Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej


Gmina Żukowice

Gmina wiejska Żukowice położona jest w zachodniej części powiatu głogowskiego. Obejmuje obszar 6809 ha, co stanowi 15,37% pow. powiatu.

Spis treści

I. Administracja i samorząd

1. Historia obszaru administracyjnego gminy od 1945 r. 2. Samorządowa gmina od 1990 r.

II. Charakterystyka gminy

1. Geografia 2. Ochrona przyrody i krajobrazu 3. Demografia 4. Czynniki rozwojowe i gospodarka 5. Infrastruktura techniczna 6. Komunikacja 7. Infrastruktura społeczna 8. Kultura, sport i rekreacja 9. Dziedzictwo kulturowe 10. Turystyka 11. Kwestie wyznaniowe

III. Herb i flaga Gminy Żukowice


I. Administracja i samorząd

1. Historia obszaru administracyjnego gminy od 1945 r.

Gmina Żukowice została utworzona z dniem 1 I 1973 W skład gminy weszło 15 sołectw (łącznie 23 miejscowości) w byłym powiecie głogowskim. Obejmowała obszar 81,2 km2. W latach 1945–1954 miejscowości z terenu obecnej gminy należały do gmin: Nosocice (Bukwica, Dankowice, Nielubia, Słone), Gaworzyce (Brzeg Głogowski, Domaniowice, Glinica, Kłoda, Kromolin, Szczepów, Zabłocie, Żukowice, Góra Św. Anny, Mierzów, Słoćwina, Zameczno), Bytom Odrzański (Czerna, Czerna PKP, Dobrzejowice, Wiekowice). W latach 1955–1972 obszar obecnej gminy wchodził w skład gromad: Żukowice (Kłoda, Słoćwina, Wróblin Głogowski, Żukowice), Dobrzejowice (Brzeg Głogowski, Czerna, Czerna PKP, Dobrzejowice, Wiekowice), Nielubia (1954-1968: Bukwica, Dankowice, Glinica, Kamiona, Nielubia, Zabłocie), Kromolin (1954-1961: Domaniowice, Góra Św. Anny, Mierzów, Szczepów, Zameczno). Po likwidacji GRN w Nielubi i Kromolinie należące do nich miejscowości zostały włączone do gromad: Żukowice, Dobrzejewice, Gaworzyce. Z dniem 1 I 1990 nastąpiło włączenie 1308 ha obszaru miejscowości Żukowice, Słone i Wróblin Głogowski, wraz z terenami zajmowanymi przez Hutę Miedzi „Głogów”, w granice administracyjne miasta Głogowa. W 1991 r. gmina zajmowała obszar 68 km². Ważnym faktem było również wyłączenie z użytkowania części gruntów wsi Żukowice i Kłoda, na podstawie decyzji Wojewody Legnickiego z 25 XI 1987, ustanawiającej strefę ochronną wokół Huty Miedzi „Głogów” (strefa funkcjonowała do końca 2005 r.). W latach 2012-2013 władze administracyjno-samorządowe gminy przeprowadziły w Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji nieskuteczną procedurę zmiany granic gminy i przywrócenia przekazanych gminie miejskiej Głogów w 1990 r. terenów Huty Miedzi „Głogów”, Wróblina Głogowskiego oraz części terenów nadodrzańskich. Gmina należąc do powiatu głogowskiego znajdowała się w województwach: wrocławskim (1945-1950) i zielonogórskim (1950-1975). W latach 1975-1998 znajdowała się w woj. legnickim (w latach 1990-1998 podlegała pod Urząd Rejonowy w Głogowie). Od 1999 r. należy do woj. dolnośląskiego.

2. Samorządowa gmina od 1990 r.

W pierwszych wolnych wyborach samorządowych w dniu 27 V 1990 wyłoniona została 18-osobowa Rada Gminy Żukowice na kadencję 1990-1994, w składzie: Lesław Iwiński - przewodniczący, Ryszard Biadała, Tadeusz Borecki, Szczepan Cielecki, Ewa Chlebicka, Jan Dębski, Ryszard Kawka, Ryszard Kondraciuk, Andrzej Kozłowski, Zdzisław Ligowski, Stanisław Lisiecki, Waldemar Majewski, Ryszard Michniewski, Kazimierz Miśkiewicz, Krzysztof Piechowiak, Kazimierz Poniedziałek, Henryk Stefański, Tadeusz Szklarz. Wójtem gminy wybrany został Tadeusz Winslawski (do 30 XI 1991), a następnie Grażyna Marciniak (Rencz).

W kolejnych kadencjach radę gminy tworzyły następujące osoby:

Kadencja 1994–1998: Stanisław Iwiński – przewodniczący, Grzegorz Aryż, Tadeusz Borecki, Władysław Buka, Szczepan Cielecki, Ryszard Kondraciuk, Andrzej Kozłowski, Sławomir Kucharczyk, Witold Kucwaj, Stanisław Lisiecki, Andrzej Maruchniak, Eugeniusz Nowakowski, Karol Rabij, Józef Stachura, Krzysztof Tometczak, Jadwiga Wójt. Kadencja 1998–2002: Stanisław Lisiecki – przewodniczący, Czesława Ambros, Henryk Bloch, Ryszard Budzinowski, Władysław Buka, Ryszard Kondraciuk, Andrzej Kozłowski, Ryszard Moszoński, Witold Ryba, Jerzy Pazoła, Leszek Sęk, Waldemar Sokokowski, Hipolit Rękoś, Feliks Sosnówka, Waldemar Żukow. Kadencja 2002–2006: Grzegorz Aryż – przewodniczący, Czesława Ambroż, Halina Danisz, Łukasz Fortuna, Stanisław Gwożdziewski, Alfreda Fuszara, Czesław Jarząbek, Ryszard Kondraciuk, Andrzej Kozłowski, Hipolit Rękoś, Irena Sokołowska, Małgorzata Suchocka, Jarosław Szmidt, Teresa Uchmanowicz. Kadencja 2006–2010: Stanisław Lisiecki – przewodniczący, Czesława Ambros, Roman Guzek, Jadwiga Gródecka, Ryszard Kondraciuk, Andrzej Kozłowski, Jarosław Lachowicz, Krzysztof Nagi, Ryszard Penc, Jan Rąpała, Barbara Staszczyk, Sylwia Suchocka, Jarosław Szmidt, Zofia Tarkowska, Teresa Uchmanowicz. Kadencja 2010–2014: Przewodniczącym rady był Ryszard Penc (do 28 IX 2012), a następnie Jarosław Szmidt. Pozostali radni: Agata Aranowska, Katarzyna Biernik, Jadwiga Gródecka, Roman Guzdek, Dorota Jarząbek, Jacek Kozłowski, Krzysztof Nagi, Jan Ranpała, Jolanta Samul, Irena Siewiera, Beata Stachak, Zofia Tarkowska, Waldemar Walowski. Skład rady wybranej na kadencję 2014-2018: Beata Stacha – przewodnicząca, Agata Aranowska, Katarzyna Beata Biernik, Tomasz Ireneusz Burza , Anna Maria Giergiel, Roman Tadeusz Guzek, Jacek Marek Kozłowski, Szymon Miśkiewicz, Grażyna Ratowska, Tomasz Sebastian Sarna, Irena Joanna Siewiera, Beata Agnieszka Stachak, Janina Szczurek, Jarosław Andrzej Szmidt, Waldemar Józef Walowski, Rafał Romuald Wójt.

Wójtowie Gminy Żukowice: Tadeusz Winslawski (1990-1991), Grażyna Marciniak (1991-2006), Leszek Kucharczyk (2006-2010), Krzysztof Wołoszyn (od 2010).


II. Charakterystyka gminy

1. Geografia

Ukształtowanie powierzchni. Gmina położona jest w zasięgu dwóch jednostek fizyczno–geograficznych o odmiennych warunkach naturalnych. Są to mezoregiony: Pradolina Głogowska w makroregionie Obniżenie Milicko-Głogowskie i Wzgórza Dalkowskie w makroregionie Wał Trzebnicki. Pradolina Głogowska jest terenem słabo pofałdowanym i najniżej położonym. Najniższy punkt znajduje się koło Dobrzejowic ¬ 67 m n.p.m. Wzgórza Dalkowskie urozmaicają krajobraz gminy, przechodząc w kierunku południowo-zachodnim w teren o znacznych przewyższeniach. Najwyższy punkt znajduje się koło przysiółka Góra Św. Anny – 211 m n.p.m. Hydrografia. Na terenie gminy największą rzeką jest Odra, stanowiąca od północy i północnego zachodu jej granice. Dopływami Odry są Średni Potok (Rzuchowska Struga, 8,0 km na terenie gminy), Dalkówka (7,6 km) i Dobrzejówka (5,4 km). Struktura powierzchni. Grunty rolne stanowią 81%, (największy procentowo udział w powiecie), lasy i zadrzewienia 8,9%, tereny osadnicze 3,3%, tereny komunikacyjne 3,5%, wody 2,1%.

2. Ochrona przyrody i krajobrazu

Północno-zachodni fragment gminy, na terenach wzdłuż Odry, został objęty ochroną w ramach sieci Natura 2000: PLH080014 „Nowosolska Dolina Odry” i PLB080004 „Dolina Środkowej Odry”. Obydwa obszary pokrywają się. Obszar Natura 2000 PLH020100 „Kozioróg w Czernej” stanowi ostoję jednej z największych populacji kozioroga dębosza w dolinie Odry. Południowo–zachodni fragment gminy wchodzi w zasięg obszaru chronionego krajobrazu „Wzgórza Dalkowskie”.

3. Demografia

Sytuacja demograficzna gminy Żukowice rozwijała się specyficznie. W momencie jej utworzenia zamieszkiwało ją 6260 osób. Gmina była najbardziej ludną w ówczesnym powiecie głogowskim - był to okres budowy i uruchomienia na jej terenie Huty Miedzi „Głogów”. Statystyki obejmowały również osoby zameldowane czasowo. W kolejnych latach zaznaczył się spadek: na koniec 1976 r. wykazany jest stan 5926, a na koniec 1983 r. – 4920 osób) . Decyzje o ustanowieniu wokół huty strefy ochronnej, a kolejno o wysiedleniu mieszkańców i likwidacji miejscowości: Wróblina Głogowskiego i przeważającej części Żukowic, a wreszcie o włączeniu części sołectw Żukowice, Słone i Wróblin Głogowski oraz terenów zajmowanych przez hutę miedzi w granice Głogowa, skutkowały kolejnym obniżeniem liczby mieszkańców. W 1991 r. zaludnienie gminy wynosiło 4132 osób. Na przestrzeni ostatniego dziesięciolecia ludność utrzymuje się na poziomie 3500 – 3650 mieszk. (2003 r. – 3539, 2014 r. – 3656) z niewielka tendencją wzrostową. Gęstość zaludnienia wynosi 52 os./km2. W skład gminy wchodzi 15 wsi sołeckich (w nawiasie ilość mieszk.): Brzeg Głogowski (457), Bukwica (282), Czerna (241), Dankowice (76), Dobrzejowice (361), Domaniowice (52), Glinica (144), Kamiona (128), Kłoda (203), Kromolin (265), Nielubia (586), Słone (158), Szczepów (245), Zabłocie (111), Żukowice (29) oraz 5 przysiółków: Góra Św. Anny (5), Mierzów (36), Słoćwina (59), Wiekowice (20), Zameczno (54).

4. Czynniki rozwojowe i gospodarka

Gmina Żukowice posiada charakter rolniczy, z ograniczeniami wynikającymi z bezpośredniego sąsiedztwa Huty Miedzi „Głogów”, jej strefy ochronnej i znacznej, nieodwracalnej degradacji środowiska naturalnego z pierwszych dekad jej produkcji. Rolnictwo rozwija się w północnej i zachodniej części gminy, o czym decyduje wysoka jakość gleb klas I – IV (80% areału użytków rolnych). Główne uprawy to zboża, buraki cukrowe i ziemniaki. Na terenie gminy aktualnie funkcjonuje 488 gospodarstw rolnych o średniej wielkości 9,33 ha i w 74,5% będących własnością sektora prywatnego. Inne formy życia gospodarczego to drobna i średnia przedsiębiorczość, głównie w zakresie handlu i usług, budownictwa, transportu i gospodarki magazynowej. W 2014 r. zarejestrowanych i aktywnych na terenie gminy jest 108 podmiotów gospodarczych. Struktura zatrudnienia mieszkańców: rolnictwo – 46%, przemysł – 36%, usługi – 18%. Istotne znaczenie dla przyszłego rozwoju życia gospodarczego i zwiększenia dochodów gminy będzie miała eksploatacja udokumentowanych złóż rud miedzi i srebra „Głogów Głęboki-Przemysłowy” i „Sieroszowice I” (perspektywicznie także złóż „Gaworzyce” i „Bytom Odrzański”). W 2014 r. w stadium planowania i uzyskiwania pozwoleń środowiskowych są inwestycyjne związane z budowy farm wiatrowych, w obiektach „Głogów” (11 elektrowni) i „Żukowice” (30 elektrowni).

5. Infrastruktura techniczna

Na terenie gminy wszystkie miejscowości podłączone są do sieci wodociągowej, której długość wynosi ponad 62 km (korzysta z niej ok. 90% mieszk.). Ujęcia wody znajdują się w Nielubi, Kromolinie i Brzegu Głogowskim. Niższy jest standard wyposażenia w systemy kanalizacji i odprowadzania ścieków komunalnych. Tylko osiem miejscowości posiada sieć kanalizacyjną, podłączoną do oczyszczalni ścieków w Nielubi i Szczepowie: Bukwica, Nielubia, Zabłocie, Glinica, Dankowice, Kamiona, Słone i Szczepów. Sieć gazownicza jest rozbudowywana, lecz nie pokrywa jeszcze całego terenu gminy i doprowadzona jest do: Brzegu Głogowskiego, Czernej, Dobrzejowic, Domaniowic, Kromolina, Szczepowa, Zameczna, Nielubi, Słonego i Kamionej.

6. Komunikacja

Sieć dróg jest relatywnie gęsta i zapewniająca sprawność połączeń w ruchu wewnętrznym i zewnętrznym. Przez gminę na krótkim odcinku 5,3 km przebiega droga krajowa nr 12, relacji Łęknica – Dorohusk. Ważniejszą rolę w wewnętrznej komunikacji oraz w powiązaniu większości miejscowości z zewnętrznym układem komunikacyjnym, spełnia droga wojewódzka nr 292, relacji Nowa Sól – Luboszyce, o długości 13,5 km. Drogi powiatowe mają 29,3 km, a drogi gminne 40,0 km długości. Przez płn.-zach. część gminy przebiega odcinek dwutorowej, zelektryfikowanej magistrali kolejowej państwowego znaczenia nr 273, relacji Wrocław – Szczecin, ze stacjami w Czernej i Brzegu Głogowskim. W części płd.-zach. przebiega jednotorowa linia kolejowa nr 14, relacji Łódź Kaliska – (Zasieki) Forst. Jest to linia o znaczeniu państwowym, niezelektryfikowana, obsługująca obecnie tylko ruch towarowy.

7. Infrastruktura społeczna

Oświata. W gminie działają trzy szkoły o charakterze zbiorczym: Szkoła Podstawowa w Brzegu Głogowskim (6 oddziałów, 54 uczniów), Szkoła Podstawowa w Nielubi (13 oddziałów, 162 uczniów) i Gimnazjum w Nielubi (5 oddziałów, 96 uczniów). Przy szkołach funkcjonują oddziały przedszkolne. Służba zdrowia i pomoc społeczna. Usługi świadczą dwie przychodnie zdrowia, dwie apteki oraz Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Bezpieczeństwo. Policja – Punkt Przyjęć Interesantów Rewiru Dzielnicowych KPP Głogów w Żukowicach. Związek Ochotniczych Straży Pożarnych w Żukowicach liczy 86 czynnych członków. Jednostki OSP działają w Brzegu Głogowskim, Dobrzejowicach, Kromolinie, Kłodzie, Czernej i Glinicy. Organizacje społeczne. Na terenie gminy działają nieliczne organizacje pozarządowe. Należą do nich m.in. Stowarzyszenie Na Rzecz Odnowy Wsi Bukwica „Bukwica – Dolina Miłości”, Stowarzyszenie Aktywności Lokalnej Wsi Nielubia, Stowarzyszenie Na Rzecz Aktywności Społeczności Wiejskiej „Bliżej Siebie” w Nielubi, Stowarzyszenie Uczestników Kompleksowej Przebudowy Wsi Kromolin.

8. Kultura, sport i rekreacja

W gminie Żukowice rolę gminnego ośrodka kultury, wypełnia w wybranych sferach działalności Gminna Biblioteka Publiczna w Nielubi i jej filie w Brzegu Głogowskim, Kromolinie i Dobrzejowicach. W 13 miejscowościach działają świetlice wiejskie, w ostatnim czasie poddane generalnym remontom i modernizacji. W 2014 r. budowane jest Centrum Aktywności Wiejskiej w Glinicy. Powstają wiaty rekreacyjno-turystyczne, boiska i place zabaw dla dzieci w Bukwicy, Czernej, Słonem, Dobrzejowicach, Zabłociu, Kamionej i Szczepowie. Na terenie gminy działają dwa zespoły folklorystyczne: „Chaber” w Nielubi i „Brzegowiacy” z Brzegu Głogowskiego. W oparciu o lokalne stowarzyszenia, rady sołeckie, Koła Gospodyń Wiejskich, OSP i udział indywidualnych osób organizowane są imprezy kulturalno-sportowe. Integrują one lokalną społeczność oraz prezentują dorobek gminy na imprezach powiatowych. Z klubów i zespołów sportowych aktualnie działalność prowadzi tylko LZS „Orzeł” Czerna, której piłkarze nożni biorą udział w rozgrywkach na szczeblu klasy „A” OZPN w Legnicy.

9. Dziedzictwo kulturowe

W rejestrze WKZ znajduje się 46 zabytków nieruchomych, 11 zabytków ruchomych, a w ewidencji gminnej około 320 obiektów, głównie domów mieszkalnych. Na terenie gminy znajdują się zabytki sakralne (i towarzyszące im sepulkralne) o dużej wartości: kościoły w Brzegu Głogowskim, Kromolinie, Kłodzie, Nielubi i Żukowicach, kaplica na Górze św. Anny oraz renesansowy zamek w Czernej. Spośród zabytków archeologicznych, 25 znajduje się w rejestrze WKZ

10. Turystyka

Gmina Żukowice posiada walory czyniące ją atrakcyjną dla turystyki kulturowej, głównie poprzez nagromadzenie interesujących zabytków. Jedynym funkcjonującym całorocznie i przystosowanym obiektem turystycznym jest zamek w Czernej, oferujący również noclegi. Walory krajobrazowe i przyrodnicze posiadają dolina Odry i Wzgórza Dalkowskie, znajdujące się w zasięgu sieci szlaków turystycznych.

11. Kwestie wyznaniowe

Na obszarze gminy struktura wyznaniowa jest jednolita. Znajdują się na jej terenie obiekty sakralne obrządku rzymskokatolickiego w: Brzegu Głogowskim (pw. Bożego Ciała), Górze Św. Anny (pw. św. Anny), Nielubi (pw. św. Michała Archanioła i pw. Matki Bożej Częstochowskiej), Kromolinie (pw. św. Michała Archanioła), Żukowicach (pw. św. Jadwigi), Kłodzie (pw. św. Bartłomieja). Opiekę duszpasterska sprawują proboszczowie parafii w Brzegu Głogowskim, Jakubowie i Kurowie Wielkim.


III. Herb i flaga Gminy Żukowice

Herb. W czole tarczy barwy czerwieni złoty fryz arkadowy. W polu tarczy barwy złota - czerwona forteca o dwóch szczytach wież zwieńczonych takimi w barwie chorągiewkami skierowanymi w obie strony. Brama fortecy otwarta, bez furty, ze złotą głębią wież. Flagę stanowi prostokątny poziomy płat tkaniny (proporcja 5:8). Tkanina podzielona na dwie strefy (pasy poziome). Pas górny ¬ barwy czerwieni, pas dolny barwy złota. Pasy są jednakowej szerokości 1:1.

Podstawa: Uchwała Rady Gminy Żukowice nr XXX/215/98 z 18.06.1998 r. w sprawie ustanowienia herbu Gminy Żukowice; Statut Gminy Żukowice.

Źródła:

W opracowaniu hasła korzystano z materiałów przekazanych i informacji udzielonych przez urząd Gminy Żukowice Wśród wykorzystanych materiałów elektronicznych najważniejsze były serwis informacyjny www. zukowice.pl oraz dane GUS.
Podstawową literaturę do poruszanej w haśle tematyki dla okresu lat 1945-1973 stanowią prace W. Nawrockiego: Zmiany administracyjne powiatu głogowskiego w Polsce Ludowej, 1968 i Podział administracyjny powiatu głogowskiego 1944-1973 (obydwie w maszynopisach). Istotne znaczenia posiadają opracowania J. Chutkowskiego Głogów i Ziemia Głogowska w latach 1945-1950 (maszynopis) i Głogów w XX wieku Zarys monograficzny, Towarzystwo Ziemi Głogowskiej, Głogów 2004. Ponadto ważne okazały się opracowania: Województwo legnickie, przemiany i rozwój w 40-leciu PRL. Szkice monograficzne i materiały (redaktor T. Rollauer), Legnica 1988; Informator o gminach województwa legnickiego, Wojewódzki Urząd Statystyczny w Legnicy 1992.

Zbigniew Mazurek [EZG z. 74, 2015 – Gmina Żukowice, I. Administracja i samorząd, II. Charakterystyka gminy, III. Herb i flaga Gminy Żukowice]