Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Fort Gwiazda (Fort Stern)
Fort Gwiazda (Fort Gwiaździsty, Fort Stern) – pierwotnie Szaniec Gwiaździsty (Stern Schanze), nazwany tak został ze względu na swój wygląd (ramiona jego skierowane były we wszystkich kierunkach tworząc charakterystyczny kształt gwiazdy). Zbudowany został w okresie wojen śląskich, gdy po zdobyciu Głogowa przez wojska pruskie (9 III 1741) z inicjatywy Fryderyka II rozpoczęto modernizację twierdzy. Posiadała ona wówczas system bastionowy, który w wielu twierdzach nie sprawdził się. Plan przebudowy twierdzy zaprojektował Gerhard Cornelius de Wallrave (1692-1773). Był on zwolennikiem budowy fortów, szańców na przedpolach twierdzy. Odpowiednie miejsce pod budowę takiego szańca znaleziono na wschód od umocnień twierdzy w pobliżu Odry (obecna baza PKS Intertrans). W miejscu tym znajdował się magazyn prowiantu otoczony wałem ziemnym. W 1747 r. rozpoczęto budowę szańca, trwającą dwa lata. Dawny magazyn zastąpiono kazamatą na około 200 żołnierzy. Z miastem łączyła go ukryta droga wzmocniona blokhauzami, prowadząca do Bramy Wrocławskiej. W szańcu, podobnie jak w twierdzy wybudowano tunele kontrminowe - element bardzo charakterystyczny w fortyfikacjach Wallravego. W latach 70. i 80. XVIII w., w celu polepszenia warunków obronnych szańca, wybudowano w jego pobliżu most zwodzony oraz szereg tam, śluz i wałów przeciwpowodziowych, służących do zalewania przedpola. Przez następne lata nie unowocześniano szańca. Podobnie rzecz miała się po zdobyciu twierdzy przez Francuzów w 1806 r., którzy ograniczyli się tylko do drobnych napraw i remontów. Około 1830 r. nastąpiła przebudowa szańca, który odtąd nazywano fortem. Wybudowano w nim półokrągły plac z okalającymi go magazynami i koszarami. W takim stanie fort dotrwał aż do czasów likwidacji twierdzy w 1902 roku. Po raz ostatni fort wykorzystany został zgodnie ze swoim przeznaczeniem przez wojska niemieckie podczas walk o miasto w 1945 r., kiedy to uczyniono go silnym punktem oporu. Obecnie na terenie Fortu Gwiaździstego znajduje się baza przedsiębiorstwa komunikacyjnego, a ocalałe budowle fortyfikacyjne wykorzystane są jako magazyny. Dostępny jest fragment fosy okalającej niegdyś fort, a w niej poterny (tunele podziemne) prowadzące do wnętrza fortu.
Literatura:
S. Barski, Szańce i forty Głogowa [w:] Fortyfikacje na Ziemi Lubuskiej, Zielona Góra 1995;
J. Chutkowski, Dzieje Głogowa, t. I- II, Legnica 1991;
J. Blaschke, Geschichte der Stadt Glogau und des Glogauer Landes, Glogau 1913.
Rafael Rokaszewicz [EZG z. 39, 1996 – Twierdza Głogów – Fort Gwiaździsty] 2008
