Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej

Arsenał w Głogowie

W większości miast istniał specjalny budynek przeznaczony na przechowywanie uzbrojenia lub też zapasów żywności na wypadek wojny i oblężenia. Nosił on nazwę arsenał lub zbrojownia. W niemieckim kręgu językowym używano nazwy Zeughaus, dlatego też w dawnej polszczyźnie funkcjonowało określenie „cekhauz” oznaczający zbrojownię*. Arsenały posiadały także warsztaty, w których naprawiano i wytwarzano broń ręczną.

W średniowiecznym Głogowie miejscem przechowywania uzbrojenia był najprawdopodobniej zamek, a w okresie rozwoju samorządu miejskiego jedno z pomieszczeń ratusza. W 1542 r. król Ferdynand I Habsburg przekazał radzie miejskiej ruiny kościoła Bożego Ciała przy Leichnamsgasse (póżniejsza Breslauer Strasse, obecnie ul. Powstańców), na potrzeby wybudowania arsenału miejskiego.

Jak zapisano w kronikach, pastwą wielkiego pożaru, który ogarnął miasto 28 VII 1615, oprócz wielu budynków padł również arsenał (Zeughaus) z 13 metalowymi działami, 95 rusznicami, ołowiem i kulami. Według tych samych źródeł, ogień zniszczył wówczas także zbrojownię (Rüstkammer) z wieloma setkami włóczni, pancerzy, kirysów, rynsztunków, muszkietów, rusznic, szyszaków, mieczów bojowych i chorągwi. Z kontekstu opisu można wnioskować, że znajdowała się ona w ratuszu.

Arsenał został po tym kataklizmie odnowiony i dalej służył miastu. Między innymi w 1666 r. wydano z jego zasobów 33 cetnary spiżu, przechowywanego na potrzeby odlewania armat, w celu wykonania dzwonów do kościoła pw. św. Mikołaja. Pożar, który 17 VIII 1711 strawił niedawno co wybudowany kościół Bożego Ciała, nie objął szczęśliwie arsenału, znajdującego po przeciwnej stronie obecnej ul. Powstańców. W tamtym okresie ewakuowano do niego część wyposażenia arsenału legnickiego w związku z zagrożeniami od strony Wielkopolski podczas wojny północnej. Opisy Głogowa z XVII oraz XVIII w. oprócz wielu znakomitych budynków wymieniały arsenał. Był on odnotowywany na planach miasta, m.in. na widoku z lotu ptaka miasta i twierdzy F. B. Wernera z połowy XVIII w. (nr 4 na rysunku autorskim, nr 5 na rycinie wykonanej według tego rysunku). W 1741 r. Głogów został zdobyty przez wojska pruskie. Sporządzono wówczas spis broni znajdującej się ówcześnie w arsenale. Było tam ponad 4.000 sztuk broni palnej w tym między innymi ponad 500 różnych strzelb, ponad 200 karabinów, około 140 pistoletów oraz ponad 3.500 muszkietów. Rozwijający się w XVII-XVIII w. cech rusznikarzy związany był również z arsenałem. Wielu z rzemieślników pracujących przy produkcji i remontach broni zostało wymienionych z nazwiska. Między innymi Ernst Gottlieb Krug - odnotowany jest jako rusznikarz pułkowy w 1788 r. oraz Lorenz Kohl w 1796 r. pracujący w arsenale. Głogowski arsenał służył też jako baza zaopatrzeniowa wojsk pruskich biorących udział w rozbiorach Polski i kampanii przeciwko powstaniu kościuszkowskiemu. W okresie wojen napoleońskich aktem sekularyzacyjnym zniesiono własność Kościoła i klasztorów. W Głogowie, w którym stacjonowały okupacyjne wojska napoleońskie, kościoły klarysek, franciszkanów i dominikanów zamieniono na arsenały i magazyny. Zabudowania klasztorne służyły też celom wojskowym po wojnach napoleońskich. W dawnym podominikańskim kościele pw. św. Piotra i Pawła urządzono arsenał Landwehry, natomiast klasztor franciszkanów (kościół św. Stanisława) służył jako skład artyleryjski. Rozwój garnizonu i powstawanie koszar. spowodowało na przełomie XIX i XX w. wyprowadzenie magazynów amunicyjnych z terenu miasta. Zniszczenia Głogowa w 1945 r. nie ominęły też budynków służących dawniej jako arsenały. W 1954 r. zostały rozebrane relikty murów arsenału przy dzisiejszej ul. Powstańców.

  • [*] W późnym średniowieczu i wczesnym okresie nowożytnym w obszarze języka niemieckiego funkcjonowały nazwy: Zeughaus, Armamentarium, Rüstkammer i Arsenal, używane jako synonimy. Do XVII w. przeważała nazwa Zeughaus. Red.

Literatura:

J. Blaschke, Geschichte der Stadt Glogau und des Glogauer Landes, Glogau 1913;
Glogau im Wandel der Zeiten, Würzburg 1993;
W. Maciuszczak, Twierdza Głogów. Garnizon i ludzie 1630-2009, Głogów 2009.

Paweł Łachowski, 2009

Źródło: "http://192.168.10.245/ezg/index.php/G%C5%82og%C3%B3w_-_Arsena%C5%82"