Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Spis treści |
Poczta w Głogowie
Średniowiecze
Już w średniowieczu zaczęła rozwijać się sieć połączeń drogowych, po których poruszali się posłańcy przenoszący korespondencję. Nie była to jednak poczta w dzisiejszym rozumieniu tego słowa. Byli to kurierzy zatrudnieni lub wynajęci przez dwory władców, biskupów lub innych duchownych, szlachtę, kupców, cechy rzemieślników czy też władze miejskie albo wojskowe. Często też udający się podróż dostojnicy zabierali ze sobą listy, aby przekazać je adresatom w miejscu docelowym lub ośrodkach znajdujących się na trasie przejazdu. Tak było między innymi w 1285 r. gdy pakiet listów od biskupstwa wrocławskiego do Rzymu wiózł archidiakon głogowski Wawrzyniec.
Poczta w okresie panowania Habsburgów
Pierwsze instytucje pocztowe zaczęły kształtować się na przełomie XVI i XVII w. W tamtym czasie powstawały instytucje organizowane przez dwory monarsze (lub na ich zlecenie), które w zamian za ustalone opłaty zapewniały ekspedycję listów, paczek, pieniędzy oraz w późniejszym okresie ludzi. Na Śląsku w okresie panowania Habsburgów rozbudowywała się sieć regularnych połączeń (wewnętrznych i zewnętrznych). Obsługiwali je piesi i konni posłańcy, a z czasem specjalne wozy. Na podstawie kolejnych zarządzeń kurierzy zaczęli nosić ujednolicone stroje wraz ze specjalnymi oznaczeniami oraz otrzymywali znormalizowane wynagrodzenie za swoje usługi. Początkowo liczne ograniczenia związane z kręgiem osób, które mogły korzystać z usług oraz spora rzesza dostojników zwolnionych z wnoszenia opłat były przyczyną niskiej rentowności poczty. Dopiero rozporządzenie kamery śląskiej z 3 XII 1623 r. otwierało możliwość przyjmowania listów od szerszej grupy osób prywatnych. 12 VI 1658 r. rozpoczęto przygotowania do tworzenia linii pocztowej z Wrocławia do Świebodzina. Jej przebieg wyznaczono przez: Środę Śląską, Prochowice, Lubin, Głogów, Sławę (możliwe, iż przez to miasto biegło jakieś odgałęzienie trasy lub rzeczywiście tak wyznaczono główną drogę), Bytom Odrzański, Nową Sól, Zieloną Górę. Na odcinku Bytom Odrzański – Zielona Góra miała być to linia obsługiwana przez posłańców pieszych. W Środzie Śl., Lubinie, Głogowie i Zielonej Górze powołano stałych doręczycieli wyposażonych w zaprzęgi konne. W krótkim czasie trakt ten został przedłużony do Berlina oraz wykonano skrót łączący w prostej linii Polkowice z Nowym Miasteczkiem. Dlatego też nie wszystkie kursy z Wrocławia do Berlina przechodziły przez Głogów. Ze względu na to 20 XI 1662 r. uruchomiono piesze połączenie pocztowe do Polkowic. Około połowy XVII w. uruchomiono też szlak pocztowy, na którym dwa razy w tygodniu kursowali konni pocztylioni z Torunia przez Leszno, Wschowę, Głogów, Zieloną Górę, Żagań i Jelenią Górę do Drezna. W 1706 r. dla potrzeb poczty Augusta Mocnego wyznaczono dwie równorzędne trasy łączące Drezno z Warszawą. Jedna przebiegała przez Königsbrück, Hoyerswerdę, Żagań, Nowe Miasteczko, Głogów, Wschowę, Kalisz i Łowicz. W razie jakiś kłopotów związanych z przeprawą w Głogowie trasa ta posiadała odgałęzienie we wsi Żukowice, kierujące się przez Bytom Odrzański, Siedlisko i Krążkowo do Wschowy, gdzie następowało połączenie z głównym traktem. Południowa linia prowadziła główną drogą handlową „Via Regia” przez Legnicę i Wrocław. Zalecono aby przed bramami miast ustawiano kamienne postumenty z informacjami o kierunkach i odległością do kolejnych stacji pocztowych oraz na trasie słupy oznaczające pokonywane odległości. Nieznane są w literaturze opisy tego typu obiektów znajdujących się w Głogowie i okolicach. Szczegółowy rozkład kursów opracowany w 1663 r. informował, iż poczta wychodząca z Wrocławia w niedzielę o trzeciej rano docierała do Głogowa, po przebyciu 13 mil, tego samego dnia o godzinie ósmej wieczorem. Pierwszym znanym z nazwiska pracownikiem (kierownikiem?) poczty w Głogowie był Simon Prunnen, rekomendowany w 1669 r. na to stanowisko przez starostę księstwa głogowskiego Abrahama von Dyhern. Kolejnym, wymienionym w źródłach, był Hans Georg von Röhrscheid – młodszy brat Carla von Röhrscheida, generalnego poczmistrza Wrocławia. Na mocy specjalnego dekretu asekuracyjnego z 21 VI 1698 r. urząd poczmistrza głogowskiego po śmierci Hansa Georga miała przejąć jego prawowita małżonka, a po jej śmierci jeden z jej synów. Jak stwierdzały ówczesne opisy, Głogów w owym czasie stał się prężnym ośrodkiem w zakresie działalności pocztowej. Pod datą 1737 odnotowany jest zarządca urzędu pocztowego Antoni Felbiger. Był on określany jako osoba o dobrych kwalifikacjach i otrzymywał roczną pensję w wysokości 66 guldenów. Schyłkowy okres panowania habsburskiego na Śląsku charakteryzował się między innymi kryzysem w usługach pocztowych. Ruch na niektórych z liniach był nawet zawieszany. Na przykład połączenie z Głogowa do Leszna i z powrotem zostało po kilkuletniej przerwie przywrócone w styczniu 1737 r., jednak z wyraźnym przy tym zaleceniem, iż należy przestrzegać na niej punktualności.
Poczta w okresie pruskim
Zdobycie Śląska przez Prusy przyniosło reformę i mocniejsze upaństwowienie poczty. Sprawy związane z kontrolą oraz zarządem nad pocztą w zachodniej części Śląska podporządkowano głogowskiej kamerze. urzędowi pocztowemu w Głogowie podlegały agencje w Górze, Prusicach i Miliczu. Utworzono też w owym czasie nowe połączenia z Górą i Wąsoszem. Z dokumentu z 1764 r. wiadomo, iż uposażenie głogowskiego poczmistrza i sekretarza (łącznie) wynosiły 1308 talarów, 22 groszy śląskich i 2 fenigi. Natomiast dwa lata później sporządzony raport wykazywał dochód tutejszej placówki w wysokości 4497 talarów, 23 grosze śląskie i 8 fenigów. Na przełomie XVIII i XIX w. pojawiały się lokalne trasy pocztowe jak na przykład przez Grębocice do Lubina, przez Kotlę do Konotopu (później poprowadzona przez Sławę), czy też przez Nielubię do Kłobuczyna, jako drugie połączenie z traktem Wrocław – Berlin. Rozwój sieci kolejowej od połowy XIX w. spowodował przejęcie przez nie roli transportu ludzi i przesyłek na głównych traktach oraz zwiększenie znaczenia poczty na liniach lokalnych. Raport dyrekcji pocztowej Dolnego Śląska z 1869 r. wykazywał, iż w Głogowie było zatrudnionych 18 urzędników pocztowych. Wypracowany dochód w owym roku wyniósł w miejscowym urzędzie 30 588 talarów. Liczbę przyjętych listów określono na 568 026 oraz ogółem zarówno przyjętych jak wydanych paczek i przekazów pieniężnych – 214 560, tzw. asygnacji pocztowych – 22 178. Z usług przewozowych skorzystało 6556 osób.
Budynki pocztowe
Pierwsze informacje o siedzibie głogowskiego urzędu pochodzą z końca XVIII w. Na planie Głogowa z tego okresu zaznaczono budynek pocztowy na rogu Saltz Ring (obecnie pl. Solny) i Kleine Kirchgasse (obecnie ul. Św. Mikołaja) – konkretnie zachodni narożnik tych ulic. Kolejny plan z przełomu XVIII i XIX w. ten sam urząd lokował na rogu Kupferschmied Gasse (obecnej Kotlarskiej) i Lange Gasse (obecna Długa) – wschodni narożnik. Przez pewien czas urząd znajdował się w narożniku Jesuiter Gasse (obecna Smolna) i Saltz Ring. Na początku XIX w. poczta znajdowała się przy ówczesnej Casernen Gasse (dziś ta ulica nie istnieje – znajdowała się ona na północ od ul Długiej i na wchód od zabudowań dawnego klasztoru franciszkanów). 12 VI 1841 r. wybudowano obszerny gmach urzędu pocztowego przy ówczesnej Bader Gasse (obecna Balwierska) – naprzeciwko kościoła św. Mikołaja. Z tego powodu znajdująca się w pobliżu Grosse Kirchgasse została przemianowana na Poststrasse (obecna Parafialna). Dzięki rozszerzeniu miasta w kierunku wschodnim w drugiej połowie XIX w., wybudowano kolejny budynek poczty przy ówczesnym Wilhelmplatz (obiekt stoi do dziś – róg ul. Piotra Skargi i Piaskowej). Urząd rozpoczął tam działalność 1 V 1892 r. i funkcjonował do 1945 r. Kolejny, działający równolegle urząd pocztowy uruchomiono w 1935 r. we wschodnim skrzydle nowo wybudowanego dworca kolejowego.
Budynki pocztowe po roku 1945
Zniszczenia wojenne w 1945 r. nie ominęły też budynków pocztowych. W pionierskim okresie zorganizowano prowizorycznie pocztę w budynku mieszkalnym przy ul. Grunwaldzkiej. W 1954 r. wyremontowany został budynek przy ul. Piotra Skargi (jako jedyny nie został rozebrany z zabudowań przy dawnym Wilhelmplatz). Praktycznie w całości zniszczone Stare Miasto stwarzało nietypową sytuację: urząd pocztowy znajdował się w znacznej odległości od zamieszkałych (odbudowanych) osiedli. Dlatego w 1964 r. otwarto kolejną placówkę. Znajdowała się ona, podobnie jak przed wojną, we wschodnim skrzydle mozolnie odbudowywanego budynku dworca PKP. Powstał w ten sposób Urząd Pocztowy nr 2. Kolejne urzędy pocztowe powstawały na poszczególnych osiedlach, w miarę oddawania ich do użytku. Pod koniec XX w. było ich na terenie miasta osiem i każdy z nich statystycznie obsługiwał około 10 000 mieszkańców. Urząd nr l (przy ul. Piotra Skargi) zamknięto po podziale w 1991 r. przedsiębiorstwa „Polska Poczta, Telegraf i Telefon” na państwowe przedsiębiorstwo użyteczności publicznej „Poczta Polska” i „Telekomunikację Polską”. Budynek przekazano w całości na potrzeby telekomunikacji. W latach 1991–1992 znacznie rozbudowano budynek Urzędu Pocztowego nr 2 (numeracja została zachowana do dnia dzisiejszego, pomimo wcześniejszej likwidacji placówki na Starym Mieście).
Literatura:
J. Blaschke, Geschichte der Stadt Glogau und des Glogauer Landes, Glogau 1913;
K. Bobowski, Poczta dolnośląska od zarania dziejów, Wrocław 1997;
J. Chutkowski, Głogów w XX wieku, Głogów 2004;
J. Schellakowsky, Zur Geschichte des Post- und Eisebahnwesens in Glogau [w:] Glogau im Wandel der Zeiten, Würzburg 1993.
Paweł Łachowski, 2009
