Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Jan ścinawski
Książę głogowsko-żagański (1312-1317), następnie samodzielny książę ścinawski, od 1329 r. dziedziczny lennik czeski.
Jan był czwartym synem Henryka III głogowskiego i Mechtyldy, córki Albrechta brunszwickiego. Dokładna data jego urodzenia nie jest znana (około 1296-1300). W pierwszym podziale księstwa głogowskiego 29 II 1312 r. wraz z braćmi: starszym Henrykiem i młodszym Przemkiem otrzymał po Henryku III zachodnią część z Żaganiem, Ścinawą i Poznaniem (drugą otrzymali Konrad i Bolesław). Podczas wspólnych rządów bracia utracili część Wielkopolski na rzecz Władysława Łokietka oraz część terytoriów uzyskanych przez ojca od książąt legnickich. Od 1317 r. Jan zarządzał osobną dzielnicą ścinawską (ze Ścinawą, Lubinem i Górą). W 1324 r. poślubił Małgorzatę, córkę księcia pomorskiego Bogusława IV. W ten sposób sprzymierzył się ze stronnikami Władysława Łokietka (książętami pomorskimi i świdnicko-jaworskimi). W 1326 r. zawarł z Henrykiem IV i Przemkiem układ o wzajemnym dziedziczeniu. Po 1328 r. używał tytułu „Dziedzica Królestwa Polskiego”. W kwietniu 1329 r. Jan ścinawski uznał się lennikiem króla czeskiego Jana Luksemburskiego (który zagwarantował jednak braciom księcia prawo do spadku dzierżawionej przez niego dzielnicy). W tym samym roku Jan ścinawski zawarł przymierze z braćmi: żagańskim Henrykiem i oleśnickim Konradem. Po niespodziewanej śmierci na początki 1331 r. najmłodszego brata – Przemka, zgodnie z układem o wzajemnym dziedziczeniu obydwu braciom przypadło po połowie księstwo głogowskie (z wyjątkiem Głogowa, Bytomia i Tarnowa, które otrzymała wdowa po Przemku Konstancja jako oprawę). Jeszcze w tym samym roku król Jan Luksemburski zdobył Głogów i pozbawił wdowę jej oprawy. Jan ścinawski sprzedał wówczas królowi (pod przymusem?) należną mu połowę księstwa za sumę 2000 grzywien srebra. Następnie brał udział w jego wyprawie przeciwko Polsce i nieudanym oblężeniu Poznania. Bracia Jana Ścinawskiego zobowiązali go 25 VII 1334 r., aby bez ich zgody nie zastawiał ani nie oddawał swoich dóbr. Mimo to w styczniu 1335 r. książę oddał Janowi Luksemburskiemu dzielnicę ścinawską za dożywotnie posiadanie Głogowa (umowa została unieważniona). Znajdująca się w posiadaniu Jana ścinawskiego ziemia wschowska, przeszła w 1341 r. drogą innej umowy w posiadanie książąt żagańskich, którzy uzyskali (po 1342 r.) Ścinawę i połowę Góry od króla czeskiego (ostatecznie ziemię wschowską zdobył w 1343 r. Kazimierz Wielki) Książę Jan nadal sprzedawał i zamieniał swe ziemie, zrywając wcześniejsze umowy. W 1345 r. sprzedał Janowi Luksemburskiemu połowę Góry z okręgiem. U schyłku życia odsprzedał księciu żagańskiemu Henrykowi V zachodnią część swojej dzielnicy. W 1353 r. sprzedał Ryczyn, zaś w latach 1356 i 1361 Międzyrzecz, połowę Ścinawy, połowę Chobieni, Polkowice i Bagno. Następnie odstąpił drugą połowę Góry. Jan ścinawski zmarł przed 19 V 1365 r. Został pochowany w klasztorze w Lubiążu. Małżeństwo z Małgorzatą (zmarła ona już między 1334 a 1337 r.) było bezpotomne.
Literatura:
J. Blaschke, Geschichte der Stadt Glogau und des Glogauer Landes, Glogau 1913;
J. Dąbrowski, Dzieje polityczne Śląska w latach 1290-1402 [w:] Historia Śląska od najdawniejszych czasów do roku 1400, pr. zb. pod red. Stanisława Kutrzeby, Kraków 1933;
K. Pieradzka, Jan (zm. 1365) [w:] Polski Słownik Biograficzny, T. 10, Wrocław 1962-1964, s. 423-424.
Marek R. Górniak [EZG z. 40, 1996 – Jan – syn Henryka III], Red. 2009
