Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Skidniów
Wieś sołecka w gminie Kotla, w powiecie głogowskim, usytuowana w odległości 15 km na północny zachód od Głogowa.
Historia do roku 1945
Skidniów należy do starych wsi nadodrzańskich. W dokumencie z 1294 r. Hanusz ze Skidniowa („Skeyden") występuje jako gwarant pokoju z księciem Henrykiem III głogowskim. W Księdze uposażeń biskupstwa wrocławskiego z tamtego czasu wymieniona jest miejscowość „Skidnewo”. Inne podawane przez badaczy nazwy występujące w średniowiecznych dokumentach: „Skidenow”, „Suchylep”, „Suchychlet” (= suchy chleb).
W XVI w. wieś należała do Rechenbergów. Poprzez małżeństwo Barbary von Rechenberg z Davidem von Stosch przeszła w 1571 r. na własność tego rodu, mającego siedzibę w Czernej. Około 1765 r. w Skidniowie znajdowało 19 gospodarstw kmiecych, ponadto mieszkało 13 chałupników i komorników. W 1791 r. na wieś składało się 35 „dymów” z 201 mieszkańcami, dwa folwarki, karczma i młyn wiatrowy. W 1800 r. obciążony długami klucz dóbr (Czerna, Dobrzejowice, Wiekowice i Skidniów) przeszedł na własność hrabiego Moritza von Lynar, który już w 1802 r. sprzedał je porucznikowi D’Orville. Od 1830 r. właścicielem dóbr był baron Leopold von Buddenbrock. Założył on w 1836 r. folwark Mathildau – obecny przysiółek Pękoszów. W 1845 r. Skidniów liczył już 404 mieszkańców, z czego tylko 52 było katolikami. Wierni obydwu wyznań należeli do parafii po lewej stronie Odry: ewangelicy do Czernej, a katolicy do Brzegu Głogowskiego (dla 1830 r. podaje się Rapocin). Dzieci ewangelików miały szkołę we wsi, obsługiwaną przez nauczyciela z Czernej (wymieniona w 1830 r.), natomiast katolickie musiały się udawać do Brzegu Głogowskiego. Komunikację z wsiami na lewym brzegu Odry, z którymi Skidniów łączyły związki, zapewniały trzy promy; funkcjonowały one do końca 1944 r.
W 1874 r. majątek Skidniów z Pękoszowem, gdzie znajdowała się gorzelnia, zakupił Alexander Metscher. Prowadził on w posiadanych majątkach (oprócz Skidniowa – Grębocice i Rapocin) wzorową gospodarkę. Skidniowski liczył 719 ha, z czego aż 647 przypadało na grunty orne. W 1910 r. na ogólną liczbę 446 mieszkańców w Skidniowie, aż 239 przypadało na obszar dworski (Gutsbezirk). Teren majątku, z zabudowaniami wokół i wewnątrz rozległego podwórza, oddzielony był od wsi bramą. Po I wojnie św. majątek został rozparcelowany. Na jego bazie utworzono włości rentowe. Otrzymali je m.in. nowi osadnicy, tzw. optanci – Niemcy z Wielkopolski, którzy nie przyjęli obywatelstwa polskiego. Wschodnią część gruntów majątku, 101 ha, wydzielono. Ich nabywca, J. S. Kirchner, założył na niej folwark Neu-Skeyden, obecny Skidniówek.
Po likwidacji w Prusach obszarów dworskich, pod koniec lat 20. do gminy wiejskiej Skeyden włączono administracyjnie folwarki z ich gruntami: Neu-Skeyden, Buschhof (obecne Dorzecze; należał do dóbr w Brzegu Gł., wcześniejsze nazwy: Brieger Vorwerk – do 1866 r.?, Oder Vorwerk) i Friederikenhof (obecny Sobierzynek; należał do rodziny von Berge z Żukowic, założony w XIX w.). W 1933 r. powierzchnia gminy wynosiła 992,5 ha. W 1939 r. było w niej 482 mieszkańców. We wsi utworzona została ochotnicza straż pożarna. Od 1923 r. istniał chór męski. Około 1930 r. dotychczasowe dwa wiatraki zastąpił murowany młyn, własność Idy Gramsch (istniejące do dziś zabudowania).
23.01.1945 r. ludność Skidniowa, z wyjątkiem dwóch rodzin, opuściła wieś. Exodus trwał 7 tygodni. Po dotarciu 15 marca do północnej Frankonii, rodziny uciekinierów zostały rozdysponowane na 14 miejscowości.
Historia po 1945 roku
Z chwilą dotarcia do Skidniowa, 15.06.1945 r., pierwszych polskich osadników, wieś zamieszkiwało 9 niemieckich rodzin. Niektóre z nich powróciły z tułaczki po ucieczce przed frontem. Już 8 lipca większość z tych rodzin wysiedliło za Odrę polskie wojsko (pozostałe dwie rodziny wysiedlono w 1946 r.). Pierwsi Polacy przybyli z powiatu jarocińskiego – większość ze wsi Jedlec. Pionierzy wybrali sołtysa w osobie Józefa Szymczaka. Następni dotarli tu w lipcu, byli wśród nich także Kresowiacy (ze wsi Szkielicze, powiat nowogrodzki, którzy przybyli w transporcie do Kotli już 16 maja). Na czas żniw doszlusowali członkowie rodzin z grupy jarocińskiej. Ogółem w końcu lipca w Skidniowie znajdowało się 51 osadników i 23 „repatriantów” – przesiedleńców z Kresów). Druga fala osadnicza miała miejsce wiosną 1946 r. (rodziny z woj. tarnopolskiego i województw centralnych). W 1947 r. przybyło tylko 9 osób. Pod koniec roku wieś miała 199 mieszkańców. Znajdowało się tu 55 gospodarstw, najwięcej (44) o areale 8-10 ha.
Początkowo wieś nazywano Suchy Chleb – w nawiązaniu do jednej z nazw średniowiecznych. 10.02.1946 r. otwarto szkołę (klasy I-IV). Kierownikiem był nauczyciel Józef Motyl, który znajdował się w grupie pierwszych osadników. Przy pomocy lokomobili uruchomiono młyn. W tamtym roku utworzono także ochotniczą straż pożarną. Prąd popłynął do wsi dopiero pod koniec 1947 r. Teren przysiółka Pękoszów był, według relacji osadników, zaminowany (podobnie jak Dorzecza), toteż został zasiedlony później. W Matyldowie, jak początkowo nazywano osadę, osiedliło się 8 rodzin, głównie z Wielkopolski. Stały się one posiadaczami dość dużych gospodarstw z urodzajną ziemią. Jeszcze późnej nastąpiło zasiedlenie folwarku Dorzecze. W oparciu o bazę i grunty utworzony został PGR Dorzecze.
Sołectwo Skidniów znalazło się w gminie Kotla, utworzonej w czerwcu 1945 r. W latach 1954-1972 należało do gromad, kolejno: Chociemyśl (istniała do końca 1959 r.) i Bogomice, a od przywrócenia gmin, 1.01.1973 r., do gminy Kotla. W strukturze Kościoła katolickiego mieszkańcy sołectwa przynależeli do parafii w Kotli.
W okresie PRL rejon Skidniowa był tradycyjnie silnym terenem rolniczym. Oprócz gospodarstw indywidualnych, funkcjonował PGR Dorzecze (początkowo podległy PGR Kierzno, od 1955 r. jako samodzielne gospodarstwo w ramach zespołu PGR Kotla). W latach 70. posiadał on 300 ha ziemi. Oprócz roślinnej, prowadzono produkcję zwierzęcą – posiadano 350 szt. bydła i trzodę chlewną. Po transformacji ustrojowej gospodarstwo przestało istnieć, grunty przeszły w prywatne ręce. Życie i gospodarowanie w Skidniowie mocno wiązało się z warunkami naturalnymi – i tak jest dotąd. Wynika to z położenia na terenach zalewowych, z licznymi pozostałościami cieków i oczek wodnych. Najważniejsze znaczenie ma wał przeciwpowodziowy. Często podczas przyboru rzeki woda podsiąkała pod wałem i zalewała pola. Dramatyczne momenty przeżywano podczas powodzi w 1977 r., a zwłaszcza w roku 1997. Bardzo ważna była funkcja strażnika wałowego. Niemieckiego zastąpił w 1947 r. Kazimierz Zaleśny i pełnił tę rolę przez ponad 40 lat.
Dla miejscowej społeczności ważne znaczenie miało istnienie szkoły. Jako samodzielna szkoła podstawowa funkcjonowała do 1990 r. Zakładem opiekuńczym dla szkoły był PGR Dorzecze. Przy szkole funkcjonował punkt biblioteczny. Następnie była filią szkoły w Chociemyśli. Od 2000 r. dzieci z sołectwa Skidniów uczą się w Chociemyśli. W aktywności społecznej i kulturalnej zaznaczyło się Koło Gospodyń Wiejskich. W 1983 r. założony został zespół folklorystyczny „Skidniowianki”, nadal istniejący (powstał z inicjatywy przewodniczącej KGW Józefy Ciunajcius, pierwszym kierownikiem była Helena Ratajek, obecnie kierownikiem jest pani Bogusława Kościelak). W pierwszej połowie lat 90. wybudowany został w czynie społecznym (z inicjatywy Aleksandra Ratajka) kościół pw. św. Józefa Rzemieślnika – filialny w parafii pw. św. Marcina w Kotli. W sąsiedztwie urządzono teren rekreacyjny z placem zabaw i małym boiskiem.
Sołectwo Skidniów obejmuje trzy miejscowości (w nawiasach podano stan ludności w dniu 31.12.2017 r.): Skidniów (246), Pękoszów (56), Dorzecze (38). Łącznie zamieszkuje je 340 osób (2004 – 374 osób).
Dziedzictwo kulturowe
W Gminnej Ewidencji Zabytków znalazły się obiekty: 16 budynków, zespół młyna, teren pocmentarny oraz zespół folwarczny w przysiółku Skidniówek. W środku wsi znajduje się figura Matki Bożej Królowej Korony Polskiej. Napis na cokole wyryli, na pamiątkę nowego początku w Suchym Chlebie, polscy osadnicy (sam cokół zachował się z pomnika ich poprzedników, upamiętniającego poległych w I wojnie światowej mieszkańców Skeyden).
Źródła i literatura (chronologicznie):
F.A. Zimmermann, Beyträge zur Beschreibung von Schlesien, Bd.10, Brieg 1791, s. 292;
Rechtssprüche der preussischen Gerichtshöfe (…) Zweiter Band, Berlin 1835, s. 325-336;
J.G. Knie, Alphabetisch-statistisch-topographische Uebersicht der Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuss. Provinz Schlesien (…), Breslau 1845, s. 663;
J. Blaschke, Geschichte der Stadt Glogau und des Glogauer Landes, Glogau 1913, passim;
Auswanderung- und Reisebericht der Gemeinde Skeyden am 23. Januar 1945, mps w zbiorach TZG;
Tabele podatku gruntowego i ludności wsi śląskich z około 1765 roku, oprac. Z. Kwaśny i J. Wosch, Wrocław 1975;
Marek Cetwiński, Rycerstwo śląskie do końca XIII w. Biogramy i rodowody, Ossolineum 1982, s. 109;
Das war Glogau. Stadt und Land an der Oder 1913-1945, Hannover 1991, passim;
J. Baraniecki, M.R. Górniak, Relacje i wspomnienia osadników rejonu gminy Kotla, Kotla – Lublin 2012, passim;
J. Baraniecki, M.R. Górniak, Ł. Horbatowski, Osadnicy i ich następcy. Relacje i wspomnienia mieszkańców gminy Kotla, Kotla – Lublin 2015, passim.
Netografia:
http://www.glogow.pl/ezg/index.php/Gmina_Kotla
Antoni Bok [EZG 78, 2018 – Skidniów – historia do roku 1945, Skidniów – historia po 1945 roku]
