościele pielgrzymkowym w Grodowcu (1711), kaplicy morowej w Słonem (1711) oraz kościołach parafialnych w Szymocinie (1717) i Głogowie-Brzostowie (1717). Najwybitniejszą jego realizacją były jednak obrazy olejne do ołtarza głównego i ołtarza Św. Barbary w kościele parafialnym pw. św. Erazma i św. Pankracego w Jeleniej Górze (do 1718). W malarstwie sztalugowym Kretschmer naśladował swobodną manierę malarską Willmanna, natomiast w dekoracjach freskowych czerpał inspiracje z późnej twórczości Dankwarta. W przeciwieństwie do innych malarzy związanych z lubiąską pracownią Willmanna (np. Johann Jacob Eybelwieser), Kretschmer nigdy nie stał się tylko imitatorem twórczości „śląskiego Apellesa” osiągając w swej sztuce artystyczną samodzielność.
Kretschmer był wiodącą postacią wśród malarzy działających w Głogowie w pierwszych dwóch dekadach XVIII w. Wiadomo, że w tym czasie na terenie miasta pracowało co najmniej siedmiu innych malarzy: Johann Carl Wiebe, Johann Franz Eggenfeldt, Johann Martin Hoffmann, Christian Ignaz Moßler, Samuel Spiller, Georg Anton Nicke oraz Christian Lichtenfels. Kretschmer nie tylko udanie z nimi konkurował na lokalnym rynku, lecz także jako jedyny ówczesny malarz z Głogowa osiągnął ponadlokalną sławę. Co ważne, był najprawdopodobniej jedynym malarzem działającym wówczas na terenie Głogowa i okolic, który znał trudną technikę fresku mokrego.
Niestety, los obszedł się okrutnie z głogowskimi dziełami artysty. Podczas oblężenia Głogowa w 1945 r. zostały niemal doszczętnie zniszczone dzieła Kretschmera w miejscowym kościele kolegiackim – zachowały się jedynie resztki malowideł freskowych w kaplicach Św. Józefa, Św. Sebastiana i Św. Mikołaja. W całości przetrwał jedynie obraz olejny Ostatnia Wieczerza z głogowskiego ratusza (1716).
Literatura (chronologicznie):
A. Schultz, Untersuchungen zur Geschichte der schlesischen Maler (1500–1800), Breslau 1882, s. 95;
Kretschmer, Johann, [w:] Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler von Antike bis zur Gegenwart, red. U. Thieme, F. Becker, t. 21, Leipzig 1927, s. 508;
M. Hilgner, Der Dom zu Glogau, Glogau 1912, s. 53;
E. Kloss, Michael Willmann. Leben und Werke eines deutschen Barockmalers, Breslau [1934], s. 63;
H. Hoffmann, Die katholische Kirchen in Glogau. Eine Führung, Glogau 1934 (Führer zu schlesischen Kirchen, 4), s. 12;
A. Kozieł, Wielkie przedsiębiorstwo czy mała rodzinna firma? Kilka hipotez na temat warsztatu Michaela Willmanna, [w:] Willmann i inni. Malarstwo, rysunek i grafiki na Śląsku i w krajach ościennych w XVII i XVIII wieku, red. A. Kozieł, B. Lejman, Wrocław 2002, s. 94;
A. Kozieł, „Maler von Glogau”, czyli kilka słów o Johannie Philippie Kretschmerze, [w:] Glogovia Maior. Wielki Głogów między blaskiem dziejów i cieniem ruin, red. B. Czechowicz, M. Konopnicka, Głogów 2010.
Andrzej Kozieł [EZG z. 71, 2011 - Kretschmer Johann Philip]
