Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Zamek głogowski
Zamek głogowski wzniósł w połowie XIII w. książę Konrad I głogowski. Początkowo zamek był budowlą drewnianą z wolnostojącą, murowaną wieżą, otoczony wałem drewniano-ziemnym i fosą. W 1291 r., w czasie wielkiego pożaru Głogowa, spłonął, przez co książę Henryk III musiał na pewien czas zamieszkać w jednym z domów w mieście. Na przełomie XIII-XIV w. zbudowano na planie prostokąta nową murowaną siedzibę z trzema jednopiętrowymi budynkami, z których jeden znajdował się przy ścianie zachodniej, a drugi i trzeci w narożnikach północno-wschodnim i południowo-wschodnim. Rzut poziomy murów obwodowych tego zamku pokrywa się z obecnie istniejącymi. Ocalała wieża znalazła się w narożniku południowo-zachodnim i była nadal wolnostojąca. Po podziale Głogowa na dwie części: królewską i książęcą, zamek znalazł się w rękach królów czeskich, a od 1384 r., aż do 1480 r. ich lenników książąt cieszyńskich. W tej sytuacji książęta głogowsko-żagańscy wznieśli w 1406 r. drugi zamek w pobliżu furty Bożego Ciała (prawdopodobnie w miejscu, gdzie później znalazło się kolegium jezuickie). Do jego budowy wykorzystano fragment miejskich murów obronnych z wieżą. Po zjednoczeniu miasta w 1480 r. sprzedano go mieszczanom, a później rozebrano. W 1462 r. odbył się w Głogowie zjazd królów Kazimierza Jagiellończyka i Jerzego z Podiebradu. Król Polski wraz ze świtą zamieszkał na czas zjazdu w starym głogowskim zamku. W 1499 r. księciem głogowskim został Zygmunt Jagiellończyk, późniejszy król Polski. Nowy władca planował gruntowną przebudowę bardzo zniszczonego już zamku. Jednak niewielkie środki umożliwiły mu wykonanie jedynie podstawowych prac zabezpieczających i remontowych (między innymi naprawa dachu). W 1526 r. Śląsk wraz z księstwem głogowskim znalazł się w rękach Habsburgów. W imieniu królów czeskich władzę w księstwie sprawowali starostowie. Ich siedzibą był zamek głogowski. Tutaj też przed objęciem urzędu składali królowi, w obecności stanów, przysięgę. W 1574 r. runęła część zamku. Dopiero na początku XVII w. starosta Rudolf von Zedlitz przeprowadził na koszt stanów księstwa remont budynku. Dalszych zniszczeń dokonał wielki pożar miasta w 1615 r. i wydarzenia wojny trzydziestoletniej. W latach 1652-1657 rozpoczęto, na koszt stanów, przebudowę zamku. Kontynuowano ją pod kierownictwem starosty Bernharda von Herbersteina w 1669 r. Powstała wtedy w zamku tzw. wielka sala, ozdobiona na suficie plafonem przedstawiającym cesarza Leopolda siedzącego na koniu. Na bocznych ścianach zawisły portrety głogowskich książąt i starostów. Przebudowa zamku nadała mu charakter rezydencji pałacowej i wygląd zbliżony do dzisiejszego. Wieża została odbudowana i włączona w płd.-zachodni narożnik murów dziedzińca. Budynek podwyższono o jedno piętro i ujednolicono otwory okienne. Stworzono regularny dziedziniec włączając w jego ciąg ściany dawnych budynków. Ściana wschodnia dziedzińca na wszystkich piętrach została ozdobiona arkadami. Po przejęciu Śląska przez Prusy i ustanowienia Głogowa jednym z dwóch głównych ośrodków administracyjnych na Śląsku, zamek stała się siedzibą urzędów królewskich. W II połowie XVIII w. zmieniono wystrój elewacji frontowej i południowej. Z tego czasu pochodzi też wjazd wschodni oraz znajdująca się we wschodnim skrzydle klatka schodowa z charakterystycznym ornamentem. Król Fryderyk II bywając często w Głogowie zatrzymywał się w tutejszym zamku. Później w czasie wojen napoleońskich gościł tutaj trzykrotnie Napoleon Bonaparte. W XIX w. otynkowano elewacje dziedzińca wraz z wieżą. Zmieniono wtedy system amfiladowy pomieszczeń na korytarzowy. Na początku XX w. zmieniono układ wszystkich pomieszczeń zamku, a na parterze wieży przebito otwór, wewnątrz założono klatkę schodową i wykonano jej zwieńczenie. Pod koniec XIX i na początku XX w. w zamku mieścił się sąd królewski. Pozostałe pomieszczenia zajmowały mieszkania prywatne. Zamek został mocno zniszczony w 1945 r. Odbudowano go w latach 1971-1983. Obecnie jest siedzibą Muzeum Archeologiczno-Historycznego.
Literatura:
Die Bildgalerie in Glogau-Saganer Fürstentumslandschaft, „Unsere Schlesische Heimat” nr 5, 1920;
E. Lukas, Zamek w Głogowie, PKZ Szczecin 1961; [maszynopis w archiwum WKZ w Legnicy];
E. Ruhland, Das Königliche Schloss in Glogau, „Schlesische Provinzial-Blätter”,112: 1840;
U. Włodarczyk, Zamek w Głogowie, Wrocław 1988.
Jerzy Dymytryszyn [EZG z. 44, 1997 – Zamek głogowski] Red. 2008
Wieża zamku głogowskiego
Powstanie głogowskiej wieży zamkowej przypada na II połowę XIII w. Wiąże się z budową pierwszej drewnianej siedziby książęcej, otoczonej umocnieniami drewniano-ziemnymi. W 1291 r. w czasie wielkiego pożaru miasta spłonął również zamek. Na przełomie XIII i XIV w. postawiono na planie prostokąta nową murowaną budowlę. Wieża znalazła się w płd.-zachodnim narożniku murów obwodowych i była tak jak przedtem wolnostojąca. Spełniała rolę wieży ostatecznej obrony, strażnicy i więzienia. Otwór wejściowy był umieszczony na wysokości kilku metrów nad poziomem dziedzińca. Prowadziły do niego zewnętrzne schody, albo drewniany pomost biegnący z poziomu chodników na murach obwodowych. Prawdopodobnie istniało również bezpośrednie połączenie pomostem wejścia i budynków zamkowych. Rolę pierwotnego wejścia mógł spełniać otwór znajdujący się na wysokości drugiego pietra zwrócony na wschód, lub drugi, obecnie prawie w całości zamurowany, skierowany na północny-zachód. Położone niżej pomieszczenie przeznaczone było na więzienie. Ma ono swoją ponurą historię. W 1488 r. książę Jan II żagański za odmowę złożenia przysięgi wierności jego zięciom skazał na śmierć głodową w wieży 7 rajców głogowskich. W kilka lat później, w 1493 r. pełnomocnik księcia Jana Olbrachta – Jan Karnkowski kazał uwięzić tutaj burmistrza i kilku ławników za sprzeciwienie się jego decyzjom. Po upokarzającej prośbie o łaskę ławników uwolniono. Burmistrza natomiast ścięto na dziedzińcu zamkowym. W latach 50. i 60. XVII w. w czasie gruntownej przebudowy zamku wieżę włączono w mury południowego skrzydła nowej pałacowej siedziby. Na początku XIX w. otynkowano ją, a w sto lat później przebito otwór wejściowy na parterze i założono we wnętrzu klatkę schodową. Wtedy również wykonano zwieńczenie znane z przedwojennych widoków. Jak wskazują ryciny z XVIII w., wieża zwieńczona była niegdyś blankami. Nie ma jednak pewności czy wysuniętymi na machikułach, czy równymi z licem muru. Po II wojnie światowej w latach 60. zasypano gruzem piwnice wieży. Na bazie stalowego słupa zrobiono żelbetowe schody. Wieża ma obecnie wysokość 24 m, średnicę 8,9 m, grubość muru u podstawy 2,75 m.
Literatura:
J. Blaschke, Geschichte der Stadt Glogau und des Glogauer Landes, Glogau 1913;
J. Chutkowski, Dzieje Głogowa, T. I, Legnica 1991;
E. Lukas, Zamek w Głogowie, Szczecin 1961 [maszynopis w archiwum WKZ w Legnicy].
Jerzy Dymytryszyn [EZG z. 16, 1994 - Wieża zamku głogowskiego]
- Jako integralną część Muzeum Archeologiczno-Historycznego - miejsce dla ekspozycji i punkt widokowy - wieżę zamkową udostępniono na stałe dopiero po generalnym remoncie w październiku 1998 r. W wieży umieszczona jest stała wystawa „Detale architektoniczne ze Starego Miasta”. Można tam zobaczyć m.in.: zwornik, wsporniki i fragment maswerku z kolegiaty, fragment romańskiego fryzu (prawdopodobnie z kościoła św. Piotra) oraz płaskorzeźby kamienne z głogowskiego ratusza. (Red., na podstawie: http://www.glogow.pl/mah/)
