Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Krzepielów – zespół pałacowy
Zespół zabytkowych budynków znajdujący się w centralnej części wsi, na północny-wschód od kościoła pw. św. Marcina. Składa się z ruiny pałacu, oficyny, spichlerza oraz kilku budynków gospodarczych.
Brak poważniejszych prac archeologicznych na tym terenie nie pozwala odpowiedzieć na pytanie kiedy wzniesiono tutaj pierwsze zabudowania właścicieli Krzepielowa. Możliwe, iż pierwszy murowany budynek postawiła tu rodzina von Kreckwitz na przełomie XV i XVI w. (w tym samym czasie budowano pobliski kościół). Był to zapewne budynek o charakterze obronnym – przedwojenne opracowania wspominają o zachowanych śladach fosy i wałów ziemnych wokół późniejszego pałacu. Relikty pierwotnego budynku są do dziś widoczne w murze południowym. Pałac był przez wieki dominantą całej siedziby rodowej kolejnych właścicieli Krzepielowa. Został gruntownie przebudowany w latach 1714–1717 z inicjatywy barona Hansa Christopha von Schweinitz oraz jego drugiej żony Ursuli Heleny z rodu von Zedlitz. Powstał wówczas barokowy, dwukondygnacyjny budynek murowany z kamienia polnego i cegły, założony na planie prostokąta, kryty wysokim dachem mansardowym. Część wschodnia pałacu została wsparta trzema ukośnymi przyporami. Elewacja frontowa zwrócona jest w kierunku północnym. W jej zachodnim krańcu widoczny jest niewielki ryzalit. Elewacja północna jest ośmioosiowa, południowa siedmioosiowa, natomiast boczne są pięcioosiowe z zachowanymi resztkami wystroju w postaci boniowanych narożników i lizen, gzymsu kordonowego oraz opasek okiennych z uszkami. Układ wnętrza jest trójtraktowy z niesymetrycznie umieszczoną sienią. W piwnicach oraz części pomieszczeń przyziemia znajdowały się sklepienia kolebkowo-krzyżowe. Wejście główne ozdabiał kamienny portal ukoronowany dekoracją regencyjną z dwoma rokokowymi kartuszami rodów von Schweinitz i von Zedlitz, poniżej klejnotu na zwieńczeniu portalu wejściowego wyryto datę końca przebudowy pałacu - 1717.
Na południe od pałacu wzniesiono w 1717 r., również z inicjatywy H. Ch. von Schweinitz, oficynę. Jest to dwukondygnacyjny budynek murowany z kamienia polnego i cegły założony na planie prostokąta z czterospadowym dachem – pierwotnie zdobiony kilkoma lukarnami. Elewacja frontowa zwrócona jest na południe. Nad głównym wejściem do budynku umieszczono kamienną płytę z dwoma rokokowymi kartuszami Schweinitzów i Zedlitzów, nazwiskami fundatorów i datą budowy. Tylna elewacja (północna) oraz boczne zachowały resztki zdobień w postaci lizen, gzymsów kordonowych oraz opasek okiennych z uszkami; elewacja frontowa została wtórnie otynkowana w latach 80. XX wieku. Układ wnętrz jest częściowo dwutrakowy z sienią w części środkowej, nakrytą sklepieniem kolebkowym z mijającymi się lunetami. W pomieszczeniach części zachodniej przyziemia znajdują się sklepienia kolebkowe z lunetami, w części wschodniej – stropy belkowe. Od strony wschodniej dostawiono do budynku piętrową, drewnianą dobudówkę obejmującą całą szerokość założenia. W latach 20. XX w. dokonano przebudowy dachu oficyny. Na północ od pałacu w XVIII w. wybudowano dwukondygnacyjny spichlerz. Wzniesiono go z cegły i kamienia w kształcie litery T. Nakryty został wysokim, dwuspadowym dachem. W XIX w. budynek znacznie rozbudowano w kierunku wschodnim o część inwentarską. We wschodniej części zespołu dworskiego znajdował się folwark z oborami i stodołami. Na północny-zachód od pałacu wybudowano budynek mieszkalny dla pracowników rolnych.
Na przestrzeni wieków majątek krzepielowski kilkakrotnie zmieniał właścicieli. Były to kolejno rody: von Kreckwitz (1440-1517), von Schaffgotsch (1517-1582), von Stosch (1582-1650), von Schweinitz (1650-1743), von Posadowsky (1743-1754), von Tottleben (1754), von Kottwitz (1755-1799). Na początku XIX w. przeszedł w posiadanie rodu von Schlabrendorff ze Szczepowa i równocześnie utracił status niezależnego dominium. Od tego okresu pałac nie był zamieszkały i stopniowo popadał w ruinę. W latach międzywojennych przez pewien okres prowadzono w nim lekcje dla dzieci, gdy budynek miejscowej szkoły ewangelickiej okazał się zbyt ciasny. Zarządca krzepielowskiej części majątku Schlabrendorffów najprawdopodobniej miał siedzibę w oficynie. W 1945 r. w zabudowaniach ulokowano lazaret wojsk radzieckich oblegających twierdzę Głogów. Jeszcze do niedawna przy kilku wejściach do pomieszczeń pałacowych widoczne były pięknie wykaligrafowane cyrylicą napisy „Палата №” (Izba numer). Po wojnie oficyna oraz budynek mieszkalny robotników rolnych zostały zasiedlone, natomiast pałac pozostał pusty – dalej popadając w ruinę. 20 VI 1963 pałac, oficynę oraz dawny spichlerz wpisano (pod numerem 602) do rejestru zabytków. W latach 80. lub 90. skradziono z pałacu elementy portalu oraz kartusz herbowy. Dalsza dewastacja tego obiektu oraz realne zagrożenie katastrofą budowlaną skłoniły właściciela budynku, jakim jest Urząd Gminy w Sławie, o wystąpienie do Generalnego Konserwatora Zabytków o skreślenie pałacu z listy zabytków oraz jego rozebranie. Decyzja ta została podjęta w 2001 roku. Pięć lat później zburzono całe pierwsze piętro budynku, pozostawiając jedynie parter.
Literatura:
K. Adamek, Wybrane zabytki miasta i gminy Sława [w:] Sława. Zarys dziejów, Sława 2004;
Die Grundherren von Tschepplau, „Unsere Schlesische Heimat” nr 4, Glogau 1924;
Katalog zabytków sztuki w Polsce. Województwo zielonogórskie. Powiat wschowski, oprac. M. Kornecki, P. Maliszewski (maszynopis), Warszawa 1959;
S. Kowalski, Zabytki województwa zielonogórskiego, Zielona Góra 1987.
Agnieszka Łachowska [EZG z. 64/65, 2007 - Krzepielów – zespół pałacowy]
