Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
[Podkategoria: Urbanistyka i architektura]]
Zatoka Neptuna w Głogowie – infrastruktura rekreacyjno-sportowa do 1945 roku
Zatoka odrzańska, określana obecnie potoczną nazwą „Zatoka Neptuna”, utworzona została w wyniku dwuletniej inwestycji (1931-33), której głównym celem było wyprostowanie nurtu Odry na odcinku od Widziszowa Małego do wysokości zabudowań klubu wioślarskiego „Neptun”. W wyniku tej regulacji pozostawiono jednak zachodnią część starego odcinka (około połowy), tworząc zatokę, odtąd oznaczoną na planach miasta techniczną nazwą „Oderarm” – odnoga Odry. Od wschodu oddzielał ją szeroki przesmyk od basenu portowego stoczni rzecznej, również nowo utworzonego w oparciu o ujście rzeki Czarnej. Przesmyk stanowił odtąd nasadę wydłużonego półwyspu (obecnie potocznie zwanego Kępą Mieszczańską), który przedzielił zatokę i nowo utworzone koryto Odry.
Wzdłuż zlikwidowanego odcinka rozlokowana była infrastruktura o charakterze rekreacyjno-sportowym. Jej początki sięgają ostatniej ćwierci XIX w. W 1892 r. wymienia się „rzeczny zakład kąpielowy” z restaurację ogródkową, a ok. 1900 r. „Gartenrestaurant zur Flussbadeanstalt” (właściciel: G. Spitzer). W następnym dziesięcioleciu niepozorny lokal rozbudował się i występował od ok. 1905 r. pod nazwa „Oderterasse”. Był to parterowy obiekt o lekkiej konstrukcji drewnianej. Założenie usytuowane było na tarasach. Na niższym zbudowano wydłużony pomost, wykorzystywany do rozstawiania stolików. Mające otwarcie widokowe na Odrę, „klimatyczne” miejsce, wraz z przyległym pływającym basenem i małą przystanią, było wówczas i później magnesem przyciągającym mieszkańców. Właścicielem lokalu był w 1913 r. Paul Thiemann. W latach 20. restauracja-kawiarnia „Oderterasse” reklamowała się jako „Perła Głogowa”. Jej właścicielem był Franz Franke.
W sąsiedztwie restauracji znalazła się, oddana do użytku w 1908 r., nowa stanica wodna (Bootshaus) klubu wioślarskiego Glogauer Ruder-Club „Neptun” (zał. w 1883 r.), wybudowana na miejscu bastionu Michała, z wykorzystaniem jego przyziemia. Obiekt składał się z murowanego przyziemia oraz nadbudowanego piętra o konstrukcji drewnianej (tzw. mur pruski). W kierunku wschodnim stały szopy na łodzie. Dalej znajdowała się głęboko wcięta zatoczka (dawny końcowy, mokry odcinek fosy, prowadzącej od Fortu Stern), a przy niej zespół zabudowań obronnych tradytora kolejowego (wybudowany ok. 1870 r.). W sąsiedztwie zatoczki ulokowany został pływający basen saperów (Pionier-Schwimmanstalt), a na prawym brzegu rzeki publiczne otwarte kąpielisko (nazywane „Kamerun”). W późniejszym czasie (lata 20.?) tradytor kolejowy zaadaptowany został przez miejscowy klub żeglarski na jego siedzibę (Segel-Club Haus); obok urządzona została przystań. Pontonowy basen był użytkowany przez towarzystwo pływackie – m.in. prowadzono w nim naukę pływania. Wspomniane szopy na łodzie miały w użytkowaniu szkoły średnie.
Do roku 1934 nastąpiła gruntowna przebudowa restauracji „Oderterasse”, w wyniku której zyskała ona jedną kondygnację, a nabrzeże wzmocnione zostało murami oporowymi. Na trzech tarasach i we wnętrzu znajdowało się do 1500 miejsc dla klientów. W 1934 r. nastąpiła przebudowa „Neptuna”. Drewniana weranda zastąpiona została ścianą murowaną oraz powiększono kubaturę piętra. Część piwnicy została zaadaptowana jako schron przeciwlotniczy, w ramach systemu obrony „Oderstellung” („Pozycja Odry”). W sąsiedztwie utworzonej zatoki wybudowano latach 1932-33 nowoczesny basen miejski z torem o dł. 50 m, wysoką na 5 m. wieżą do skoków oraz trawiastą plażą (stąd nazwa – Wiesenstrandbad). Tym samym znaczenie utraciło kąpielisko „Kamerun”, a obydwa pływające baseny zostały zlikwidowane. Infrastruktura ta, tworząca strefę wypoczynku i sportu nad zatoką i w jej otoczeniu, funkcjonowała do 1944 r. W czasie walk o Festung Glogau restauracja „Oderterasse” (jej ostatnim właścicielem był Walter Wiegand) oraz pozostałe obiekty uległy zniszczeniu, z wyjątkiem murowanej części klubu wioślarskiego przy ul. Piotra Skargi 31 oraz basenu miejskiego.
Literatura:
J. Blaschke, Geschichte der Stadt Glogau und des Glogauer Landes, Glogau 1913, s. 543;
Das war Glogau. Stadt und Land an der Oder 1913–1945, Hannover 1991, s. 157,177, 357-359;
Führer durch Glogau und Umgebung, Würzburg – Wien, 1892, s. 7;
Gährs, Die Arbeiten der Reichswasserstrassenverwaltung im Jahre 1932, „Die Bautechnik” z 27.01.1933, s. 58 in.;
H.-J. Jäschke, Szesnastolatek na wojnie, Głogów 2015, s. 117-120;
G. Wirth, Badeleben in Glogau, „Neuer Glogauer Anzeiger“ 2005, nr 9.
Antoni Bok [EZG 79, 2019 – Zatoka Neptuna w Głogowie – infrastruktura rekreacyjno-sportowa do 1945 r. ]
