Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Kolegiata NMP w Głogowie – ołtarz św. Marii Magdaleny
Barokowy ołtarz św. Marii Magdaleny został ufundowany przez Gotfryda Jakuba Urbana Schönborna pod koniec XVII w. Urodzony w Kożuchowie zleceniodawca dzieła był kanonikiem w kolegiacie głogowskiej, pełnił też funkcję prepozyta w sąsiadującej ze świątynią kaplicy św. Anny, a także m.in. komisarza biskupiego i proboszcza w Wichowie (pow. żagański), Kandlewie, Konradowie oraz Zamysłowie (pow. wschowski). Wykonany z białego i szarego marmuru zabytek o wymiarach około 6 na 3 metry, zaliczał się do typu przyściennych ołtarzy bocznych o atektonicznej bryle. Został usytuowany w kaplicy pw. św. Marii Magdaleny, przylegającej do nawy północnej trójnawowego kościoła halowego. Podstawa ołtarza składała się z płytkiej mensy wykonanej z szarego kamienia, zamkniętej po bokach półkolumnami. Na fotografii z 1930 r. przysłania ją bogato zdobione elementami snycerskimi antependium, przedstawiające rozmieszczone symetrycznie motywy roślinne, muszle oraz nagie półpostaci chłopców podtrzymujących kapitele. Predella nawiązywała swoim kształtem do podstawy. W jej części centralnej znajdował się kartusz z inskrypcją kommemoratywną. Tekst, napisany po łacinie, dzielił się na dwie części. Pierwsza zawierała napomnienie nawołujące czytelnika do zawrócenia z grzesznej drogi na wzór św. Magdaleny. W drugiej części znajdowały się informacje o fundatorze, a także chronostych, rozczytany przez Hoffmanna jako 15 XII 1699. Płytową nastawę ołtarzową o wklęsłych krawędziach bocznych zdobiły faliście ukształtowane dekoracje rzeźbiarskie, ornament kwiatowy oraz woluty pokryte motywem roślinnym. Centralne pole retabulum zostało zamknięte obramieniem i ukazywało postać pokutującej Marii z Magdali, odkutą z białego marmuru w formie płaskorzeźby. Młoda kobieta z długimi, rozpuszczonymi swobodnie włosami, opierała lewą rękę na czaszce, w prawej dłoni trzymając krzyż wsparty o ramię, do którego przyciskała twarz. Jej miękko udrapowane szaty płynnie wkomponowywały się w skaliste podłoże, z którego wyrastało drzewo o fantazyjnie ukształtowanej koronie. Górną część pola wypełniały obłoki. Główne przedstawienie flankowały wyrzeźbione z białego marmuru i ustawione na konsolach pełnoplastyczne figury, po lewej św. Jakuba Starszego z atrybutem w postaci muszel pielgrzymich przypiętych do płaszcza, po prawej natomiast św. Urbana w tiarze, z palmą męczeństwa w dłoni. W zwieńczeniu znajdował się kartusz herbowy z tarczą (przedstawiającą lwa, kwiat oraz gwiazdę), zakończoną uskrzydlonym hełmem prętowym z labrami. Po obu jego stronach spoczywały ukazane w pozycji siedzącej figury puttów. Bezpośrednio nad ołtarzem, na cokole przytwierdzonym do ściany umieszczona została pełnoplastyczna rzeźba św. Gotfryda z Cappenbergu w habicie norbertańskim, trzymającego w lewej dłoni koronę, a prawą ręką przyciskającego do piersi czaszkę. Program ikonograficzny ołtarza nawiązywał zarówno do miejsca fundacji, jak i do osoby zleceniodawcy. Motywem przewodnim dzieła była patronka kaplicy, natomiast postaci ukazane po bokach oraz w zwieńczeniu obrazowały świętych imienników Schönborna. Kanonika upamiętniał też herb oraz inskrypcja zawarta na kartuszu. Ołtarz św. Marii Magdaleny należał do okazałych wytworów sztuki barokowej nie tylko w Głogowie, ale również w skali Śląska. Podobieństwo kompozycji pozwala zestawić go np. z bocznym ołtarzem św. Rodziny w kościele NMP na Piasku we Wrocławiu. W 1945 r. głogowski ołtarz uległ zniszczeniu, z ocalałych reliktów udało się jednak odtworzyć znaczną część nastawy, która znajduje się w kolegiacie. Fragment głowy posągu św. Urbana, odkryty podczas badań archeologicznych, trafił do zbiorów Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Głogowie. Obecnie podejmowane są działania mające na celu zrekonstruowanie ołtarza z wykorzystaniem istniejących jego fragmentów.
Literatura:
P. Knötel, Der Dom zu Groß-Glogau, Seine Baugeschichte und seine Denkmäler, „Schlesiens Vorzeit in Bild und Schrift” 5(1889), Nr. 2, s. 33–34, 39;
H. Lutsch, Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien, Bd. 3: Der Reg.-Bezirk Liegnitz, Breslau 1891, s. 28–29;
M. Hilgner, Der Dom zu Glogau. Seine Geschichte und seine Kunstdenkmäler, Glogau 1912, s. 45;
H. Hoffmann, Die katholischen Kirchen in Glogau, Glogau 1934, s. 14;
H. Gerlic, Prałaci kapituły głogowskiej w latach 1526–1810. Część I (prepozyci), „Szkice Legnickie” XXVIII(2007), s. 193–194;
D. Galewski, J. Szajt, Ołtarz św. Marii Magdaleny w kolegiacie głogowskiej - historia i próba rekonstrukcji, [w:] Rzeźba na Śląsku w drugiej połowie XVII w., red. A. Kolbiarz [w druku].
Jakub Szajt [EZG, z. 77, 2017 – Kolegiata NMP w Głogowie – ołtarz św. Marii Magdaleny]
