Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Podkategoria: Miejscowości
Sobczyce
Wieś sołecka w gminie Kotla, w powiecie głogowskim, usytuowana w odległości 5 km na północ od Głogowa. Sołectwo Sobczyce zamieszkiwało w dniu 31.12.2017 r. 340 osób (2004 – 285 osób).
Historia do roku 1945
Sobczyce występują w średniowiecznych dokumentach pod nazwą „Czobschicz”. Wywodzi się ją od słowa czepek. Na słowiański rodowód wskazywać może także układ przestrzenny wsi, który jeszcze dziś wykazuje podział na dwie części: nieregularną wieś dolną, będącą prawdopodobnie najstarszą częścią osady i regularnie rozłożoną wieś górną, ulicową (zob. mapka obok). W tej części znajdowało się 12 gospodarstw kmieci (każde po 60-90 mórg), a w dolnej 24 gospodarstwa chałupników (każde po 18-23 morgi).
Jak inne w okolicy, wieś narażona była na wylewy Odry. Otoczona była z trzech stron bagnami. Widoczne są one na XVII-wiecznych mapach; w późniejszych czasach teren został zmeliorowany. Na wschód od wsi znajdowały się rozległe łąki (XV-wieczne dokumenty odzwierciadlają zadawnione spory między książętami o łąki koło Sobczyc). W Sobczycach nie było włości rycerskiej. W 1454 r. wymieniony jest sołtys i gmina. Posługi i czynsze tutejszych chłopów należały się księciu, a w późniejszych wiekach urzędowi starosty księstwa głogowskiego.
W 2. połowie XVIII w. mieszkało w Sobczycach około 290 osób. Znajdowało się 61 zagród, karczma i dwa wiatraki. Sto lat później było już ponad 500 mieszkańców. Następnie jednak ich liczba się zmniejszyła – do 424 w 1939 r. Przeważali zdecydowanie katolicy. W 1925 r. było 357 katolików, a ewangelików – 94. Pierwsi należeli do parafii w Rapocinie, drudzy do parafii w Głogowie. Szkoła katolicka powstała w Sobczycach w 1819 r. (wcześniej dzieci chodziły do Rapocina). Uczęszczali do niej także uczniowie z Moszowic. Nowy obiekt szkolny wybudowany został w 1913 r. W 1858 r. obręb wsi przecięła linia kolejowa z Leszna do Głogowa. W 1933 r. powierzchnia gminy wynosiła 640 ha. We wsi było 87 domów. W 1936 r. słowiańsko brzmiąca nazwa Tschopitz została zamieniona na Klettental (co oznacza: łopianowa dolina). W ostatniej dekadzie stycznia 1945 r. mieszkańcy ewakuowali się przed nadciągającym frontem w głąb Niemiec.
Historia po 1945 roku
Pierwszymi polskimi osadnikami w Sobczycach byli robotnicy przymusowi wracający z Niemiec. Następnymi byli głównie kresowiacy. „Czepice (….). Wieś nieduża, 92 numery, dosyć miła, zaludniona naszymi >dzikusami wschodu< – ludność z okolic Brodów, powiat Złoczów oraz powiat Równe – na Wołyniu” – tymi słowami zaczyna się kronika Szkoły Podstawowej w Sobczycach, autorstwa pierwszej kierowniczki szkoły Michaliny Łaszczewskiej. Wieś była niezniszczona, choć w dużym stopniu rozszabrowana. Nie było jednak prądu – aż do 1949 r. Praktycznie do końca 1945 r. Sobczyce zostały zasiedlone. Wybrano sołtysa (Michał Krukowski). W dniu 4.09.1945 r. do wyremontowanej szkoły przystąpiło do nauki 96 uczniów, a w ciągu roku liczba ta wzrosła do 120. Szkoła była pięcioklasowa. Od grudnia mieściło się w niej również przedszkole – pierwsze w powiecie głogowskim. W prywatnym mieszkaniu otwarty został sklep. Chleb mieszkańcy piekli zwykle sami (uruchomiono wiatrak za wsią, a niedługo później pracę rozpoczęły młyny w Grodźcu Małym i Kotli). Jeszcze w 1945 r. w Sobczycach zorganizowała się Straż Ogniowa (w 1952 r., po wybuchu pożaru tutejsza OSP uratowała wieś przed spaleniem się). Powstała również wiejska orkiestra.
Pierwsze używane nazwy wsi: Czopice (Czepice), Sobczyn (Sobszyn), Czepiel, zastąpiła następnie nazwa urzędowa: Sobczyce. Sołectwo Sobczyce znalazło się w gminie Kotla, utworzonej w czerwcu 1945 r. W latach 1954-1972 należało do gromad, kolejno: Grodziec Mały (istniała do końca 1959 r.) i Bogomice, a od przywrócenia gmin, 1.01.1973 r., do gminy Głogów.
Sobczyce pozostały wsią rolniczą (gospodarstwa indywidualne). Gospodarowało się na glebach III
i IV klasy – mady przemieszane z piaskami. Wraz z rozwojem pobliskiego Głogowa zmieniała się struktura zatrudnienia mieszkańców, na korzyść zajęć nierolniczych.
W powojennej historii Sobczyc szczególne miejsce zajmują dwa obiekty – instytucje: szkoła i kościół. Obydwa zaświadczają o dużym zaangażowaniu tutejszej społeczności w sprawy swojej wsi. Budynek szkoły został w 1967 r. rozbudowany w czynie społecznym przez mieszkańców o dwie klasy i salę gimnastyczną. Do szkoły uczęszczały także dzieci z okolicy (Krzekotówka, Grodźca Małego
i Moszowic). Do 1996 r., kiedy szkoła została przejęta przez gminę Kotla, jej mury opuściło 595 uczniów. Na skutek obniżającej się liczby uczniów, w 2001 r. szkoła została zamknięta. Obiekt przystosowano do nowej roli: Wiejskiego Domu Kultury (obecnie Wiejskie Centrum Kultury i Sportu). W stulecie istnienia historyczny budynek z 1913 r. przeszedł gruntowny remont. Historia kościoła zaczęła się w 1947 r. Mieszkańcy odremontowali wówczas budynek kuźni i zaadaptowali go na potrzeby kultu. Był on pod opieką o.o. redemptorystów z Głogowa, a następnie należał do reaktywowanej parafii pw. św. Wawrzyńca w Rapocinie. Po latach budynek był w tak złym stanie technicznym, że nadawał się do rozbiórki. Nabożeństwa przeniesione zostały do świetlicy. Podjęto zbiórkę pieniędzy na budowę nowej świątyni. Rozpoczęła się ona w 2001 r., według projektu S. Krawczyka i K. Sosnowskiego. Budowę niemal w całości sfinansowali mieszkańcy Sobczyc
i Krzekotówka. Pierwsza msza odbyła się 7.10.2007 r. Świątynia, będąca kościołem filialnym parafii pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Głogowie, przyjęła wezwanie poprzedniej – Matki Bożej Różańcowej.
Dziedzictwo kulturowe
Dziedzictwo kulturowe wsi obejmuje zachowany historyczny układ przestrzenny i zabudowę (najstarszy budynek pochodzi z przełomu XVIII i XIX w.). Do Rejestru Zabytków wpisane zostały dwa budynki. W Gminnej Ewidencji Zabytków znalazło się 28 budynków oraz kaplica, kapliczka przydrożna i remiza strażacka. Poza ewidencją pozostają dalsze zabytkowe kapliczki oraz krucyfiks. We wnętrzu kościoła znajduje się zabytkowy ołtarz z obrazem E. C. Donadiniego Zaśnięcie św. Józefa.
Źródła i literatura (chronologicznie):
F.A. Zimmermann, Beyträge zur Beschreibung von Schlesien, Bd.10, Brieg 1791, s. 297;
J.G. Knie, Alphabetisch-statistisch-topographische Uebersicht der Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuss. Provinz Schlesien (…), Breslau 1845, s. 698 i n.;
Einwohnerbuch für Stadt und Kreis Glogau, Glogau (wyd. 1913, 1930).
J. Blaschke, Geschichte der Stadt Glogau und des Glogauer Landes, Glogau 1913, passim;
Codex Diplomaticus Silesiae, Bd 28. Die Inventare der nichtstaatlichen Archive Schlesiens – Kreis Glogau, Hrsg. von Konrad Wutke, Breslau 1915;
Tabele podatku gruntowego i ludności wsi śląskich z około 1765 r., oprac. Z. Kwaśny i J. Wosch, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1975;
Das war Glogau. Stadt und Land an der Oder 1913-1945, Hannover 1991, passim;
K. Zawicki, Sobczyce – szkoła podstawowa, „Encyklopedia Ziemi Głogowskiej” z. 38, 1996;
J. Bahlcke, Śląsk i Ślązacy, Warszawa 2000, s. 35;
J. Baraniecki, M.R. Górniak, Relacje i wspomnienia osadników rejonu gminy Kotla, Kotla – Lublin 2012, passim;
J. Baraniecki, M.R. Górniak, Ł. Horbatowski, Osadnicy i ich następcy. Relacje i wspomnienia mieszkańców gminy Kotla, Kotla – Lublin 2015 passim.
Netografia:
http://www.kotla.pl/projekty-ue-mainmenu-54/zakoczone/remont-wdk-w-sobczycach;
http://www.glogow.pl/ezg/index.php/Gmina_Kotla m
Antoni Bok [EZG 78, 2018 – Sobczyce – historia do roku 1945, Sobczyce – historia po 1945 roku]
