Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Ewangelicki kościół garnizonowy
Kwestie odpowiedniej posługi religijnej dla żołnierzy były niezwykle ważne dla władców nowożytnej Europy. W protestanckich Prusach duszpasterstwo wojskowe organizowano równolegle z budową silnej, stałej armii. Władcy tego kraju wychodzili z założenia, że bogobojny żołnierz chętniej słucha rozkazów oraz nie dopuszcza się dezercji. Dla parafii wojskowych budowano od początków XVIII w. specjalne kościoły garnizonowe. Po zajęciu Śląska przez Prusy również tutaj budowano sieć parafii wojskowych. Jednak tylko nieliczne z nich posiadały własne świątynie. W większości korzystały one z istniejących kościołów protestanckich, bądź też organizowały sale modlitw w obiektach użyteczności publicznej. Tak było w Głogowie, gdzie nabożeństwa dla ewangelickiej parafii garnizonowej odbywały się w jednej z izb w zamku. Sytuacja taka musiała być uciążliwa, gdyż parafia była spora – np. w 1791 r. garnizon liczył 1379 żołnierzy oraz bliżej nieokreśloną liczbę członków rodzin wojskowych.
Już w 1773 r. pojawił się pomysł budowy nowego kościoła na miejscu dawnych, zrujnowanych budynków jezuickich: apteki i biblioteki. Jednak dopiero w 1787 r. na rozkaz króla Fryderyka Wilhelma II Christian Valentin Schulze, działający w Głogowie, a pochodzący z Poczdamu architekt, zaczął prace projektowe nad nową świątynią, przeznaczoną specjalnie dla parafii garnizonowej. Prace budowlane trwały w latach 1788-90, prowadził je przedsiębiorca budowlany Mohrenberg. Koszt wzniesienia świątyni wyniósł 11 tys. talarów. Kościół poświęcono uroczyście 21 XI 1790. Przy nim znajdowały się jeszcze dwa budynki, dawne domy mieszczańskie o numerach 16 i 17, kupione przez króla za 2000 talarów, przeznaczone na mieszkanie pastora, kościelnego i szkołę garnizonową.
W kościele garnizonowym odbywały się nie tylko nabożeństwa dla gminy wojskowej, ale również dla innych gmin – np. w 1799 r. był używany przez cywilną gminę luterańską. Kościół uległ zniszczeniom podczas II wojny światowej. Istniał aż do połowy lat 50. XX w., kiedy to został wyburzony.
Głogowski kościół garnizonowy należał do najciekawszych przykładów wczesnego klasycyzmu na Śląsku. Szczególnie istotna była fasada, wzorowana na fasadzie poczdamskiej Lange Stall, powstałej w 1781 r. Fasadę głogowskiego kościoła zdominował portyk w postaci frontonu, wypełnionego dekoracją rzeźbiarską przedstawiającą alegorię nadziei i dźwiganego przez 4 pilastry toskańskie w porządku wielkim. Wejście główne do kościoła prowadziło przez prosty portal, zaopatrzony w plakietę z inskrypcją: „Militi pio Frid. Guil. Rex Borussor: Pater patriae optimus. Anno MDCCLXXXIX”.
Interesujące jest, że mimo zniszczenia fasady kościoła, możemy oglądać obiekt niezwykle do niej podobny – projektant kościoła głogowskiego wykorzystał ten sam schemat kompozycyjny w ryzalicie wejściowym ratusza w Kowarach, wybudowanego w latach 1786-1789.
Literatura:
K. Bimler, Die Neuklassische Bauschule in Schlesien, z. 1. Baudirector Valentin Christian Schultze, Breslau 1931, s. 5;
J. Blaschke, Geschichte der Stadt Glogau und Glogauer Landes, Glogau 1913, s. 419;
H. Heckmann, Baumeister des Barock und Rokoko in Brandenburg Preussen, Berlin 1998, s. 39; Allgemeines Lexikon der Bildenden Künstler von der Antike bis zur Gegenwart, Leipzig 1999, t. 30, s. 335;
G. Grundmann, Schlesische Architekten im Dienste der Herrschaft Schaffgotsch un der Propstei Warmbrunn, Strassburg 1930, s. 131;
„Schlesische Provinzialblätter“, 1800 lipiec, s. 13;
Taschenbuch oder Wegweiser für Gross Glogau zum Gebrauch für Fremde und Einheimische, Breslau 1810, s. 29;
F.A. Zimmermann, Beyträge zur Beschreibung von Schlesien, t. 10, Brzeg 1791, s. 226;
Grzegorz Podruczny [EZG z. 64/65, 2007 - Kościół garnizonowy]
