Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Kościół ewangelicki „Schifflein Christi”(„Łódź Chrystusowa”)
Po spaleniu się w 1758 r. kościoła Pokoju - jedynego, jaki posiadali głogowscy ewangelicy - członkowie gminy rozpoczęli starania o budowę nowej świątyni. Sprzyjająca temu sytuacja wytworzyła się po zakończeniu wojny siedmioletniej. Trudno było natomiast znaleźć odpowiednie miejsce wewnątrz miasta. Po wielu zabiegach udało się wykupić teren w w jego południowo–zachodniej części. 29 VIII 1764 dokonano uroczystego wmurowania kamienia węgielnego pod budowę świątyni. Kościół zaprojektował czołowy architekt śląski Carl Gotthard Langhans (1732–1808).
Rozpoczęte w 1764 r. prace budowlane prowadzone były przy znacznej pomocy finansowej króla Fryderyka II. Budowa przeciągały się jednak z powodu kłopotów finansowych i problemów technicznych. W 1771 r. w trakcie prowadzonych prac przy sklepieniu, doszło do katastrofy budowlanej, podczas której zginęło trzech robotników. Ostatecznie uroczystego poświęcenia Friedenskirche zum Schifflein Christi (pot. „Schifflein Christi” - „Łódź Chrystusowa”) dokonano 14 II 1773.
Nowy kościół ewangelicki był monumentalną budowlą wczesnoklasycystyczną o wymiarach 25 x 50 m. Potężny korpus nakryto czterospadowym wysokim dachem, pokrytym dachówką. Główna oś świątyni zorientowana była na linii wschód – zachód. Fasadę zachodnią stanowiły dwie wysokie wieże, zakończone początkowo „bańkowatymi” hełmami. Między nimi fronton wraz z wejściem nawiązywał w formie do antycznych świątyń. Masywna bryła kościoła nabrała pewnej lekkości dzięki zastosowaniu dużej ilości wysokich okien (stanowiły one niemal 2/3 wysokości ścian). Na ścianach północnej i południowej było dziewięć otworów okiennych, natomiast strona wschodnia posiadała pięć okien. Także zachodnia fasada posiadała pięć okien, z czego trzy środkowe stanowiły część głównego wejścia.
Zwieńczenie wież zostało zmienione w latach 1796-1797. Dokonał tego architekt Christian Valentin Schultze (twórca budynku Teatru Miejskiego). Istniejące hełmy zastąpiono zwężającymi się stopniowo nasadami i zwieńczono ostrosłupami. Na ich końcu tkwiły tuby i niewielkie, proste krzyże. Było to rozwiązanie nowatorskie, budzące w owym czasie sporo kontrowersji. Zamierzeniem autora było pokreślenie ostatecznego zerwania z ideą baroku w architekturze. Zabieg ten przetrwał próbę czasu i dwie wysokie na 44 m wieże kościoła „Schifflein Christi” nierozerwalnie związały się z pejzażem Głogowa. Wnętrze kościoła posiadało charakterystyczny dla ewangelickich świątyń układ. Aby wykorzystać maksymalnie powierzchnię dla wiernych, zastosowano dwa poziomy empor (po stronie północnej, południowej i wschodniej tuż za ołtarzem). Oprócz pochodzących z r. 1773 pięknych organów (zbudowanych przez wrocławskiego mistrza Gottlieba B. Englera), które w swojej formie nawiązywały do przepychu charakterystycznego dla baroku, i ołtarza, wystrój wnętrza był pozbawiony ozdób.
Kościół pełnił funkcję świątyni parafialnej dla głogowskich ewangelików nieprzerwanie do 1945 r. W wyniku oblężenia Festung Glogau przez Armię Czerwoną i prowadzonych walk, kościół podzielił los całej część staromiejskiej części miasta. Fotografie z lat 50. i początku 60. przedstawiają obraz katastrofalnych zniszczeń. Korpus był wówczas doszczętnie zniszczony, pozostawały jedynie dwie uszkodzone wieże wraz z fasadą. We wczesnych latach 60. podjęto decyzję o wyburzeniu większości zabytkowych „ostańców” pozostałych w dawnej dzielnicy staromiejskiej. Wysadzono w powietrze także ruinę „Schifflein Christi”.
Pod koniec lat 90. postępowała odbudowa Starego Miasta. W miejscu gdzie stał dawniej kościół, postanowiono wybudować parking. Władze miejskie zmieniły jednak decyzję: po odsłonięciu przez archeologów dobrze zachowanych fundamentów świątyni, w 2003 r. utworzono w tym miejscu lapidarium – miejsce pamięci. Autorem projektu był architekt Dariusz Wojtowicz. Lapidarium tworzą nadbudowane fundamenty świątyni i wybrukowany teren wnętrza, zagospodarowany elementami małej architektury.
Literatura:
J. Blaschke, Geschichte der Stadt Glogau und des Glogauer Landes, Glogau 1913;
W. Eberlein, Die Friedenskirche zu Glogau. Das Schifflein Christi, Ulm 1966;
U. Hutter-Wolandt, Aus der Geschichte der evangelischen Gemeinde zu Glogau [w:] Glogau im Wandel der Zeiten - Głogów poprzez wieki, Würzburg 1993;
J. Pilch, Leksykon zabytków architektury dolnego Śląska, Wrocław 2005;
P. Wolfrum, Die Bau- und Kunstdenkmäler der Stadt Glogau, [w:] Glogau im Wandel der Zeiten - Głogów poprzez wieki, Würzburg 1993.
Marcin Burczik [Dziedzictwo kulturowe Głogowa (do 1945 r.), 2007] Red. 2008
